scriptie 'Een zoektocht naar compassie' - Zinweb

De omstandigheden waar wij in leven kunnen volgens Zimbardo diepgaand effect
hebben op ons gedrag. Mensen blijken tot gedrag in staat dat zij voorheen niet voor
mogelijk hielden. De jongeren waren, zoals hierboven beschreven, verbaasd dat zij
in staat waren tot het vernederen van de ander. Dit gedrag wordt zo gezegd mede
veroorzaakt door de omstandigheden of groep waar iemand in verkeert.
Voor een individu is het belangrijk bij de groep te horen. Niemand wil een
buitenstaander zijn. Dit kan een drijfveer tot (extreme) aanpassing zijn en kan
transformatie van het menselijk gedrag veroorzaken. 81 Mensen kunnen heel ver
gaan in hun gedrag om erbij te willen horen, bijvoorbeeld vernedering ondergaan
bij een ontgroening. Op deze manier kan autoritaire gehoorzaamheid afgedwongen
worden. Volgens Zimbardo moeten de omstandigheden altijd meegenomen worden
als we iemand willen helpen, begrijpen of veroordelen, die afwijkend en of crimineel
gedrag vertoond. ‘Het zaad van het ‘kwaad’ kan in ieder z’n tuin worden gezaaid’. De
omstandigheden zorgen er mede voor of het zaad van het kwaad zal ontkiemen of niet.
De groep waarin ik leef heeft veel invloed op wat ik denk. Als mijn gedachten
bijvoorbeeld afwijkend zijn, is de kans groot dat ik mijn denken aanpas aan dat van de
groep. Een deel van wat ik waarneem als de waarheid wordt dan ook bepaald door de
groep waar ik in leef. Dit geldt ook voor wat ik geloof. Zimbardo concludeert dat we
ons bewust moeten zijn van de invloed van de omgeving op ons gedrag. Zimbardo ziet
dit gedrag onder andere terug in burgerlijke gehoorzaamheid en autoritair gezag. 82
Hannah Arendt haalt deze burgerlijke gehoorzaamheid ook aan. Zo schrijft zij dat
Eichmann en anderen die een hoge functie bekleedden in het Derde Rijk, hun gedrag
verklaarden door te zeggen dat zij ’enkel de bevelen opvolgden’. 83 Zimbardo voegt hier
aan toe: ‘mensen van het kwaad zijn vaak heel gewone mensen’. 84
Het opvolgen van bevelen komt overeen met het klakkeloos volgen van regels. Dit
gebruikten de jongenen van het Stanford Prison Experiment als excuus voor hun
gedrag. Regels kennen ook een bepaald gezag, zij kunnen de realiteit gaan bepalen.
Regels kunnen een grillig eigen leven gaan leiden, zelfs als deze niet meer van
toepassing zijn. 85
81 Philip Zimbardo. Het lucifer effect. pp 362
82 Philip Zimbardo. Het lucifer effect pp 400
83 Hannah Arendt. Eichmann in Jeruzalem pp 366
84 Philip Zimbardo. Het lucifer effect pp 401-404
85 Philip Zimbardo. Het lucifer effect. pp 308
40