NOVUM GLOSSARIUM - Glossaria

571 oppidum 572
ANSELM. LEOD. gesta 55 p. 222,38 quorum magna pars
in paludibus sive rupibus firmissima sibi receptacula
communierant ... Hec nempe -a multis ante seculis
decernit vindex Dei humo si possit coequare. GuILL
TYR. hist. ver. transm. XXII 26 p. 1118 solo -o, quod in
paludibus situm est, paucorum habitationi reservato.
b) synonyme de castrum ou de castellum : CARTUL. Icaun.
I 73 p. 141 (a. 938) : ecclesiam ... que est juxta moenia
Tornodori opiduli. RADULE CADOM. gesta Tancr. 44
p639 : Guastonem -mu dirirnun,t. e) dépendant d'une
abbaye: BERNARD. ANDEGAV.mira?C. Fid, p? 59:.jiiod
dam -um, vico Conchacensi contiguum, quod sub ditione
monachorum quidam Austrinus presidebat dudum.
FUND. Brunw. 16 p' 135,5 ad Brunwilrense transfertur
[J'eretrum] -um ... infra monasterialis ambitus medium.
2) petit bourg, petite agglomération : HINCM. Rai.
epist. col. 340 ut vel in opidulo posses esse episcopus.
PETR. DAMIAN. serra. 28 col. 654' : Romane urbis
habitationem, Edesse videlicet perexilis -i peregrinatione
mutavit. VITA Reginsw. 12 tam de viciiis quam eminus
positis innumerabiles coeuntes -is. Cimox. OrtI. add. 1
p. 128,6 venir ad illam in opidulo paginensi. VINC.
KADL. chron. p. 177 patria ... excedit ... finitimo
contentus -o. spéc. : petite ville dotée de privilèges : LAB.
Ano. hist. Ghisn. 111 P. 614,23 impetravit ut scilicet de
villa sua Ardea liberum, immo liberrimum facere
castellionis, licet exiguum, posset opidulum.
B) au figuré : 1) (poét.) bordage (d'un bateau) : ALAN.
INS. planct. nat. p. 440 illic cctus ruibus contendens,
sue scopulo quantitatis turriti corporis incursu, navium
arietabat -a. -
2) enclos (du coeur) : WÀIAI-in. carm. V 31,6 p. 385
doleo cordis in -o.
oppidum, -i n.forme opidum DIPL. Ludow. Germ. 142
(a. 871). CARTUL. Gratianop. 18 p. 28 (a. 993-1032). Lia.
fid. Brac. 21 p. 43 (a. 1078). CARTUL. Richar. 13 p. 17
(a. 1141). HELM. 48 p. 95,22. etc.
A) lieu fort fié (Uoui'Io 5v. ops dicitur -um per duo p
ab oppositione murorum (cf. ISID. etym. 12, 2,5). (Voir
P. Michaud-Quantin, Universitas [Paris, 1970] p. 119)
1) ville close de murailles, place-forte (cf. A. Vermeesch,
Les oppida en Brabant (1123-1355) dans Mélanges
E. Lousse, I [Louvain, 19621 p. 33-4e : a) en général
(PAJ'iAs -um autem magnitudine et moenibus discrepat
a vico, castello et pago) : EINH. Carol. 6 : erepta Romanis
-a atque castella restituere. SALOM. 111 carm. I, 2,119
machinantur et -a bellum. FLODOARD. annal. a. 945
p. 96 Compendium etiam regalis sedis -um pervadit
cum quibusdam villis eidem sedi subjectis. RICHER. 1156
t. I p. 216 : Silletum quoque vi irrumpere nitentes,
considerato -i firmamento, inde amoliuntur. ib. III 103
t. II p. 132 : Virdunum ... negotiatorum claustrum, muro
instar -i exstructum. ADAM BREM. 1,60 p. 58,12: Birca est
-um Gothorum in medio Suevonie positum. b) en parlant
d'un castrum : Aoso Waldeb. 9 p. 1176,21 castrum
quod ... Montent Biliardae novimus esse cognominatum.
Huius -i incolam ... ACTA Heur. Leon. 46 p. 66, 14
(a. 1160): Guncellinum prefectum -i Suerini, quod nuper
5 a Saxonibus in potestatem redactum jus et formam
civitatis acceperat. c) en parlant d'une cité épiscopale
FLODOARD. a. 949 p. 122 : tex ... Laudunum improvisus
aggreditur, et noctu muro latenter a suis ascenso ... -nul
ingreditur. ADAM BREM. 2,48 p. 108,15 : aggerem Breta
mensis -i firmatum contra insidias et impetus inimicorum
regis.
2) château fort, forteresse (cf. J. Verbruggen, Note sur
le sens des mots castrum, castellum et quelques autres
expressions qui désignent des fortifications, dans Rev.
is belge de philol. et d'hist. 28, 1950, p. 153-154) : a) en
général: GALBERT. BRUG. Karol. 20 p. 34 : excursum
fecerunt ... in hostes sons ... et repererunt -a eorum vacua.
GuILL. TYR. hist. rer. transm. XV 25 p. 698 : vocatis
artificibus ... aedificant solidis fundamentis et lapidibus
20 quadris -um cum turribus quatuor. b) synonyme de
castellum : CARTUL. S. Cari 1. 26 p. 50 (a. 1015-36)
requirens ut suo consensu faceret castellum ad Sanctum
Carilefum. Ipse autem comes respondit ci non se
dimissurum in suam terram facere -um. CARTUL S. Vinc.
25 Cenom. 783 col. 444 (a. 1068-78) : hoc factum est apud
Baladonem, in superiori domo -i qua idem Radulfus
egrotus jacebat. ACTA Henr. II, I p. 6,1 (a. 1138):
Goffredum comitis filium ... qui in opidum Salmuri apud
Goscelinum Rotonardi nutriebatur. GIRALD. itin.
30 Kambr. 15 p. 61: proditionem quoque castelli de Oscha
predixit; vivumque ab -o evasurum precinuit.
c) synonyme de castrum : GUILL. Fiera. gesta 9 p. 18:
-um hoc cum loci natura, tum opere inexpugnabile
videbatur. Nam preter alia firmamenta ... aulam habet
35 lapideam arcis usum pugnantibus prebentem quant
fluvius Risela ... circumiluit ... Recepto castro ... TRAD.
Fris. 1650 (a. 1078-91) episcopus -um Puttenperich
nominatum XXX libris comparavit a quodam nobili
viro. ALEX. NECK. utens. p. 104: si forte castrum
40 obsideatur, ne defensores nostri opidi [glosé del chastel]
ad dedicionem cogantur, muniantur farre. d) synonyme de
munitio : FLODOARD. annal. a. 948 p. 116 : obsident
quandam munitionem quant ediftcaverat et tenebat
Tetbaldus in loco qui dicitur Monsacutus. Hoc etiam
45 -um expugnantes ... ALBERT. Mn-r. div. temp. 2,2 p. 28
quem [locum] vallo circumdedit et turribus excitatis,
munitionem satis fumant perfecit. Dein finitimis non sine
arrogantia imperare ut commeatus ad -um apportarent.
3) bourg fortifié d'une abbaye: Dia. Ludow. Germ.
50 142 (a. 871) : monasterium quod vocat;'r Wialteshus
sicut prefatum opidum Wialteshus in utraque parte
Iluminis quod vocatur Huma consistit. CARTA a. 997
(Plancher, Hist. de Bourgogne I pr. 31 p. 25 col. 1): in -o
Flaviniacensis monasterii. CARTUL. Sithiens. 1 p. 186