ZARYS HISTORII

40
(od przechadzania się). Pomimo, że był uczniem Platona, odnosił się krytycznie do
swojego mistrza. Odrzucił idee jako fikcje i uznał je za bezużyteczne.
6.1. Logika
Arystoteles przyjął od Platona teorię wiedzy, odrzucił zaś teorię bytu. Będąc realistą,
nie mógł pogodzić się z istnieniem realnych idei poza realnymi rzeczami
jednostkowymi. Zgodził się natomiast z tym, że w pojęciach ogólnych istnieje wiedza.
Przyjął zatem, że byt jest jednostkowy, a wiedza o nim ogólna.
Arystoteles w swoich dociekaniach konstruował naukę o wiedzy i naukę o bycie.
Logika zajmująca się wiedzą ogólną oddzieliła się od metafizyki, traktującej o bycie
jednostkowym. Poznając logikę, uczymy się posługiwania pojęciami i sądami. Pojęcia
wymagają prawidłowych definicji, sądy zaś dowodów. Pojęcia ogólne ze względu na
swą ogólność są usystematyzowane w formie hierarchii. Pojęcia o najwyższej ogólności
są niedefiniowalne. W podobny sposób zbudowane są sądy. Podstawą hierarchii sądów
jest hierarchia racji i następstwa. Sądy bardziej ogólne stanowią rację dla mniej
ogólnych. Dowodzenie prawdziwości sądów polega na umieszczaniu ich w hierarchii
sądów i sprowadzaniu ich do sądu wyższego, który może stanowić rację dla sądu
dowodzonego.
Arystoteles konstruując logikę, jako podstawę swych rozważań przyjął twierdzenie,
że byt jest jednostkowy, a dopiero cechy ogólne wyrażają jego istotę. Przekonanie to
ujawniło się również w rozwijaniu ludzkiej wiedzy o otaczającym świecie. Wiedzę
uzyskaną, już posiadaną, porządkujemy, wykładamy, stosując schemat dedukcyjny: od
ogółu do szczegółu, natomiast wtedy, gdy chcemy poznać jakiś fragment
rzeczywistości, musimy zastosować schemat indukcji, tzn. zbieramy dane jednostkowe i
następnie, na ich podstawie, formułujemy tezy ogólne. Wprowadzona indukcja
pozwoliła Arystotelesowi nadać właściwe znaczenie zmysłom w powstawaniu wiedzy o
świecie. Był przekonany, że trzeba zetknąć się z rzeczywistością, aby coś o niej
wiedzieć. Umysł jest niezapisaną tablicą; nie ma w nim żadnych idei wrodzonych. Od
postrzeżeń, drogą stopniowej abstrakcji, określania cech ogólnych, umysł dochodzi do
pojęć ogólnych. Na podstawie materiału dostarczanego przez postrzeżenia poznaje to,
co w rzeczach jednostkowych jest ogólne.
Filozofię podzielił Arystoteles na: logikę - miała być dyscypliną przygotowawczą;
filozofię teoretyczną - w której wyróżniał fizykę i matematykę oraz filozofię pierwszą -
czyli praktyczną, zawierającą etykę i politykę.
Filozofia pierwsza miała być nauką o najwyższej abstrakcji. Jej przedmiotem był byt
jako taki, jego powszechne własności. Filozofię tę zaczęto z czasem nazywać
metafizyką.