ŻYCIE OBRAZÓW

PL
EN
↑
Tomasz Żołnierkiewicz
Bez tytułu
lata 90. XX wieku
81 × 65,5 cm
akryl, płótno
dzięki uprzejmości rodziny
Untitled
1990s
81 × 65.5 cm
acrylic on canvas
courtesy of the family
JUSTYNA BALISZ-SCHMELTZ WIĘKSZOŚĆ ZOSTAJE ZAPOMNIANA... / MOST OF THEM ARE FORGOTTEN...
ze Śląska malarka Urszula Broll (1930–2020), długo pozostająca
w cieniu swojego męża Andrzeja Urbanowicza
(1938–2011). Podczas gdy Urbanowicz był postacią barwną
i charyzmatyczną, skoncentrowana na życiu wewnętrznym
Broll napędzała duchowo-intelektualny rozwój
środowiska skupionego wokół męża i katowickiej grupy
„Oneiron” 09 . Jednocześnie należała do grona tych artystek
i artystów, którzy tworząc poza głównymi ośrodkami
i z niezłomną konsekwencją rozwijając wymykającą
się wszelkim kategoryzacjom twórczość, skazywali się
niejako dobrowolnie na marginalizację w polskiej historii
sztuki. Tak, jak pomija się często fakt, że Broll odgrywała
rolę zakulisowego spiritus movens katowickiej grupy, tak
nie docenia się talentów dydaktycznych wielu artystów,
którzy – bardziej troszcząc się o uczniów niż rozgłos –
bywali po prostu świetnymi pedagogami.
Niemiecki artysta Joseph Beuys, będący ucieleśnieniem
doskonałej antytezy skromności (co nie umniejsza
autentyczności jego intencji), miał się niegdyś wyrazić,
że bycie nauczycielem jest jego najważniejszym
dziełem sztuki 10 . Ten osobowościowy czynnik zbyt często
jest niedoceniany; są również i tacy twórcy, których postawy
życiowe i biografie bywają ciekawsze niż ich prace,
choć niekoniecznie jest to świadomie wypracowana
strategia artystyczna.
W dzisiejszych czasach traktowanie sztuki wyłącznie
w kategoriach służby i powołania wydaje się postawą
straceńczą, a co najmniej naiwną, jednoznacznie
kojarzącą się z popełnieniem artystycznego samobójstwa.
Skromność i bezinteresowność to nie tyle godne podziwu
przymioty, ile niepożądane defekty, mogące stanowić
obiektywną przeszkodę w karierze. W cytowanych
tekstach dochodzi do głosu należący do minionej epoki,
działający poza regułami utowarowionego rynku sztuki,
niekapitalistyczny podmiot artystyczny. Nawet teraz, gdy
tak wiele zbiorowego wysiłku historyków i historyczek
sztuki wkładane jest w przepisywanie kanonu, nie sposób
pozbyć się wrażenia, że rządzi nim często logika kultury
celebryckiej. Fascynują zwłaszcza postacie tragiczne,
wyklęte, niepokorne, głośno manifestujące swoją ideową
odrębność i obyczajowy nonkonformizm. Nie ma w tym
nic złego, takie rewizje są niezwykle potrzebne i ważne,
focused on her inner life, which fuelled the spirit-
ual and intellectual development of the community
centred around her husband and the Katowice
group “Oneiron” 09 . At the same time, by staying away
from the major artistic hubs and defying any cat-
egories with her art, she was one of those artists
who made a somewhat conscious choice of ex-
isting on the fringe of the Polish art history. Broll
was also the moving spirit behind the Katowice
artistic group, which is yet another overlooked fact
from her biography, as much as we tend to overlook
many artists who became great teachers for
their pupils rather than trying to gain recognition.
The German artist Joseph Beuys, the perfect
antithesis of modesty (which does not make
his intentions any less genuine), once said that
being a teacher was his most important work of
art 10 . The personality factor is too often underestimated.
There are also artists whose lifestyles and
biographies are more interesting than their works,
even if their lives were never meant to become
a carefully curated artistic strategy.
Nowadays, it seems somewhat mean-
ingless and naive, or even amounting to an artistic
suicide, to consider art only in terms of service
and vocation. Modesty and selflessness are not
so much admirable qualities as undesirable flaws
that may get in the way of an artistic career. The
above quotes all ascribe to a now bygone non-capitalistic
narrative unhampered by the rules of the
commodified art market. Even now, with so much
of the collective effort of historians and art historians
going into rewriting the canon, it often seems
to be governed by the logic of celebrity culture. It
is the tragic, cursed, rebellious figures who loudly
manifest their individuality and nonconformity that
are usually found the most fascinating. There is
nothing wrong with that. Such revisions are extremely
important, with each new discovery being
a drop of water that hollows the rock. Nevertheless,
↑
Anna Huskowska-Młynarska
46
Światło w przestrzeni brązowej
lata 70. XX wieku
67 × 71 cm
gwasz, papier, deska
dzięki uprzejmości córki
– Beaty Młynarskiej
Light in a Brown Space
1970s
67 × 71 cm
gouache, paper, board
courtesy of her daughter
– Beata Młynarska
47
09 Jerzy Illg, Podziemne poddasze, [w:] Katowicki
underground artystyczny po 1953 roku, red. Janusz
Zagrodzki, Stanisław Ruksza, Katowice 2004, s. 273.
10 Joseph Beuys, wywiad z Willoughbym Sharpem,
„Artforum”, November 1969, cyt. za: Claire Bishop,
Sztuczne piekła. Sztuka partycypacyjna i polityka widowni,
tłum. Jacek Staniszewski, Warszawa 2015, s. 420.
09 Jerzy Illg, Podziemne poddasze, [w:] Katowicki
underground artystyczny po 1953 roku,
red. Janusz Zagrodzki, Stanisław Ruksza, Katowice
2004, s. 273.
10 Joseph Beuys, an interview with Willoughby
Sharp, “Artforum”, November 1969, quoted in: Claire
Bishop, Artificial Hells. Participatory art and the Politics
of Spectatorship, trans. Jacek Staniszewski,
Warsaw 2015, p. 420.