05.05.2019 Views

qronika+14(275)

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

mixeil basilaZe<br />

gagrZeleba. dasawyisi<br />

ix. `qronika+~ (2018w.)<br />

##3-27;29-39; (2019w.) #2-6;8-13.<br />

damfuZnebeli kreba<br />

1920 wlis 18 agvistos gazeTi<br />

`erToba~ gvauwyebs, rom 17 agvistodan<br />

saqarTvelos damfuZnebelma<br />

krebam, igive parlamentma, mu-<br />

Saoba SeaCera da Svebuleba gamoacxada.<br />

gazeTis pirvel gverdze<br />

damfuZnebeli krebis mier ukanaskneli<br />

Tvis manZilze gaweuli<br />

samuSaoa ganxiluli da CamoTvlilia<br />

is kanonebi da dekretebi, romelic<br />

deputatebma am xnis ganmavlobaSi<br />

miiRes.<br />

rogorc aRmoCnda, agvistoSi<br />

xalxis rCeulebma nayofierad imuSaves.<br />

gazeTis cnobiT, sxdomebi<br />

kviraSi oTxjer imarTeboda, rac<br />

kanonmdeblebis sakmaod intensiur<br />

grafikze miuTiTebda. yvelaze sayuradRebo<br />

ki 1920 wlis agvistoSi<br />

qveynis biujetis damtkiceba gamodga.<br />

es iyo damoukidebeli saqar-<br />

Tvelos pirveli biujeti.<br />

gazeTi `erToba~: `am xanSi<br />

mravali didmniSvnelovani kanoni<br />

da dekreti iyo miRebuli. maT Soris<br />

sakmaoa gavixsenoT iseTi pirvelxarisxovani<br />

kanoni, rogoric<br />

aris koleqtiuri xelSekruleba,<br />

romelic saZirkvelia muSaTa kanonmdeblobisa.<br />

sasoflo sameurneo<br />

aRmSeneblobaSi didi yuradRebis<br />

Rirsia is sameurneo-saskolo gegma,<br />

romelic warudgina damfuZnebel<br />

krebas miwaTmoqmedebis saministrom...<br />

ar gamovudgebiT mraval did<br />

mniSvnelovan dekretebis da SekiTxvebis<br />

aRnusxvas. movixsenebT<br />

mxolod im saqmes, romelic damfuZnebeli<br />

krebis yuradRebis centrSi<br />

idga ukanasknel TveSi. es iyo<br />

1919-1920 wlis biujeti. misi ganxilva<br />

miT ufro iyo Zlier sayuradRebo,<br />

rom saqarTvelos respublikam,<br />

romelic mxolod ori weliwadia<br />

arsebobs, moaxerxa Sedgena<br />

Tavis saxelmwifo-sameurneo<br />

gegmisa Tavis arsebobis meore<br />

welsve.<br />

marto es faqti ukve didi imedis<br />

aRmZvrelia. imedianobis kidev<br />

ufro dids sabuTs iZleva biujetis<br />

garSemo atexili kamaTis Tvalis<br />

gadavleba. opoziciam gamoiCina<br />

namdvili daundobloba. man<br />

sTqva yvelaferi is, ris Tqmac See-<br />

Zlo Cveni saxelmwifos wyobilebis<br />

Sesaxeb, usayvedura respublikis<br />

saTaveSi myofT yvelaferi,<br />

ris sayveduric SeiZleboda... wminda<br />

sindisiT vityviT: opoziciam<br />

ver aRmoaCina verc erTi iseTi nakli,<br />

romlis gamosworebis imedi<br />

ar hqondes saxelmwifos saTaveSi<br />

mdgom partias~.<br />

biujetis garda, saqarTvelos<br />

damfuZnebeli kreba kidev erT umniSvnelovanes<br />

dokumentze msjelobda,<br />

romelic qarTuli saxelmwifos<br />

fundaments warmoadgenda.<br />

saqarTvelos respublikis konstituciaze<br />

muSaoba ukve ramdenime weli<br />

mimdinareobda da 1920 weli, am<br />

mxriv, gadamwyveti iyo. gazeT `er-<br />

Tobis~ SefasebiT konstituciis SemuSaveba<br />

