Bijlage 5 Cultuurhistorische effectrapportage

van het maaiveld, als gevolg van inklin-
king en oxydatie van het veen, bleef de
afwatering van het veenlklei-op-veen-
gebied moeilijk. Vanaf de 16de eeuw
werd het noodzakelijk bemaling toe te
passen. Dat geschiedde met behulp
van windmolens, één in Vleuterweide,
één aan de Taatsendijk en twee in De
Meern. Later werden deze molens door
gemalen vervangen.
Gebruik van het land
Als gevolg van de daling van het maai-
veld was akkerbouw in het veenlklei-
op-veengebied veelal niet meer moge-
lijk en schakelde men al in de
Middeleeuwen over op veeteelt als
belangrijkste middel van bestaan. Ook
werden geriefbosjes aangelegd om in
de behoefte aan hout te kunnen voor-
zien. Ver van de boerderijen werden
eendenkooien aangelegd om watervo-
gels te vangen. In de polder Haarrijn,
nabij de snelweg A2 ligt nog steeds een
dergelijke eendenkooi, in de Hei-
copsche Polder ligt een restant.
De Leidsche Rijn werd in 1385 als
scheepvaartweg aangelegd en is in feite
een verbreding van de weteringen
langs de ontginningsbasis van onder
andere Bijleveld, Veldhuizen en Ouden-
rijn. Tot 1663 bleef het kanaal echter
toch een samenstel van verschillende
weteringen en ondervond de scheep-
vaart veel hinder van dammen in ver-
band met de afwatering. Tussen 1663
en 1665 werd de Leidsche Rijn verbe-
terd tot trekvaart op het traject Utrecht-
Woerden-Leiden, met langs de vaart
een jaagpad. Vlak voor Utrecht heeft
men toen de kortste verbinding met
bestaand water gemaakt. Men heeft de
zogenaamde 'Cromte' gegraven, een
aansluiting op de Vleutense Wetering.
Dit stuk werd ook wel 'Oude Rijn'
genoemd. Na protesten van de stad
Leiden heeft men een rechtstreekse ver-
binding gegraven met het Leidseveer.
Nieuwe Tijd (1500- 1800)
Gedurende de 17de en 18de eeuw
werden door welgestelde patriciërs en
regenten in navolging van de adel bui-
tenplaatsen aangelegd voor hun ver-
blijf in de zomer. Aanvankelijk was dit
vaak niet meer dan een zogenoemde
'herenkamer' in de boerderij, maar
later werd de gehele boerderij omge-
bouwd tot, of vervangen door, een
herenhuis. Ook de reeds bestaande
kastelen werden in deze periode naar
de nieuwste mode tot buitenplaatsen
verbouwd. Rondom werden dan tui-
nen, parken, oprijlanen en dergelijke
aangelegd. Bij Den Engh is onder ande-
re de Enghlaan aangelegd, aan weers-
zijden beplant met perebomen. Ook
bij Huis te Vleuten was de oprijlaan (nu
nog in het veld te herkennen) beplant
met fruitbomen.
Voorbeelden van buitenplaatsen zijn
De Voorn, Den Engh, Vleuten, Tjepma,
Alenvelt, Overvliet, Rhijnvliet en Beef-
land. Een groot aantal buitenplaatsen
ligt langs de Leidsche Rijn. Aan het
einde van de 18de en in het begin van
de 19de eeuw is een aantal van deze
buitenplaatsen, soms gedeeltelijk, ge-
sloopt.
De boeren in het veenlklei-op-veenge-
bied specialiseerden zich in melkvee-
houderij, wat leidde tot het produce-
ren van boter en kaas. Dit specialisatie-
proces werd in de loop van de 17de
eeuw gestimuleerd door technische
verbeteringen op het gebied van het
karnen.
Nieuwste Tijd (1 800-nu)
Deze periode wordt gekenmerkt door
de aanleg van grootschalige infrastruc-
turele werken, zowel te land als te
water. De aanleg van de spoorlijn in
1855 is al ter sprake gekomen.
De Leidsche Rijn werd in de 20ste eeuw
als scheepvaartroute onbruikbaar. De
sluizen werden gesloopt en de brug-
gen vernieuwd (1 951).
Eind jaren dertig kwam de autoweg
van Utrecht naar Den Haag gereed
(A12). Ten oosten van De Meern ont-
stond in verband hiermee het zandgat
de Strijkviertelplas. Het zand werd