ezker abertzaleak egungo faserako
BERRIA, 2010-01-31 - datu-basea15
BERRIA, 2010-01-31 - datu-basea15
- No tags were found...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
40 berria 2010eko urtarrilaren 31, igandea<br />
Plaza › Kultura<br />
Literatura D<br />
Tahar Ben Jelloun q Idazlea<br />
Zinemak irakatsi dio istorioak kontatzen Tahar Ben Jelloun idazle frantsesmarokoarrari.<br />
Gaztetan zinema egin nahi zuen. Ez zuen uste idazle bilakatuko zenik.<br />
Armadaren diziplina esparruan preso pasatu 18 hilabeteetan hartu zuen bihurgunea.<br />
«Literatura egina da besteen<br />
intimitatea ere ezagutzeko»<br />
Nora Arbelbide Miarritze<br />
Miarritzen egon da aste honetan<br />
Tahar Ben Jelloun (Fez, Maroko,<br />
1944), FIPA jaialdiko Telesailak<br />
arloko epaimahaiko lehendakari<br />
gisa lanean; ez da kasualitatea, ordea,<br />
film jaialdi batean aurkitzea.<br />
Irudiek betidanik liluratu dute.<br />
Zinemaren eraginez, preseski, eta<br />
immigrazioaz eta literaturaren<br />
eginkizunaz solastatu da Hotel du<br />
Palais-eko harrera gunean, film<br />
proiekzioen dantza hasi aitzin.<br />
Bere azken eleberria Au pays du<br />
(Gallimard), 2009ko apirilean argitaratua.<br />
Zure burua irudi ekoizletzat jo izan<br />
duzu.Esplikatzen ahal duzu irudiarekin<br />
daukazun harreman hori?<br />
Egia da irudia liluragarria dela.<br />
Hitzek irudimenari aukera gehiago<br />
ematen badiote ere, ez dira<br />
hain liluragarriak. Hitzen bila joan<br />
behar da; irudiak, berriz, bere<br />
burua inposatzen du. Gazte-gaztea<br />
nintzelarik, egun bakoitz film<br />
bat ikusteko xantza nuen. Tangerren<br />
bizi nintzen, eta zinema gela<br />
anitz bazeuden garaian. Usu film<br />
onak ziren. 50eko eta 60ko hamarkada<br />
zen. Gurasoak konbentzitu<br />
nituen zinema kultura eta hezkuntzaren<br />
parte zela. Hainbeste<br />
film ikusteak nire irudimenean<br />
eta nire izaeraren baitan eragina<br />
izan du, segur. Nonbait, zinemak<br />
nau formatu. 17 urterekin zineklubak<br />
kudeatzeko ikastaldiak<br />
jarraitzera etortzen nintzen Frantziara.<br />
Tangerko zineklubeko arduraduna<br />
nintzen orduan. Anitz<br />
ikasi nuen. Garaian ez nuen idazteko<br />
asmorik. Filmak egin nahi<br />
nituen.<br />
Zerk eragin du film egile ez izatea,<br />
baizik eta idazle?<br />
Ohartu nintzen filmen egiteko<br />
zinema ikasketak jarraitu behar<br />
direla, eta, gainera, hori ez dela<br />
baitezpada aski. Ikasketak egin<br />
ditzakezu, baina horrek ez du<br />
erran nahi zuzendari ona izanen<br />
zarenik. Horrek aldarazi zidan<br />
nire hasierako ideia. Nire inguruan<br />
talenturik gabeko zuzendariak<br />
ikusten nituen. Horrez gain,<br />
zinema lan kolektiboa da.<br />
Horrengatik ere ez nintzen hasi<br />
horretan.<br />
Idazteko baino diru gehiago behar<br />
delako ere bai,agian?<br />
Ez nuen horretan pentsatzen. Intuitiboki<br />
sentitzen nuen ez nintzela<br />
zinema egile ona izanen.<br />
Idazle ona bai,ordea?<br />
Ezta ere. Historiaren ustekabeek<br />
ekarri naute idaztera. Marokon<br />
errepresio uneak ezagutu ditut.<br />
Armadaren diziplina esparruan<br />
18 hilabetez giltzapean atxiki ninduten,<br />
preso. Zerbait egin behar<br />
nuen. Eta, beraz, idazten hasi nintzen,<br />
gordezka. Nire lehen testuak<br />
han idatziak izan ziren.<br />
Zer ikasi duzu zinemari esker?<br />
Istorio bat kontatzen. Eman dezagun<br />
Orson Wellesen film bat. Lehen<br />
hiru minutuetan dena baduzu,<br />
dena instalatua du. Orson Wellesek,<br />
Fritz Langek, Hitchcockek<br />
istorioen kontatzeko teknika bazuten.<br />
Eta niri teknika zitzaidan<br />
interesatzen. Kurosawak ere bai.<br />
Istorioa nola kontatzen begiratzeak<br />
nau interesatzen. Hortik goiti,<br />
idazkera, lan kontu bat da.<br />
BOB EDME<br />
Marokoko plaza publikoetako kontalariak<br />