da Semdeg misi miReba damfuZnebeli<br />

krebisa da saerTod qa-<br />

294 69 77; qronikaqronika@gmail.com<br />

istoriis<br />

gamo Semcirda mosaxleobis ricxvi.<br />

1920 wlis<br />

abaSiZis gancxadebiT, aWaraSi sul<br />

190 aTasi adamiani cxovrobda.<br />

brZola prostituciasTan<br />

baTumSi<br />

rTuli politikuri klasis Ziri-<br />

Tad daniSnulebas warmoadgenda.<br />

gazeTis informaciiT am umniSvnelovanes<br />

dokumentze muSaobas<br />

damfuZnebeli kreba saSemodgomo<br />

sesiis gaxsnisTanave Seudgeboda.<br />

aWaris avtonomia<br />

rogorc gazeT `erTobis~ 5 agvistos<br />

nomerSi dabeWdili statiidan<br />

vigebT, TbilisSi memed-beg<br />

abaSiZis TavmjdomareobiT aWaris<br />

mejlisis delegacia Camovida. delegaciis<br />

stumrobis mizani saqar-<br />

Tvelos SemadgenlobaSi aWaris<br />

statusis gansazRvra warmoadgenda.<br />

jer kidev aWaris SemoerTebamde,<br />

saqarTvelos centralur xelisuflebasa<br />

da samuslimo saqarTvelos<br />

warmomadgenlebs Soris,<br />

Sedga SeTanxmeba, romlis mixedvi-<br />

Tac aWaras avtonomiuri statusi<br />

unda mieRo. samoqalaqo mmarTvelobis<br />

mosawesrigeblad da adgilobrivi<br />

mosaxleobis interesebis ga-<br />

TvaliswinebiT, damfuZnebel krebaSi<br />

unda momzadebuliyo kanonproeqti.<br />

demokratiuli arCevnebis<br />

safuZvelze aWaraSi avtonomiuri<br />

xelisufleba airCeoda. aseTi iyo<br />

gegma aWaris SemoerTebamde da es<br />

gegma igive darCa baTumis olqidan<br />

didi britaneTis gasvlis Semdegac.<br />

avtonomiis Temaze aWaris mejlisis<br />

delegaciis xelmZRvanelis,<br />

memed-beg abaSiZis mosazrebas<br />

gazeTi `erToba~ 5 agvistos nomer-<br />

Si beWdavs: `Cven avtonomia ise gvaqvs<br />

warmodgenili, rom is kiTxvebi,<br />

romlebic gareSe saqmeebs da<br />

finansur politikas Seexeba, agre-<br />

Tve samxedro mowyobilebas da im<br />

Sinagan saqmeebs, romlebsac saer-<br />

To saxelmwifoebrivi xasiaTi aqvT,<br />

unda gadaswyvitos centralurma<br />

kanonmdeblobiTma da aRmasrulebelma<br />

organoebma. is sakiTxebi ki,<br />

romlebsac olqisaTvis adgilobrivi<br />

xasiaTi aqvT, adgilobriv saxelmwifoebriv<br />

aparatis saSualebiT<br />

unda gairCes. adgilobriv pirobebTan<br />

SefardebiT unda gadaswydes<br />

agreTve agraruli sakiTxi...<br />

imedi maqvs, rom saqristiano da<br />

samuslimano saqarTvelos Soris<br />

sruli Tanxmoba Camovardeba da<br />

saqarTvelo da masTan erTad aWara<br />

ayvavdeba~.<br />

amave statiaSi gazeTi gvamcnobs,<br />

rom SemoerTebis Semdeg aWaraSi<br />

damakmayofilebeli mdgomareoba<br />

iyo. regionis sazRvrebTan<br />

marTalia, sxvadasxva bandis Tare-<br />

Si SeiniSneboda, magram am sakiTxs<br />

qarTveli muslimebi Tavad agvarebdnen<br />

da maT saqarTvelos sazRvrebSi<br />

ar uSvebdnen.<br />

memed-beg abaSiZis gancxadebiT,<br />

aWaris saqarTvelosTan SeerTebas<br />

ramdenime antiqarTuli Zala uSlida.<br />

maT Soris iyvnen: 1. axalgazrda<br />

