september 2011 - Nederlandse Liga tegen Epilepsie

is er cerebellaire atrofie op de MRI scan. Binnen sommige
families met EA2 komt absense epilepsie voor.
Dyskinesie en epilepsie
De paroxysmale dyskinesieen worden gekenmerkt door
aanvalsgewijze pijnloze dystone en/of choreatiforme
bewegingen. De paroxysmale dyskinesieen worden in 4
categorieen ingedeeld: 1. Kinesiogeen (PKD), 2. Uitgelokt
door inspanning (exercise-induced, PED), 3. niet kinesiogeen
(PNKD) en 4. Hypnogeen (PHD). Benign familial
infantile seizures (BFIS) zijn geassocieerd met paroxysmale
kinesiogene dyskinesie (PKD): het infantile convulsions and
paroxysmal choreoathetosis syndrome ofwel ICCA syndroom
(Deprez et al., 2008). De partiële of secundair gegeneraliseerde
insulten treden vaak op in clusters en gaan
spontaan na enkele jaren in remissie. De PKD begint op
de leeftijd van vijf tot achttien jaar. De combinatie van
paroxysmale inspannings geïnduceerde dyskinesie (PED)
met Rolandische epilepsie en schrijverskramp wordt
vermoedelijk veroorzaakt door mutaties in hetzelfde gen.
Het locus is gelokaliseerd pericentrisch op chromosoom
16, maar het gen zelf is nog niet geïdentificeerd. Het
codeert waarschijnlijk voor een ionkanaal.
PED, al dan niet in combinatie met epilepsie, met een
positieve familieanamnese, is beschreven bij patiënten
met een SLC2A1 mutatie (Klepper, 2011). Dit gen codeert
voor GLUT1, een celmembraam gebonden eiwit dat het
glucose transport over de bloedhersenbarrière faciliteert.
Mutaties leiden tot een gebrek aan glucose voor de
hersenen. Er is een scala aan epileptische aanvalstypen
beschreven bij deze patiënten. Bij deze atypische vorm
van het GLUT1 deficiëntie syndroom is de intelligentie
normaal of er is hoogstens een milde retardatie. Het
eerder beschreven klassieke fenotype ‘GLUT1 deficiëntie
syndroom’ wordt gekarakteriseerd door therapie-
resistente epilepsie welke ontstaat in de eerste zes
levensmaanden, verworven microcefalie, hypotonie of
spasticiteit, ataxie, bewegingsstoornissen en retardatie.
Het betreft hier ernstige spontane mutaties. De diagnose
wordt gesteld door het onder gestandaardiseerde
omstandigheden bepalen van de glucose ratio hersenvloeistof/bloed,
welke is verlaagd (hypoglycorrhachie) en
gendiagnostiek. De diagnose is belangrijk vanwege de
therapeutische consequenties. Patiënten reageren goed
op een ketogeen dieet. De ketonen zijn een alternatieve
brandstof voor de hersenen. Zeer recent is beschreven dat
SLC2A1 mutaties voorkomen bij 5 procent van de kinderen
met myoclonische astatische epilepsie (syndroom van
Doose) en bij 10 procent van de kinderen met absences
met een debuut voor het vierde levensjaar. Verschijnselen
van PED kunnen bij deze kinderen zeer discreet zijn
of ontbreken. Bij patiënten met een PD moet in de
Genetica en epilepsie
anamnese niet alleen gevraagd worden naar voorkomen
van PD in de familie, maar ook naar epilepsie.
Tot slot
De genetische relatie tussen epilepsie, migraine en bewegingsstoornissen
zoals ataxie wordt bevestigd door
het voorkomen van alle drie de symptomen bij patiënten
met mutaties in FHM en EA genen. Veranderingen in ionkanalen,
die de oorzaak zijn van hyper of hypo-excitatie,
liggen ten grondslag aan de overlap in klinische symptomen
en vormen een aangrijpingspunt voor behandeling.
Nieuwe inzichten in pathofysiologische mechanismen
kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van nieuwe medicijnen
en daardoor aan het meer gericht medicamenteus
behandelen van patiënten. Ook kan het de basis vormen
voor de keuze van een andere, niet-medicamenteuze behandeling,
zoals bij mutaties van het SLC2A1 gen. Anderzijds
wordt het er voor de clinicus niet gemakkelijker op.
Er worden steeds meer genen bekend, één gen kan verschillende
ziektebeelden veroorzaken, en één ziektebeeld
kan worden veroorzaakt door mutaties in verschillende
genen. Hierdoor ontstaat er een toenemende behoefte aan
een nauwe samenwerking tussen de (kinder)neuroloog en
klinisch geneticus bij het interpreteren van de resultaten
van genetisch aanvullend onderzoek.
Referenties
Crompton DE, Berkovic SF. (2009) The borderland of epilepsy:
clinical and molecular features of phenomena that
mimic epileptic seizures. Lancet Neurol 8(4):370-381.
Deprez L, Weckhuysen S, Peeters K et al. (2008) Epilepsy
as part of the phenotype associated with ATP1A2 mutations.
Epilepsia 49(3):500-508.
Espeche A, Cersosimo R, Caraballo RH. (2011) Benign
infantile seizures and paroxysmal dyskinesia: A welldefined
familial syndrome. Seizure.
Haan J, Terwindt GM, Van den Maagdenberg AM et al.
(2008) A review of the genetic relation between migraine
and epilepsy. Cephalalgia 28(2):105-13.
Rajakulendran S, Schorge S, Kullmann DM et al. (2007)
Episodic ataxia type 1: a neuronal potassium channelopathy.
Neurotherapeutics Apr;4(2):258-66.
Klepper J. (2011) GLUT1 deficiency syndrome in clinical
practice. Epilepsy Res.
Kullmann DM. (2010) Neurological channelopathies. Annu
Rev Neurosci 33:151-72.
Russell MB, Ducros A. (2011) Sporadic and familial hemiplegic
migraine: pathophysiological mechanisms, clinical
characteristics, diagnosis, and management. Lancet
Neurol 10:457-470.
Stroink H. ( 2011) Wat is er nog idiopatisch bij idiopathische
epilepsie? Epilepsie, periodiek voor professionals 09:
21-23.
Periodiek voor professionals 09 | nr 3 | 2011 25