ezker abertzaleak egungo faserako
BERRIA, 2010-01-31 - datu-basea15
BERRIA, 2010-01-31 - datu-basea15
- No tags were found...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
18 berria 2010eko urtarrilaren 31, igandea<br />
Harian › Mundua<br />
Andoni Etxeberria<br />
Hedy Epstein (Freiburg, Alemania,<br />
1924) idazlea eta giza eskubideen<br />
aldeko ekintzailea da. 14 urterekin<br />
nazien atzaparretatik<br />
ihes egin zuen arren, senide<br />
gehienak Auschwitzeko (Polonia)<br />
kontzentrazio esparruan hil<br />
zituzten. Gerra bukatu eta gero,<br />
Ameriketako Estatu Batuetara<br />
emigratu zuen, eta, orduz geroztik,<br />
irmo ari da eskubideen urraketa<br />
guztiak salatzen; palestinarren<br />
kontrakoak tartean. Abenduan,<br />
gose greba egin zuen<br />
Kairon, Egiptoko Gobernuak sartzea<br />
galarazi egin baitzuen Gazan<br />
palestinarrei giza laguntza eramatea<br />
helburu zuen nazioarteko<br />
talde bat. Auschwitzeko presoak<br />
askatu zituztela 65 urte betetzen<br />
diren honetan, tarte batez bizi oso<br />
bateko irakaspenak partekatu<br />
ditu Epsteinek BERRIArekin.<br />
14 urte zenituen nazien Alemania<br />
utzi zenuenean. Zein oroitzapen<br />
duzu garai hartaz?<br />
Naziek boterea hartu eta berehala<br />
hasi ziren juduen kontrako<br />
prozesuak. Eskolan hainbat ikaskide<br />
hasi zitzaizkigun «judu zikina»<br />
deika, eta gogoan dut matematika<br />
irakasle batek, edozer<br />
erantzuten niola ere, txarto zegoela<br />
esaten zidala, juduek ezin baitzuten<br />
ezer ondo egin. Egoera<br />
okertzen hasi zen, eta, 1938ko azaroan,<br />
Kristallnacht egunean,<br />
preso eraman zuten nire anaia.<br />
Nire gurasoak, berez, naziak<br />
heldu eta gutxira saiatu ziren<br />
herrialdetik ateratzen, baina<br />
herrialde bakar batek ere ez gintuen<br />
onartu. Azkenean, nik<br />
baino ez nuen lortu ihes egitea:<br />
1939ko maiatzean Ingalaterrarantz<br />
zihoan umeentzako garraio<br />
berezian alde egin nuen. Behin<br />
guda bukatuta, ez nuen senideen<br />
arrastorik izan. Haien heriotza<br />
onartzeko bidea oso zaila izan<br />
zen. Haiek hilik egon ahal izatea<br />
1980ko irailean onartu nuen. Urte<br />
hartan nire senideak egon ziren<br />
hainbat kontzentrazio esparru<br />
bisitatu nituen, eta orduan ulertu<br />
nuen ez zegoela modurik han<br />
egondako inor bizirik ateratzeko...<br />
40 urtez izan nuen itxaropena.<br />
Behin gerra bukatuta, nazien aurkako<br />
Nurenbergeko prozesuetan lan<br />
egin zenuen.<br />
Guda bukatu zenean, lan eskaera<br />
egin nion AEBetako Gobernuari,<br />
eta mediku nazien epaiketarako<br />
ikerketa analista lanpostua eman<br />
zidaten. Nire egin beharra zen<br />
akusatutako medikuen aurkako<br />
dokumentu frogak aurkitzea.<br />
Egia esan, oso esperientzia gogorra<br />
izan zen, ez nuen ideiarik ere<br />
naziek presoekin horrelako basakeriak<br />
egiten zituztenik, eta gauza<br />
haiek irakurtzea oso latza izan<br />
zen. Ezin nuen ulertu inork halakorik<br />
egin ahal izatea. Medikuak<br />
legeak betetzen egotearekin desenkusatu<br />
ziren, baina norberaren<br />
esku dago horrelako legeak<br />
betetzea edo ez.<br />
Hedy Epstein q Giza eskubideen aldeko ekintzailea<br />
Alemania nazitik ihes egin zuen 14 urterekin, baina<br />
ia familia osoa hil zioten Auschwitzen. Esperientzia horrek<br />
giza eskubideen aldeko ekintzaile sutsu bihurtu du Epstein.<br />
«Denok dugu ikusten<br />
ditugun bidegabekeriak<br />
salatzeko erantzukizuna»<br />
BERRIA<br />
AEBetara emigratu eta berehala,<br />
giza eskubideen aldeko mugimenduetan<br />
parte hartu zenuen...<br />
Alemanian judu moduan jaio izanak<br />
eta han sufritutakoak kontzientzia<br />
piztu zidan: banekien jatorriagatik<br />
diskriminatua izatea<br />
zer zen. AEBetan afroamerikarren<br />
aurkako jazarpena ikustean,<br />
ezin izan nuen isilik geratu.<br />
Eta noiz hasi zinen palestinar herriaren<br />
eskubideen aldeko borrokan?<br />
Esan beharra daukat, nire gurasoak<br />
berez antisionistak zirela.<br />
