NOVUM GLOSSARIUM - Glossaria

619 1. opus 1
I) travail, activité : A) travail, effort : 1) en généra!
WETr. Gall. 27 p. 271,23 : cessate paulisper ab -ere
vestro, reficientes corpora cum alimento preparato.
HRABAN. epist. 34 p. 468,2 nec ... eis propter instantiam
cotidiani -cris plura legere vacat. CARTUL. S. Petri s
Virsion. 64 p. 187 (a. 1092) : ad nanciscendum vere
quietis habundantiam et mentis et corporis -era insudandum
est.
2) travail manuel : a) en général: GLOSS. epit.
Nov. 49,6 p. 218 ergasteria, i. -us durum vel domos ubi 'o
-era dura faciebant. RADULF. To*T. mirac. Eened. 26
p. 320 sinistra debilitatus manu nullum ex ea -us
attentare valebat. Lin. Domesd. fol. 263a, I si quis liber
homo facit -era in die feriato. b) dans le cadre de la vie
monastique: CORP. consuet. monast. I p. 171 (IX s. in.) 15
statuit ... ut scapulare monachi propter -era habeant. lb.
p. 436 (a. 816) : si necessitas fuerit ob -cris laborem, post
refectionem vespertinam bibatur. Huoo S. VicT. scala
III, III p. 238 aflhictio carnis ... in labore -erum, in
abstinentia ciborum, in continentia incentivorum. AELR. 20
inclus. 1 9 P. 66 spiritalibus exercitiis -us corporale
interserens usque ad vesperam. c) expressions: us
manuum WEFr. Gall. 23 interpretationes divinorum
librorum et -era manuum. CORP. consuet. monast. I
p. 449,3 (a. 816) semper aut in lectione aut in -ere 25
manuum mortes horas diurnas consummant. CUU3AN.
transi. Max. 11 57 : corporales [virtutes] quidem sunt ut
jejunium, vigilie, humisternium, ministerium, -us manuum.
PnR. DAMIAN. Romuald. p. 56,2 fatiebant autem
crimes -era manuum, alii scilicet coclearia, alii nichant, 30
ahi retia nectebant. -us servile travail servile : LEx
Frision. 18,1 qui -us servile die dominico fecerit ... IV
solides culpabilis judicetur. C0NCIL. Remens. a. 813,
p. 256,31 : nulla -era servilia quilibet perficiat. Ram.
Anse. 37 p. 72 : ne quis in die festo us servile exerceret. 35
RATHER. coniect. col. 524' : -us servile interdicit dominica
die. CARTUL. S. Emil. Cocul. 120 p. 131 (a. 1043)
contempnebat -us servile et usuale facere cum vicinis.-us
virile : travail masculin (par opposition au travail
féminin) : Ouo CLUN. Ger. 28 p. 308": rusticana mulier 40
aratrum ducebat. Quam requirit, cur -us virile mulier
agere presumpsisset. d) travail agricole : VIrA Sig. 31
p. 624,5 : ut ... nullus tamen infimis ac rusticanis
hoperibus se inplicari ... despiceret. CARTUL. S. Ben.
Divion. 199 P. 9 (a. 990. 1016) : ad vinearum -era jugera 45
multa. CONST. 1 419,7 (a. 1037-41) : rurale -us. e) travail
artisanal : CARTtJL. Rhen. med.I 287 p. 339 (a. 1008-16)
nonum [feodum] quod pertinet ad fabrile -us. SUMMA
Trec. p. 14,10 : in -us metailorum damnetur. HIST. Mont.
Pannon. VIII p. 277 (a. 1181): dedi ... quasdam ancillas 50
ad textrinum -us, que fratribus pannes pararent. fi en
parlant d'un animal : GALL ANON. chron. p. 427 : formica
us ... suum exercet ... suis viribus coequale.
3) travail obligatoire, corvée : a) en général : CAPIT. reg.
620
Franc. I p. 83,8 (c. 800) : non corvadas, non materia
cedere nec aliud -us sibi facere cogant. CARTuL. Bund.
app. p. 393,2 (IX s) : ex istis colonis XXVII reddit
unusquisque solidos 1111 exceptis alus cottidianis -eribus.
INVENTAR. Luc. p. 17,128 : facit -era ebdomada VII in
arme. TRAD. Patav. 92 (a. 985-91) : familiam Sancti
Stephani ab omni jugo vel districtione marchionis, hoc
est collectis, donativis, -eribus, mansionaticis et ceteris
servitiis liberam. CARTUL. Gratianop. p. 123 (c. 1080):
chabanarie predicte debent -era et manuum operam
et coroatam. CARTA a. 1100 (Liebermann p. 522)
terras dominicarum carrucarum suarum quietas
ah omnibus geldis et ab omni -etc. ACTA Pont. 15
p. 28,21 (a. 1101): ut auxilia et -era totius terre Ursi
cum duabus partibus decime ipsius terre ... haberet
abbatia. CARTUL. S. Bened. Floriac. II 206 p. 58
(a. 1174): addidi ut ... de hominibus prions ... nec
unquam vocabunt eus ad -era. b) expressions : -us
dominicum : prestation en travail requise pour les besoins
de la réserve seigneuriale (cf. sens IV 3): CAPIT. reg.
Franc. I p. 85,8 c. 800): pro servitio ad dominicum -us
vaccaritie vel carruce nullo modo minorate sint. ADAL-
HARD. statut. I 9 p. 370 : isti sunt dies quibus eis ab -etc
dominico parcendum est, excepte iilud quod ad victum
preparandum pertinet. CARTUL. Argent. app. 616,93
p. 473,25 (e. 1129) : debent etiam singuli burgenses in
singulis annis quinquies operari numero dierum in
dominico -etc. CARTA XII s(Penin, Recherches sur la
seigneurie rurale en Lorraine app. 5 p. 725) : in dominico
-etc dimidius mansus VII dies ante Nativitatem, item
post Nativitatem VII, in maio alios VII. -us servile
prestation en travail servile : TRAD. Fris. I 858 p. 679
(a. 860) : ut predicta mulier ... in unoquoque anno
denarium I ad domum Dei... redderet et de alio servili
-ere libera fuisset. Inqu. terr. don, p. 139 : [possessiones]
quietas de omni theloneo ... et de muni seculari servicio
et exactione et -ere servili et de omnibus allis occasionibus.
CARTUL. Persen. 6 p. 16 (XII s. ex.) : eleemosynas
quietas ab ... omni exactione et -ere servili. COn. Polon.
min. H p. 16 (a. 1198): ab omni servili Polonico -ere sint
liberi. -us regis : prestation due au roi: Lin. Domesd. fol.
219 a col. 2 : hommes operantur -era regis que prepositus
jusserit. ib. fol. 298a col. 2 : in tribus -eribus rugis cum
civibus erant. c) prestation en travail agricole: Lm.
Domesd. fol. 172b col. 2: nomes consuetudines
e*cepto rustico -ere. RECTITUD. 3,1 p. 446 : operatur per
totum augustum omni die et unam actant avene metit
pro diurnali -etc. CARTUL. Rhen. mcd. 1 641 p. 700
(a. 1163) : eosdem quoque hommes nequaquam ad
facienda ruralia -era angariabit. INQU. ter, don, p. 51
debent predicti operarii cum equis suis pro -ere suo
herciare. CARTA XII S. ex. (Perrin, Recherches sur la
seigneurie rurale en Lorraine app. 5 p. 726) : ad operandam
vineam [dominicain] II denarios vel -us duorum