ZARYS HISTORII

26
1.10.3. Antropologia
Empedokles uważał, że istnieje dusza, która wciela się w rozmaite postacie zwierząt
i roślin. Mówił: „byłem już kiedyś chłopcem i dziewczyną, i rośliną, i ptakiem, i niemą
rybą rzucającą się w wodzie”. Można domniemywać, że tymi i podobnymi uwagami
zapowiadał teorię ewolucji. Istoty mniej doskonałe powstały przed istotami bardziej
doskonałymi.
W rozważaniach Empedoklesa odnajdujemy zręby teorii uczuć. Tłumaczył on, że
przyjemność powstaje z tego, co podobne w żywiołach i ich mieszaninie, przykrość zaś
z tego, co przeciwne. Człowiek jest układem żywiołów. „Ci, w których żywioły są
rozmieszczone zbyt rzadko, są tępi i łatwo się męczą; ci, w których gęsto, są impulsywni,
zaczynają wiele rzeczy, a mało kończą; ci, co mają dobry układ żywiołów w rękach, są
dobrymi rzemieślnikami; ci, co w języku - dobrymi mówcami”.
1.11. Anaksagoras (500-428 r. p.n.e.)
Urodził się w Klazomenach opodal Smyrny, osiadł natomiast w Atenach. Został
oskarżony o bezbożność, zarzucano mu głoszenie poglądów, że słońce nie jest
bóstwem, lecz rozgrzanym kamieniem. Z tego powodu musiał opuścić miasto.
Osiągnięciem jego filozofii było jasno sformułowane rozróżnienie pomiędzy duchem a
materią.
1.11.1. Ontologia
Jako „zasadę” świata przyjął nie jeden pierwiastek, jak to czynili pierwsi myśliciele
jońscy, nie cztery elementy, jak Empedokles, lecz nieskończoną ilość „zarodków”.
Arystoteles nazwał je homojomeriami, czyli cząsteczkami podobnymi. Homojomerie
wprawiane są w ruch przez rozum, który stanowi siłę istniejącą jako immanentna
własność świata. Wszystko co istnieje, złożone jest z różnych zarodków. Wszystko jest
więc złożone, w każdej rzeczy jest część innej, we wszystkich jest część wszystkiego.
1.11.2. Gnoseologia
Jeżeli w każdej rzeczy znajdują się wszystkie zarodki, to w jaki sposób odróżniamy
jedną rzecz od drugiej? Anaksagoras wyjaśniał, że jest to możliwe dzięki temu, że w
różnych rzeczach cechy te istnieją w odmiennej proporcji. Człowiek poznaje tylko te
składniki, które przeważają i według nich rozpoznaje określone zjawiska. Za tą
różnorodnością zmysły człowieka nie nadążają, jest granica, poniżej której nasze
poznanie jest niemożliwe. W psychologii współczesnej takie zjawisko określa się