De menselijke maat: - NSOB

Maar Wellink pleit ook voor het meer beheersbaar maken van de complexiteit en voor verbetering van de
veerkracht van het financiële systeem en de financiële instellingen, zodat deze beter bestand zijn tegen
schokken. Dit is van groot belang voor de financiële stabiliteit en voor het voorkomen van het omvallen van
grote systeembanken.
Wellink worstelt dus ook met het dilemma van de complexiteit. Enerzijds moet de complexiteit in het
financiële systeem behouden blijven om tot een goed functionerend, veerkrachtig en adaptief systeem te
komen. Anderzijds moeten de excessen van de complexiteit bestreden worden en het systeem dus in
bepaalde mate beheersbaar, zodat de actoren weer vertrouwen krijgen. Het gevaar van teveel ordelijkheid
en verlies aan aanpassingsvermogen en veerkrachtigheid is altijd aanwezig. Daardoor zou het financiële
systeem desintegreren en als zelfstandig systeem mogelijk zelfs oplossen en weer een onderdeel worden
van het economische systeem.
4.1.1 Abstractie van de werkelijkheid
De informatiemaatschappij heeft ervoor gezorgd dat geld zeer volatiel is geworden. Bij geldtransacties
spelen tijd en locatie geen rol meer en zijn de transactiekosten verwaarloosbaar klein geworden. Dat is de
reden dat er in de financiële wereld telkens enorme aantallen transacties kunnen plaatsvinden, waarbij het
geld steeds weer op zoek is naar hogere rendementen.
In de financiële wereld is heel veel geld verdiend. Daarbij is niet alleen informatie over de werking van de
markt van belang, maar vooral ook snelheid. Snelle internetverbindingen en geavanceerde software maken
het mogelijk om met behulp van krachtige computers in milliseconden allerlei handelsstrategieën op de
beurs door te rekenen. Als blijkt dat een aandeel in verhouding tot andere fondsen te laag gewaardeerd is,
wordt die in een fractie van een seconde automatisch gekocht. Per transactie is de winst klein, maar door
zeer veel transacties uit te voeren, kan veel geld verdiend worden. Het is inmiddels een van de lucratiefste
vormen van handel op Wall Street 24 . Hoe sneller, hoe meer winst gemaakt kan worden. In 2009 is
waarschijnlijk meer dan de helft meer van het volume aan transacties via high‐frequency trading
gerealiseerd. 25 . Er werden zelfs zogenaamde Quant‐fondsen opgericht, waarbij via computermodellen werd
bepaald of een investering in bepaalde waarden aantrekkelijk was. In het meest extreme geval beslist de
computer en komt er geen menselijk oordeel meer aan te pas. De investering werd gezien als de optimale
rationele keuze.
Zo heeft het financiële systeem in de laatste decennia een eigen dynamiek ontwikkeld die steeds meer los is
komen te staan van het reële economische systeem, waarin productie en handel gerelateerd zijn aan
materiële producten. Financiële producten vinden dan wel hun oorsprong in materiële producten, maar zij
vormen niet meer dan een abstractie van de waarde daarvan. De van oorsprong materiële producten
worden in de financiële wereld gerepresenteerd door verhandelbare financiële producten, die zijn
geabstraheerd met behulp van een eigen taal, getallen, regels en afspraken. De abstractie bezit alleen die
eigenschappen die relevant zijn in de eigen handelingslogica van het financiële systeem.
Door het creëren van haar virtualiteit heeft het financiële systeem zich bovendien weten los te maken van
tijd en locatie en zo optimaal geprofiteerd van snelheid en locatieongebondenheid. Maar het werkte ook
andersom. Omdat de financiële wereld, anders dan de reële economie, geen grenzen kent in tijd en locatie,
konden met behulp van financiële modellen telkens in een hoog tempo nieuwe producten worden
ontwikkeld en transacties beargumenteerd. Op deze wijze werd de financiële wereld steeds groter, virtueler
en complexer en kwam zij telkens verder te staan van de reële economie. De verbindingen tussen het
financiële systeem en de oorspronkelijke context werden steeds dunner en de abstrahering van de
werkelijkheid steeds groter.
24 http://weblogs.vpro.nl/tegenlicht/2010/02/08/ arrestatie‐oud‐programmeur‐goldman‐sachs‐onderstreept‐belang‐
high‐frequency‐trading/
25 Investopedia
22