De menselijke maat: - NSOB

Een ander signaal is dat de focus van de raad van bestuur en de raad van toezicht in ziekenhuizen vooral
gericht is op de financiën en het strategisch beleid van aanbieders van zorg en ondersteuning en niet of veel
minder op de missie van de instelling, namelijk inhoud, kwaliteit en veiligheid van het primaire proces. 74
Ten slotte signaleert de RVZ in zijn rapport “De patiënt als sturende kracht” 75 dat er nog onvoldoende sprake
is van een countervailing power aan de vraagzijde van de zorgverlening. In het huidige stelsel is er volgens
de RVZ onvoldoende ‘empowerment’ van de zorggebruiker bereikt.
De zorgplicht kent in de zorgsector een wettelijke verankering in de Zvw. Onder de zorgplicht wordt in de
zorgverzekeringsmarkt de verplichting van de zorgverzekeraars verstaan om ervoor te zorgen dat de
verzekerde de (vergoeding van kosten van) zorg en zorgbemiddeling krijgt waar hij behoefte aan en
wettelijk aanspraak op heeft 76 .
Een belangrijke voorwaarde in de Zvw is dat de toetsing door verzekeraars van de zorgbehoefte alleen mag
plaatsvinden op basis van zorginhoudelijke criteria. Het is dus niet toegestaan verzekerden (vergoeding
van) zorg te weigeren op basis van andere criteria, bijvoorbeeld algemene verzekerdenkenmerken of
financiële overwegingen. Uit het Nza onderzoek 77 blijkt dat een aantal zorgverzekeraars de zorgplicht als
een stimulans ziet om selectief zorgaanbieders te contracteren. De NZa vindt dit positief, want (de dreiging
van) selectief inkopen kan zorgaanbieders stimuleren om hun kwaliteit, tijdigheid en bereikbaarheid te
verhogen. Selectief inkopen is dus in het belang van de consument. Die ervaart een beperktere keuze uit
zorgaanbieders echter nog vaak als negatief. De NZa roept consumenten‐ en patiëntenorganisaties dan ook
op om de consument bewust te maken van de voordelen van selectief inkopen.
5.3.2 Focus op winstmaximalisatie
Op de zorgverleningsmarkt doet risicodragend kapitaal voorzichtig zijn intrede. De IJsselmeerziekenhuizen
zijn uiteindelijk overgenomen door zorgondernemer Loek Winter. Ook het Slotervaart ziekenhuis is
vanwege hevige concurrentie (Lucas‐Andreas ziekenhuis en het VU medisch Centrum liggen op steenworp
afstand) in 2006 door risicokapitaal van Meromi‐holding van Aysel Erdubak overgenomen om zo het eerste
volledig geprivatiseerde ziekenhuis in Nederland te worden. Zowel Erdubak als Winter ziet de zorgsector
vanwege de toenemende vergrijzing als een groeimarkt en nemen de wettelijke winstklem (alle winst moet
terugvloeien naar/ ten goede komen van het ziekenhuis) vooralsnog op de koop toe 78 . Beiden propageren
kostenbewustzijn en sanering van dure overhead.
De minister van VWS ziet veel haken en ogen aan de intrede van risicodragend kapitaal in de zorgsector.
Hij spreekt in zijn governancebrief over “cowboys in de zorg” en is bevreesd dat aandeelhoudersbelangen
niet gelijk op kunnen lopen met de belangen van de patiënt. Op de zorgverzekeringsmarkt zien we polissen
aangeboden worden die de schijn tegen hebben. Met deze polissen wordt flink verdiend op de klant omdat
sprake is van het bereiken van een beperkte groep. De ZEKUR‐polis van Univé heeft slechts een beperkt
aantal ziekenhuizen gecontracteerd (één per provincie) en een selectief aanbod voor wat betreft
farmaceutische hulp en hulpmiddelen. Om voor volledige vergoeding in aanmerking te komen moet de
verzekerde zich wenden tot een specifieke door de verzekeraar gecontracteerde zorgverlener, die veelal via
internet hun diensten aanbieden. De ZEKUR‐polis is voordelig en wordt veel afgesloten door jongeren /
studenten. Deze bevolkingsgroep is per definitie gezonder en minder zorgbehoevender dan de gemiddelde
patiënt waarmee de ZEKUR polis dus lucratief lijkt voor de verzekeraar.
In de inleiding tot dit hoofdstuk zijn de overeenkomsten geschetst tussen de financiële sector en de
zorgsector. Als belangrijke overeenkomst werd genoemd het feit dat bij beide sectoren sprake is van vitale
sectoren; falen (actoren in) de sectoren dan heeft dat gevolgen voor de gehele maatschappij. Het vitale
karakter van de zorgsector als geheel vertaalt zich onder meer in de specifieke publieke functie die
ziekenhuizen hebben. Zoals Hans Hoogervorst aangeeft: “Iedereen heeft zorg nodig”. Zijn er signalen dat
74 governancebrief p.7
75 RVZ, 12‐4‐2010
76 Nza onderzoek zorgplicht
77 NZA onderzoek zorgplicht
78 VK 31-1-2010
40