platono - la respubliko.pdf - Hejmo

Parto Unu 344
regatojn alimaniere ol ŝafojn, ke ili prizorgas ilin nokte kaj tage kun
alia celo ol profiti pro ili. Vi tiom miskomprenas moralecon kaj la
koncepton de kio estas morala, kaj malmoralecon kaj kio estas
kontraŭmorala, ke vi ne scias ke moraleco kaj morala agado efektive
ekzistas por la profito de alia persono—nome, por la profito de la
superulo, la reganto. Sed ili estas por la malprofito de la servanto. Kaj
estas inverse pri malmoraleco: Ĝi regas la stultajn moralulojn, ĉar la
regatoj faras avantaĝon por la superanto kaj servas por prosperigi lin,
neniel sin mem. Do, Plejstulta Sokrato, estas konstatende ke morala
homo ĉiuokaze malsuperas malmoralulon. Unue, kiam temas pri
partnereco: Se malhonestulo estas partnero de honestulo, kiam la
partnereco finiĝis oni neniam trovas ke la honestulo ricevas pli ol la
malhonestulo. Tute male. Kaj kiam necesas pagi impostojn en civito,
honestulo pagas pli kaj malhonestulo malpli, kvankam oni impostas
samajn sumojn. Kaj kiam temas pri enspezoj, honestulo gajnas
neniom, sed malhonestulo gajnas multon. Kaj kiam ambaŭ regas, nu,
la realo estas ke eĉ se la honestulo perdas nenion alian, tamen liaj
propraj posedaĵoj suferas pro neglekto, kaj li tute ne profitas per la
publika kaso, pro sia honesteco. Tial liaj familianoj kaj konatoj
malamas lin, ĉar li rifuzas helpi ilin, pro sia honesteco.
“Por malhonestulo ĉio ĉi estas tute alia. Ni parolu pri tiu, kiun mi
ĵus menciis, persono kapabla vaste profiti. Konsideru lin, se vi volas
decidi ĉu estas pli avantaĝe esti honesta aŭ malhonesta. Vi plej facile
konstatos, se vi ekzamenos la plej senmankan malhonestecon, kio plej
prosperigas la malhonestulon kaj plej suferigas la viktimojn kiuj tute
ne volas mem agi malhoneste. Temas pri tiranismo, kiu ne
malgrandskale forprenas la posedaĵojn de aliaj personoj—ĉu sanktajn,
ĉu profanajn, ĉu privatajn, ĉu publikajn—sed grandskale. Se oni ne
sukcesas kaŝe malhonesti rilate al nur unu ageto tia, puno kaj
malhonoro trafas onin—ĉar homoj kiuj faras unuopajn krimojn estas
kondamnataj kiel templorabistoj kaj homŝtelistoj kaj domrabistoj kaj
fraŭdistoj kaj ŝtelistoj—sed se oni ne nur prenas la posedaĵojn de la
civitanoj sed ankaŭ ŝtelas kaj sklavigas la civitanojn mem, nu,
anstataŭ esti tiel kondamnita oni estas aklamata kiel beata, benita,
ne nur de la civitanoj sed ankaŭ de ĉiuj aliaj personoj kiuj ekscias ke
oni faris tiel kompletan maljustecon. Oni ne malrespektas
malhonestecon pro timo fari ĝin, sed pro timo suferi pro ĝi. Sekve,
Sokrato, malhonesteco estas pli forta kaj pli libera kaj pli potenca ol
31
344