ZARYS HISTORII

18
„Najtrudniej jest poznać samego siebie”.
„Ten jest szczęśliwy, kto ma zdrowe ciało, bogatą duszę i naturę podatną na
kształcenie”;
„Jaką wdzięczność okażesz rodzicom, takiej spodziewaj się od swoich dzieci”.
1.2. Anaksymander z Miletu (ok. 609-546 r. p.n.e.)
Był autorem pierwszej mapy świata, modelu wszechświata. Stworzył też pierwsze
planetarium. Przeniósł do Grecji, znany wcześniej w Babilonii i Egipcie, zegar. Był
autorem dzieła pt.: O przyrodzie.
Przyjął, że zasadą świata jest apeiron (gr. apeiros - nieokreślony). W swym dziele
uzasadniał, że prasubstancją nie podlegającą zniszczeniu musi być jakaś nieokreślona,
bezkresna substancja, która jest niewyczerpalnym źródłem całej zmiennej
rzeczywistości przyrodniczej. Natura powstała z bezkresu i ciągle jest bezkresem.
Rzeczywistość nie powstaje na drodze zwykłej transformacji zjawisk, jak to
tłumaczył Tales, ale drogą wyłaniania się z przeciwieństw. Polega to na wzajemnej
walce żywiołów, w czasie której na przykład woda gasi ogień. Narodziny nowego są
wynikiem śmierci czegoś innego. Sędzią wszystkiego, co powstaje i ginie jest czas.
Niektórzy historycy filozofii sądzą, że w wypowiedziach Anaksymandra chodziło o
prawo, które rządzi światem, prawo, które zawierałoby odpowiedź na pytanie:
dlaczego? Powiadają, że wyszedł on poza zwykłą obserwację, że posłużył się dedukcją,
gdyż zasada, z której zbudowana jest rzeczywistość, musi być bezkresem, bowiem w
przeciwnym razie wyczerpałaby się. Anaksymandrowi przypisuje się sformułowanie
pojęcia nieskończoności.
W rozważaniach tego filozofa odnajduje się także początki antropologii. Pisał on:
„Na początku człowiek powstał ze zwierząt innego gatunku[...]. Zwierzęta zaś powstały
(z wilgoci), która parowała wskutek działania słońca. Natomiast człowiek powstał z
innego zwierzęcia, mianowicie z ryby, i był do niej początkowo podobny”.
Aecjusz stwierdza, że Anaksymander głosił, iż
„pierwsze zwierzęta narodziły się z wilgoci i początkowo były pokryte łuską; po upływie
pewnego czasu wyszły na ląd i tu, po zrzuceniu z siebie łuski, w krótkim czasie zmieniły
swój tryb życia”.
Pseudo-Plutarch pisał o nim:
„Anaksymander, przyjaciel Talesa, twierdził, że bezkresne zawiera w sobie wszelką
przyczynę powstawania i rozpadu wszystkiego. Z niego to wyłoniły się niebiosa i w
ogóle wszystkie światy, których ilość jest nieskończona. Głosi następnie, że z wiecznego
wynika rozpad, a dużo wcześniej powstanie powtarzających się