ere aipatuak izan dituzu liburuetan.Orson<br />
Wellesetik kontalarietara<br />
bide handia ote da? Edo azken<br />
finean ez daude hain urrun?<br />
Bai, bi mundu horiek elkartu dira<br />
nire baitan. Ipuin kontalariak formarako<br />
ziren interesgarri. Haiek<br />
ere filmak izan zituzten inspirazio<br />
iturri, kontzienteki edo inkontzienteki.<br />
Suspensea lantzen zuten.<br />
Gelditzen ziren, dirua biltzen<br />
zuten eta berriz hasten ziren.<br />
Mila gau eta bat gehiago-ko Xerezadek<br />
egiten duen bezala. Eguzkia<br />
agertzen delarik istorioa gelditzen<br />
du, eta gauez segitzen du.<br />
Denbora irabazten du. Entzulea<br />
beha egonarazteko teknika hori<br />
inportanta da.<br />
Zure ama hizkuntza ez da frantsesa,<br />
ez?<br />
Ez, arabiarra da.<br />
Baina ez duzu arabiarrez idazten...<br />
Ez.<br />
Frantsesarekin duzun harremana<br />
zein da? Hautu bat izan da? Zergatik?<br />
Inposatua da. Frantsesez formatua<br />
izan naiz ama eskolatik. Maroko<br />
Frantziaren protektoratua<br />
zen orduan. Eskola franko-marokoarra<br />
zen. Ikasten genuen arabiarrez<br />
eta frantsesez. Eta harro<br />
nintzen arrotzaren hizkuntzan<br />
hitz egiteaz.<br />
Harro,zergatik?<br />
Gurasoei erakutsi nahi nien gai<br />
nintzela frantsesez ongi idazteko.<br />
Marokon herritarren erdiek kasik ez<br />
dakite irakurtzen. Cicatrices du Soleil<br />
olerki bilduman (1972) irakurtzen<br />
ez dakiten horiek aipatzen dituzu;<br />
zure liburuak eskaintzen dizkiezu,erre<br />
eta horrekin berotu daitezen.<br />
Haiengan ere pentsatzen duzu, beraz,idazterakoan?<br />
Egia da paradoxa hori nabarmendu<br />
nahi nuela . Zer egin? Herritarrek<br />
ez dakitelako irakurtzen ez<br />
da gehiago idatzi behar? Alderantziz.<br />
Segitu behar da. Irakurtzen<br />
ez bada ere, mezua iristen da.<br />
Haien haurren bidez, irakurtzen<br />
dakitenen bidez. Horretaz ohartzen<br />
naiz herrian. Jendeek ezagutzen<br />
naute. Nire liburuak aipatzen<br />
dizkidate, nahiz eta ez dituzten<br />
irakurri. Badakite nor naizen.<br />
Galderak pausatzen dizkidate.<br />
Beraiei buruz hitz egin dudan galdegiten<br />
didate. Lagunduko ditudan,<br />
eta abar. Nik ihardesten diet<br />
ahal dudana eginen dudala.<br />
Lagunduko dituzula,beraz,zertan?<br />
Haien arazoak konkretuak dira,<br />
ez dira intelektualak. Herrian<br />
elektrizitatea ukaiten ahal duten<br />
galdegiten didate. Beren haurrek<br />
lana lortuko duten.<br />
Laguntzeko beharra, idazlearen engaiamendua<br />
garantzitsua da zuretzat,ez?<br />
Idazle bat, nahi edo ez, engaiatua<br />
da. Gizarte eta garai zehatz baten<br />
barne da. Ez naiz gai idazteko liburu<br />
bat, edo bestela erranik, ez naiz<br />
gai Avatar bezalako film baten<br />
egiteko. Nahitara hartzen dut adibide<br />
hori, mundu osoan arrasta<br />
lortu duelako filmak. Avatar, pentsamendu<br />
filosofikoarena baino<br />
gehiago, teknikaren garaipena<br />
da. Nik galdera arras sinpleago<br />
batzuei erantzun behar diet. Ea<br />
immigratuko duen batek soluzioak<br />
aurkituko dituen bere haurrak<br />
ongi bizi daitezen, ala ez. Arrazakeria<br />
geldituko ote da noizbait...<br />
Gauza biziki konkretuak dira.<br />
Gaiak trumilka izan daitezke. Noiz<br />
ohartzen zara liburu baterako gai bat<br />
daukazula?<br />
Gaia berez sortzen da. Neure buruari<br />
hau eginen dut edo bestea<br />
erran gabe. Nire azken eleberria,<br />
Au pays, immigratu zahar baten<br />
istorioa da. Belaunaldi zaharrekoa<br />
da. Erretretaren adinera iristen<br />
da. Erretreta eguna heltzen<br />
zaiolarik, biziki maluros da, ez<br />
baitaki gehiago zer egin ematen<br />
dioten denborarekin. Bere buruaz<br />
eta ordu arte egin duen guztiaz<br />
pentsatzera behartzen du.<br />
Ohartzen da 40 urte pasatu dituela<br />
abere bat bezala lanean. Eta hori<br />
bukatu eta ez dela deus geldi-
Change language