platono - la respubliko.pdf - Hejmo

poste fariĝis pra-universitato en kiu studis i.a. Aristotelo. La
Akademio daŭris preskaŭ mil jarojn, sed estis abolita de la Romia
Imperiestro Justiniano en la jaro 529 p.K., pro sia “pagana” instruado.
Ni ne scias ĝuste kiam La Respubliko estis verkita sed verŝajne ne
longe post la fondiĝo de la Akademio. Ĝi estas, do, unu el la “fruaj”
verkoj de Platono kaj ankaŭ preskaŭ lia plej longa. Ĝin rivalas nur lia
verko La Leĝoj (greke νοµοι),
proksimume 30 paĝojn pli longa. Rivala
ankaŭ alimaniere estas La Leĝoj,
ĉar ĝi estas unu el liaj lastaj verkoj,
ŝajne ankoraŭ ne kompletigita antaŭ ol li mortis kaj ĝi pritraktas
ĝenerale la samajn temojn kiel La Respubliko kvankam el la
perspektivo de 80-jarulo. Krome ĝi estas ankaŭ unu el la tre
malmultaj verkoj de Platono en kiuj ne rolas Sokrato. Tial estas valore
kompari la du ĉefverkojn, por vidi la evoluon de la pensado de Platono
post prok-simume kvardek jaroj da instruado.
Ĝis nun etnalingvaj tradukoj, eĉ modernaj, malofte senambigue
prezentas kelkajn el la temoj pritraktataj de Platono en ĉi tiu libro,
precipe la seksajn (homoseksualajn kiel ankaŭ heteroseksualajn).
Malpli intence, mi kredas, fuĝis de ilia atento la ŝercemo kaj ironiemo
de Platono kaj liaj multaj vortludoj kiuj estas malfacile transigeblaj el
la greka en alian lingvon. Mi provis konservi ĉiujn ĉi punktojn en mia
traduko, ofte kun piednoto por ekspliki la bazon de vortludo kiu aliel
ne estus komprenata de la legantoj.
Kvankam kaj psikologia teorio kaj religiaj kredoj formas
fundamenton por la diskutado en ĉi tiu libro, ne eblas konstrui el la
diskutoj psikologian aŭ religian sistemon. Ni povas ĝenerale diri ke
niaj kutimaj distingoj inter “animo, spirito, menso,” kc. mankas en la
verkoj de Platono. Unu el la plej ofte uzataj vortoj de Platono estas la
greka vorto ψυχη “psyĥe” (prononcu la y kiel ü en la germana lingvo,
aŭ la ordinara franca u) kiun li uzas por signifi tiun “parton” de la
homo kiu ne estas fizika/korpa. Kvankam tiu greka termino estis
kutime tradukata “animo” en malnovaj eldonoj de la verkoj de
Platono, mi laŭeble evitas tiun tradukon, pro la speciala postplatona
senco donita al ĝi de niaj familiaraj religioj. Sekvante la nun ĝenerale
akceptatan kutimon, plejparte mi tradukis ĝin per “menso” kiam estas
evidente ke tiu estas la intencita signifo. Sed kelkfoje mi tradukis ĝin
per “psiko” kies pli larĝa signifo (“la psikologia esenco de persono”) pli
klare trafas la intencitan sencon. Grandparte mi faris tion surbaze de
diskutoj en aliaj verkoj de Platono, en kiuj li pli detale klarigas siajn
psikologiajn kaj religiajn konceptojn. Kiam fojfoje li aludas al
6