Baina bai umetan bai AEBetara<br />
etorri nintzenean, ez nion Palestinako<br />
egoerari arreta handirik eskaini.<br />
Albiste batek iratzarri ninduen:<br />
1982ko Sabrako eta Shatilako<br />
errefuxiatu gune palestinarren<br />
sarraskia. Haren erantzule<br />
nor zen jakin behar nuen. Eta zenbat<br />
eta gehiago irakurri, orduan<br />
eta gehiago larritzen ninduen Israel<br />
palestinarrekin egiten ari zenak.<br />
Azkenean, 2003an, Zisjordaniara<br />
joan nintzen lehendabizikoz,<br />
palestinarren jazarpena<br />
bertatik bertara ikustera. Ordutik<br />
beste bost aldiz izan naiz han.<br />
Handik bueltan ikusi ditudan<br />
gauzak kontatzen dizkiet aberrikideei.<br />
Izan ere, palestinarrek<br />
erregutzen didate AEBetan kontatzea<br />
hango egoera erreala zein<br />
den. AEBetako hedabideek errealitatea<br />
erakusten ez dutelako. Eta<br />
nik hori egiteko konpromisoa<br />
hartu nuen.<br />
Badira zure moduan pentsatzen duten<br />
judu gehiago ere?<br />
Egon badira, baina tamalez ez<br />
nahikoa. Dena den, kopurua haziz<br />
doa, eta Israel kezkatzen hasia<br />
da dagoeneko munduko iritzi publikoa<br />
aldatuz doalako. Garai batean,<br />
sostengua ematen zioten;<br />
gero, toleratu; baina, orain, kritikatu<br />
ere egiten zaio.<br />
Zein konponbide ikusten diozu<br />
Ekialde Hurbileko gatazkari?<br />
Israelek okupatutako palestinarren<br />
lurrak utzi beharko lituzke<br />
lehenik eta behin. AEBek ere diru<br />
laguntzak emateari utzi beharko<br />
liokete, eta Europako estatuek ez<br />
lukete beldurrik izan behar Israel<br />
kritikatzeko. Baina, gainerakoan,<br />
uste dut palestinarrek berek<br />
erabaki behar dutela zer-nolako<br />
herrialdea nahi duten, eta ez atzerritarrok.<br />
«Kontzentrazio<br />
esparrua bisitatzean<br />
ulertu nuen ezin zela<br />
handik bizirik atera»<br />
«Afroamerikarren<br />
aurkako jazarpena<br />
ikustean ere ezin izan<br />
nuen isilik egon»<br />
«Ikusi nuen garai<br />
hartaz gero eta gehiago<br />
hitz eginda min hori<br />
arintzen zitzaidala»<br />
Hainbat erakunde juduk Alemania<br />
naziko juduen egoera Israelgo palestinarrenarekin<br />
alderatzea egotzi dizute,<br />
eta zure hirian bertan eraso<br />
egin dizute. Nola erantzun diezu?<br />
Berez, judu askok antisemita deitzen<br />
diote Israel kritikatzen duen<br />
edonori. Baina nire izenean jarri<br />
dituzte nik sekula esan eta esango<br />
ez ditudan hitzak: ezinezkoa da<br />
Palestina eta Alemania naziko<br />
gertaerak alderatzea, egoera guztiz<br />
isolatuak direlako. Alabaina,<br />
AEBetako zenbait elkartek esaten<br />
dudana entzun gabe ere akusatu<br />
izan naute.<br />
Jasan dituzun egoera latzen inguruan<br />
hitzaldiak ematen dituzu. Zer<br />
garrantzia du biktima batentzako<br />
bere bizipenak kontatzeak?<br />
Asko kostatu zitzaidan gazte garaiak<br />
hitzaldietan gogoraraztea:<br />
birrindu eta negarrez hasten nintzen.<br />
Baina ikusi nuen gero eta<br />
gehiago hitz eginda min hori arindu<br />
egiten zitzaidala. Horregatik,<br />
bizitzan zailtasunak pairatu dituen<br />
edonori gomendatuko nioke<br />
hitz egiteko horri buruz, horrek<br />
lagunduko baitio mina apaltzen.<br />
Ez zaio min hori sekula joango,<br />
baina hitz egiteak lagunduko dio<br />
eramaten.<br />
Zer erakutsi dizute bizipen horiek?<br />
Ez dugula geldi geratu behar pertsonaren<br />
bat bidegabeki tratatzen<br />
ari direla ikusten dugunean.<br />
Ezin dugula soilik pentsatu «ene,<br />
zein txarto dagoen hori», edo are<br />
gehiago begiak itxi; erreakzionatu<br />
egin behar dugu. Denok dugu<br />
ikusten ditugun bidegabekeriak<br />
salatzeko erantzukizuna, jendea<br />
bakean eta errespetatuan bizi dadin.<br />
Zerbait txarto dagoenean berehala<br />
salatu behar dugu, berez<br />
konpontzen den itxaroten egon<br />
barik. Ezen azken hori eginez<br />
gero, egoerak okerrera egin dezake.<br />
Bestalde, ezberdinak direnak<br />
ulertzen saiatu behar dugu ere,<br />
haiengandik ikasiz, beldurtu<br />
egin beharrean.
Change language