Turqebis komiteti; 2. azerbaijaneli<br />

agentebi; 3. bolSevikebi,<br />

romlebic uzarmazar Tanxebs xarjavdnen<br />

propagandaze; 4. rusi moxaliseebi,<br />

romlebic denikinis davalebiT<br />

moqmedebdnen; 5. olqis rusuli<br />

administracia, romelic sruliad<br />

ucxo elementi iyo aWarisTvis.<br />

memed abaSiZis informaciiT,<br />

bolo periodSi gaizarda qarTvelTa<br />

emigracia regionidan da amis<br />

5 agvistos nomerSi gazeTi `er-<br />

Toba~ aWaris Sesaxeb kidev erT<br />

saintereso cnobas beWdavs, romelic<br />

prostitucias exeba. aWaris<br />

olqis sagangebo komisarma benia<br />

CxikviSvilma 4 agvistos specialuri<br />

brZanebuleba gamoaqveyna, romelic<br />

prostituciis akrZalvas da<br />

am saqmianobiT dakavebuli pirebis<br />

mkacr dasjas iTvaliswinebda:<br />

`komisarma CxikviSvilma brZaneba<br />

gasca yvela sazogado saxlis daxurvis<br />

Sesaxeb. sazogado saxlis<br />

yvela Semnaxvelni da prostitutkebi<br />

respublikidan unda ganidevnon.<br />

amaTgan isini, vinc saqarTvelos<br />

qveSevrdomebia, unda gaigzavnos<br />

etapiT mudmiv sacxovrebel<br />

adgilas da maTze unda dawesdes<br />

miliciis zedamxedveloba.<br />

Tu erTi kviris Semdeg aseTi<br />

piri qalaqSi aRmoCndeba, maSin is<br />

unda gaiyvanon iZulebiT samuSaoze:<br />

akerinon da arecxinon tomrebi,<br />

agvevinon quCebi da sxva. amisaTvis<br />

isini qalaqgareT yazarma-<br />

Si unda moaqcion da fulis magivrad<br />

miscen sazrdo. rodesac farul<br />

sazogado saxlis SemnaxvelT<br />

aRmoaCenen, maT daapatimreben da<br />

maTsave xarjze asazrdoeben.<br />

miliciis wevrebi unda awarmoebden<br />

aRniSnul pirTa registracias.<br />

sastumroebisa da saxlis<br />

patronebs im SemTxvevaSi, Tu es<br />

brZaneba ar Seasrules, gadaaxdevineben<br />

25 aTas maneT jarimas, saxls<br />

rekviziciiT waarTmeven da daapatimreben.<br />

brZaneba sisruleSi<br />

moyavT komisrebs. im SemTxvevaSi,<br />

Tu raionSi aseTi pirebi iqnebian<br />

aRmoCenilni, komisrebs samsaxuridan<br />

daiTxoven da daapatimreben~.<br />

qarTuli aviacia<br />

1920 wlis 2 agvistos Tbilisis<br />

gareubanSi, kerZod navTluRSi,<br />

damoukidebeli saqarTvelos istoriaSi<br />

pirvelad, saaviacio warmodgena<br />

gaimarTa. im periodis saqarTvelosTvis<br />

es metad uCveulo<br />

sanaxaoba gaxldaT. mTavrobis warmomadgenlebis,<br />

sapatio stumrebisa<br />

da ucxoeli diplomatebisTvis<br />

aerodromze sagangebo tribuna<br />

moawyves, romelic erovnuli bairaRebiTa<br />

da yvavilebiT iyo morTuli.<br />

navTluRSi saCvenebel frenebs<br />

mTavrobis Tavmjdomaris moadgile<br />

evgeni gegeWkori, samxedro<br />

ministri grigol lorTqifaniZe,<br />

saqarTvelos SeiaraRebuli Zalebis<br />

generaluri Stabis ufrosi zaqariaZe,<br />

generali andronikaSvili,<br />

gvardiis ufrosi valiko juReli<br />

eswrebodnen. safren moedanTan uamravi<br />

moqalaqe Seikriba. ukravda<br />

samxedro orkestri. irgvliv sazeimo<br />

da amaRlebuli ganwyoba sufevda.<br />

