scriptie 'Een zoektocht naar compassie' - Zinweb

veranderlijk. Wij burgers van de moderne tijd, zijn duurzame zekerheid kwijtgeraakt.
Op het kwijtraken van de duurzaamheid en zekerheid zal verderop in deze scriptie
worden ingegaan. Hieronder wordt de mens in relatie tot de ander beschreven.
Bauman legt de nadruk op moreel gedrag. De mens is een moreel wezen omdat hij in
een wereld leeft waar andere mensen moraliteit van hem of haar verwachten. Bauman
haalt Sartre aan als hij de relatie tussen mensen verder beschrijft. Sartre beschrijft de
ander of de medemens als jouw alter ego. Het alter ego is je medemens, een subject
zoals ikzelf. Het alter ego is hetzelfde als ik, hij is mens, zoekt zijn geluk, denkt, hoopt,
etc. Door het bestaan van de ander kan ik als individu niet alles zijn wat ik wil. Als ik
handel moet ik rekening houden met die ander. 48 Dit rekening houden met de ander,
vult Bauman aan met verantwoordelijkheid. Hij citeert daarbij Emmanuel Levinas: ‘Wij
zijn allen verantwoordelijk voor alles en vooral voor alle mensen, en ikzelf meer dan anderen’.
49 De ander roept voor jou verantwoordelijkheid op.
Voor Levinas is deze verantwoordelijkheid onvoorwaardelijk, deze hangt niet af van
voorkennis over de eigenschappen van de ander. Deze verantwoordelijkheid staat los
van de wederkerigheid van de ander, of deze wederkerig is, is in het geheel de zaak
van die ander. De verantwoordelijkheid voor de ander is een plicht, geen verplichting.
Het is een plicht vanuit de menselijke moraal, geen verplichting die je als regel
wordt opgelegd. Deze plicht stijgt per definitie boven het eigenbelang uit. Bauman
beschouwt deze verantwoordelijkheid als de bouwsteen voor moreel gedrag. De
verantwoordelijkheid voor de ander komt voort uit de nabijheid van de ander. Deze
nabijheid is essentieel voor moreel handelen en dus voor het je verantwoordelijk
voelen voor de ander. 50 .
Levinas heeft kritiek op de manier hoe de westerse filosofie het ik centraal zet en
daarbij voorbijgaat aan de ander. Levinas denkt niet vanuit het ik-bewustzijn (ik
denk dus ik ben). Hij beschrijft het ik in confrontatie met de ander. De ander bevindt
zich zowel naast als tegenover mij. De ander schouwt mij aan van aangezicht tot
aangezicht. De ander is een niet weg te denken aanwezigheid. Zijn gelaat is geen
gelaat van plastic. Nee, zijn gelaat is een gelaat van vlees en bloed. Het is een gelaat
net als ikzelf heb. Zijn gelaat raakt mij. Zijn gelaat betekent voor mij betrokkenheid.
Ik moet mij als het ware in dienst stellen van dat gelaat. Zijn gelaat doet een áppel op
mij. 51
48 Zygmunt Bauman. Liquide time, living in a time of uncertainly. pp 95
49 Jan Keij, De filosofie van Emmanuel Levinas. pp.21.
50 Zygmunt Bauman. Life in fragments; essays in postmodern morality. pp 60.
51 Documentaire. jij die mij aanziet. IKON. Door: France Guwy.1986.
32