I. Orð, setningar og textar II. Þýðingarýni – - Skemman

hjálparvana nema þeir geti ímyndað sér sjálfa sig „við aðstæður“ þeirra sem tala.
Einungis þannig geta þeir verið í aðstöðu til að finna ákjósanlegt jafngildi í
markmálinu, sem gerir lesanda þýðingarinnar kleift að skilja jafnt orðin sem og
samhengi þeirra. Gagnrýnendur verða einnig á sama hátt að setja sig „í aðstæðurnar“
til þess að geta dæmt um hvort þýðandinn hafi valið viðeigandi orð, ekki aðeins út frá
leskvæðu sjónarmiði heldur einnig merkingarfræðilegu. Það er oft sem örsamhengið
eða stórsamhengið nægir ekki eitt og sér.
Brot af samtali úr El Jarama eftir Raphael Sánchez Ferlosio (1956: 38) er gott
dæmi um þetta. Textinn morar allur af undirtónum og óbeinum tilvísunum. Bókstafsþýðing
yrði vandræðaleg, svo ekki sé meira sagt, ef ekki fullkomlega óskiljanleg.
Þýðandinn verður ekki aðeins að taka tillit til þess að samtalið hér er á milli ungs
manns um tvítugt (þáttur þess sem talar) úr umhverfi miðstéttarsmáborgara í Madríd
(staðarþátturinn) og að mál þeirra endurspeglar venjulegt hversdagsmálfar án nokkurs
sérmáls (leskvæðir og stílrænir þættir). Þess í stað, verður þýðandinn, til þess að skilja
merkingarfræðilegt gildi ýmissa styttra málvenja og þar sem gripið er fram í, að
ímynda sér eins nákvæmlega og mögulegt er atriðin sem verið er að lýsa, setja sig inn
í manngerð og stöðu sérhverrar persónu til þess að finna jafngildi fyrir samspil
hálfsagðra vísbendinga sem á ljóslifandi hátt endurspegla lífskraft í hinu raunverulega
atriði: Heitur sumardagur, tilhlökkun eftir hressandi dýfu í ána, og einnig vaxandi
pirringur hjá einum úr hópnum sem hefur fengið sér aðeins of mikið neðan í því.
Í samantekt getum við sagt að milliliðalaust samhengi hafi áhrif á leskvæðar,
málfræðilegar og stílrænar hliðar á því formi sem mótast í markmálinu, og hjálpar
sem slíkt til við að túlka á viðeigandi máta merkingarfræðilegu þættina sem eru
undanskildir í frumtextanum.
4. 2 Umfjöllunarefnið
Áhrifamikill þáttur, sem snertir ekki einungis málvísindalegt form frumritsins, heldur
einnig þýðingu þess, er umfjöllunarefnið. Sérhver texti útheimtir að þýðandinn sé
nægilega vel að sér á hans sviði til þess að geta sett saman þýðingu sem á leskvæðan
hátt er nógu góð. Rem tene, eins og Cató sagði, og verba sequentur [„Þekktu efni þitt,
og orðin munu fylgja“]. Þetta á að sjálfsögðu við alla hreinræktaða tæknitexta, þar
sem heiti og málvenjur verða að vera í samræmi við viðtekna notkun á markmálinu.
En þættir sem varða inntak einskorðast alls ekki við texta sem hafa með sérhæfingu að
85