%35

mevzuat
Mali Kârın Tespitinde
Kanunen Kabul Edilen
Giderlerden Ödeme Şartına Bağlı
Olanlar ve Sebepleri
Kendal DENİZ
U.Ü.İ.İ.B.F Maliye Bölümü Öğrencisi
kendaldeniz@gmail.com
Niler HIZLITÜRK
U.Ü.İ.İ.B.F Maliye Bölümü Öğrencisi
nilerkendal@gmail.com
GİRİŞ
Gelir Vergisi Kanunu’nda gelir, “bir gerçek kişinin bir takvim yılı içinde elde ettiği
kazanç ve iratların safi tutarı” şeklinde tanımlanmıştır. Ticari kazançlar açısından
gelirin safi tutarına ulaşabilmek için Kanun’un 40. maddesinde sayılan giderlerin
gayri safi tutardan indirilmesine izin verilmiştir. Ticari kazancın elde edilmesi ve
sürekliliğinin sağlanmasına yönelik yapılan giderlerin indirilebilmesi için bazılarında
tahakkuk esası yeterli görülmüş iken, bazılarında ise ödeme şartı getirilmiştir.
Hangi giderlerin indirilmesinin tahakkuk esasına, hangilerinin ise ödeme esasına
bağlandığının bilinmesi ve buna göre hareket edilmesi, mükelleflerin karşılaşabilecekleri
sorunların önlenmesi açısından büyük önem taşımaktadır.
Bu çalışmada ticari kazancın tespiti açısından indirilecek giderlerde tahakkuk esası
yeterli görülmeyip ödeme şartına bağlananların neler olduğu tespit edilmesi ve sebeplerinin
ortaya konması amaçlanmıştır. Bu çerçevede çalışmada öncelikle ticari
kazancın belirlenmesi ile ilgili açıklamalara yer verilecek, daha sonra ise giderleştirilmesi
tahakkuka ve/veya ödeme şartına bağlı giderler belirlenecek ve bunlarda
ödeme şartına bağlanmasının sebepleri açıklığa kavuşturulacaktır.
I. TİCARİ KAZANÇ VE BELİRLENMESİ
A. TİCARİ KAZANCIN UNSURLARI
Ticari kazançlar Gelir Vergisi Kanunu’nda sayılan yedi gelir unsurundan biridir.
Bahsedilen kanunun 37. maddesinde ticari kazanç, her türlü ticari ve sınaî faaliyetlerden
doğan kazançlar olarak belirtilmekle birlikte ticari ve sınaî faaliyetlerin ne
olduğu konusunda bir açıklama veya tanımlamaya yer verilmemiştir. Bu nedenle
kazancın sınırlarını tam olarak belirlemek pratikte çeşitli güçlükler ortaya çıkartır.
Ancak bu güçlüğe rağmen ticari kazancın vergilendirilebilmesi için anılan ticari
ve sınaî faaliyetlerin kapsamının ne olduğunun açıklıkla ortaya konmasına ihtiyaç
duyulur.
Ticari faaliyet, emek ve sermaye unsurlarının birlikte kullanılarak devamlı bir organizasyona
dayanan, zirai kazanç ve serbest meslek kazançlarının dışındaki, tüm
faaliyetler iken; sınaî faaliyet imalat, üretim işleri şeklindeki faaliyetler olarak ortaya
konabilir. Bu nitelikteki ticari ve sınaî faaliyetler sonucu ortaya çıkan gelirler ticari
kazanç olmaktadır.
B. TİCARİ KAZANÇLARDA ELDE ETME KAVRAMI
Gelir vergisinde gelirin elde edilmesi bazı kazançlar bakımından tahsil esasına, bazılarında
ise hem tahsil hem tahakkuk esasına bağlanmıştır. Ticari kazançların elde
edilmesi tahsil yanında tahakkuk esasına da bağlanmıştır. Tahsil esasında mükellef
gelirini nakden veya aynen elde etmektedir. Nakden elde etme, elden ödeme şeklinde
olabileceği gibi örneğin bankadaki hesaba para yatırılması şeklinde hesaben
de olabilir. Tahakkuk esasında gelirin elde edilmiş sayılması için, bunun belge veya
AĞUSTOS / EYLÜL / EKİM 2013
68
B
Bilanço