Vertrouwen in burgers

46 vertrouwen in burgers
grondvesten van zorgvuldigheid en evenwichtigheid, hebben wij ons vooral
gericht op de verkenning van doorbraakmogelijkheden. Een levende democratie
is nooit af en er zal altijd gezocht moeten worden naar nieuwe routes en nieuwe
vormen voor burgerbetrokkenheid. Dat zoekproces zal met vallen en opstaan
gaan. Er zullen pogingen slagen en pogingen onsuccesvol zijn. Maar een ding
weten we zeker, oude methoden verliezen hun waarde en wie niet experimenteert,
en daarbij af en toe faalt, zal ook geen nieuwe methoden vinden.
* * *
De opgave waarvoor beleidsmakers staan is aanzienlijk, maar niet onmogelijk. Het
democratisch tekort – het verschil tussen de verwachtingen ten aanzien van de
democratie, en de concrete ervaring – is minder afgetekend en ook minder dramatisch
dan veelal wordt geschetst. Het gaat niet om twee kampen – burgers en
beleidsmakers – die diametraal tegenover elkaar staan. Veeleer bestaan er verschillende
betrokkenheidsstijlen die alle hun eigen eisen stellen. De complexiteit van
de samenleving, inclusief de wisselwerking tussen burgers en beleidsmakers, is
aanmerkelijk groter geworden. Op alle vlakken trachten burgers en beleidsmakers
die complexiteit te reduceren, maar de tot dusver aangedragen remedies hebben
vooral bijgedragen aan het verder vergroten van diezelfde complexiteit. Tegelijkertijd
blijft het speelveld van burgerbetrokkenheid bewegen, met een ongekende
snelheid en onvoorspelbaarheid. Beleid dat daar niet voldoende op inspeelt is welhaast
gedoemd te mislukken. De komst van nieuwe spelers, wijzigende spelregels,
en andere werkwijzen biedt echter ook kansen. Burgers blijken inventief te zijn en
veel te kunnen. Ons veldwerk – zie box 1.1 – biedt daarvan een rijke illustratie.
Box 1.1 Onderzoeksopzet
Ons veldonderzoek is – in het verlengde van onze onderzoeken Vertrouwen in de buurt en
Vertrouwen in de school (wrr 2005: 24; wrr 2009: 42) – verricht op basis van een groot aantal
open interviews (zie Bijlage B): na een algemene introductie op de aanleiding van ons bezoek hielden
wij onze mond en was onze gesprekspartner aan het woord. De uitgeschreven interviews
werden geanalyseerd met behulp van standaardmethodieken voor kwalitatief onderzoek (Strauss
en Corbin 1998). Naast deze interviews maakten we ook gebruik van secundaire data: geschreven
documenten over initiatieven, krantenberichten, websites en in een aantal gevallen ook dvd’s.
Bovendien hebben we de resultaten kunnen gebruiken van een achttal workshops met in totaal
circa honderdvijftig deelnemers die we in samenwerking met Socires, de Goede Doelen Loterijen
en Stichting doen organiseerden over het thema ‘Binding’ (Van der Lans 2012), en van een workshop
met elf hacktivisten.
De bevindingen zijn vervolgens getoetst in interviews met wetenschappers en analyse van de
wetenschappelijke literatuur. We konden ook bouwen op onze eerdere rapporten en op het