saaviacio Sous dawyebas yvela<br />

mouTmenlad eloda.<br />

saaviacio warmodgenaSi is<br />

mfrinavebi monawileobdnen, romlebmac<br />

sul cota xnis win war-<br />

CinebiT daasrules Tbilisis saaviacio<br />

saswavlebelis sruli kursi.<br />

es iyo qarTveli samxedro<br />

mfrinavebis pirveli gamoSveba.<br />

or rigad ganlagebulma 12-ma<br />

safrenma aparatma, musikisa da mayurebelTa<br />

SeZaxilebis TanxlebiT,<br />

asafreni biliki gaiara da erTmaneTis<br />

miyolebiT nel-nela caSi ai-<br />

Wra. naCvenebi iyo sxvadasxva sirTulis<br />

saaviacio ileTebi. maT Soris<br />

umaRlesi pilotaJis elementebic.<br />

am movlenis Sesaxeb gazeTi `er-<br />

Toba~ 5 agvistos nomerSi specialur<br />

reportaJs beWdavs: `frena 12<br />

aparatze swarmoebda. frena dilis<br />

5 saaTidan daiwyo. Semdeg Seasrules<br />

sahaero frenis rTuli<br />

figurebi. frenis dasasruls ev.<br />

gegeWkorma da gr. lorTqifaniZem<br />

saaviacio rotis komandiris movaleobis<br />

aRmsrulebels mayaSvils<br />

miuloces. saRamos gaimarTa vax-<br />

Sami, sadac mxurvale sityvebi warmosTqves<br />

da respublikis jars da<br />

xelmZRvanelebs keTildReoba da<br />

gamarjveba usurves~.<br />

1920 wels saqarTvelos mTavrobam<br />

saaviacio teqnikis Sesyidva<br />

daiwyo. samxedro uwyebam italiaSi<br />

saqarTvelosTvis 10 aeroplani Se-<br />

Zina. am TviTmfrinavebs ansaldos<br />

qarxanaSi awyobdnen, romelic cnobili<br />

iyo, rogorc msoflioSi yvelaze<br />

mowinave safreni aparatebis<br />

damamzadebeli. am aeroplanebis<br />

siCqare saaTSi 220 kilometrs aRwevda.<br />

TviTmfrinavebi aRWurvili<br />

iyo radiokavSiris mowyobilobiT,<br />

fotokameriT da saimedo ZraviT.<br />

Tavdapirvelad igegmeboda, rom<br />

aeroplanebs italiidan saqarTveloSi<br />

saaviacio skolis xelmZRvaneli<br />

maWavariani Camoiyvanda, magram<br />

rogorc Semdeg gairkva, axlad<br />

SeZenili TviTmfrinavebiT saqarTveloSi<br />

gadmofrena teqnikuri<br />

mizezebis gamo SeuZlebeli aRmo-<br />

Cnda. amitom isini daSales, yuTeb-<br />

Si Caawyves, gemze datvirTes da<br />

saqarTveloSi ise Camoitanes.<br />

gazeT `erTobis~ 1920 wlis agvistos<br />

nomrebSi aviaciis Sesaxeb<br />

kidev ramdenime informacias vxvdebiT.<br />

11 agvistos saRamos 7 saa-<br />

Tze, sacdeli frenis dros, daiRupa<br />

saaviacio aseulis xelmZRvaneli,<br />

maiori nikoloz mayaSvili.<br />

swored is mfrinavi, romelmac<br />

TviTmfrinavis virtuozuli mar-<br />

TvisTvis 2 agvistos saaviacio zeimze<br />

didi mowoneba daimsaxura. am<br />

ubeduri SemTxvevis Sesaxeb gaze-<br />

Ti `erToba~ 13 agvistos nomerSi<br />

mogviTxrobs: `maiori mayaSvili<br />

agvistos 11 daaxlovebiT 7 saaTze<br />

matoris gasasinjavaT gamofrinda<br />

`sopviCkemeli~-s sistemis inglisur<br />

gamanadgurebelze. igi afrinda<br />

haerodromze da sadgur nav-<br />

TluRis Tavze nakvTis gakeTebis<br />

36<br />

36 N14 (<strong>275</strong>) 23.04-06.05.2019 w.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!