Bijlage 5 Cultuurhistorische effectrapportage

men een lint aan de ontginningsbasis,
het achterland is leeg.
3.1.2 Verbindend
Binnen het gebied zijn twee grotere
structuren herkenbaar die een duidelijk
verbindend karakter hebben. Het zijn
de deels verlande loop van de Oude
Rijn en de gegraven Leidsche Rijn.
Beide vormen niet alleen het verbin-
dend snoer voor een aantal cultuurhis-
torisch belangrijke elementen zoals
monumentale boerderijen, middel-
eeuwse kastelen of archeologisch
belangrijke nederzettingen. Zij zijn
tevens eeuwenlang de transportroute
van de stad Utrecht naar het westen
geweest.
De Rijnloop is te herkennen aan het
bochtig verloop van de verkaveling,
geringe niveauverschillen, de restanten
van middeleeuwse versterkte boerde-
rijen, maar ook aan de vegetatie die
karakteristiek is door de afwijkende
opbouw van de ondergrond.
De Leidsche Rijn wordt in essentie
gekarakteriseerd door een waterweg
met aan één of twee zijden een weg.
Dicht bij de stad Utrecht ontstonden in
de 17de eeuw landhuizen met tuinen.
Verder naar het westen staan er vooral
boerderijen behorend bij de copever-
kavelingen. In die zin vormt de
Leidsche Rijn met de aangrenzende
bebouwing een gradiënt: vanuit een
verstedelijkte context in het oosten
komt men geleidelijk in het westen uit
op de voor de cope-ontginning zo ken-
merkende structuur.
3.1.3 Verstorend, doorsnijdend
In de tweede helft van de 19de eeuw
werden in Nederland vele spoortrajec-
ten aangelegd. Vleuten kreeg in 1880
een halteplaats aan de spoorlijn
Utrecht-Gouda-Rotterdam die al in
1855 was aangelegd. De spoorlijn
doorsnijdt de oudere structuren, die
toch nog goed te herkennen zijn.
In de eerste helft van deze eeuw wer-
den meer nieuwe, kaveldoorsnijdende,
verbindingswegen aangelegd. Eind
jaren dertig ontstond de autosnelweg
van Utrecht naar Den Haag (Al 2). Ten
zuiden van De Meern loopt deze snel-
weg gedeeltelijk parallel aan en vlak
langs de Heijcopperkade, één van de
oude ontginningsstructuren in dit
gebied.
De aanleg van het Merwedekanaal is
vergeleken met zijn opvolger, het
Amsterdam-Rijnkanaal, een beschei-
den onderneming geweest. Het laatst-
genoemde kanaal en de ten westen
ervan gelegen autosnelweg Utrecht-
Amsterdam, die in 1949 is aangelegd,
hebben de stad van het landelijk
gebied geïsoleerd.
3.2 Historisch-bouwkundige
objecten
In het gebied staat een aanzienlijk aan-
tal gebouwde monumenten. In de
meeste gevallen betreft het al of niet
omgrachte boerderijen, maar zeker zo
kenmerkend is een aantal kasteelterrei-
nen. Zij hebben stuk voor stuk een bij-
zonder hoge waarde. In de bijlagen zijn
lijsten opgenomen van de gemeentelij-
ke- en rijksmonumenten. Ook van de
panden die geïnventariseerd zijn in het
kader van het Monumenten Inventa-
risatie Project (MIP) is een lijst opgeno-
men.
3.3 Bodemarchief
De stroomruggronden zijn, net als die
van het Kromme Rijngebied tussen Wijk
bij Duurstede en de Gemeente Utrecht,
al vanouds bewoond. De uitgebreide
en vrijwel ontoegankelijke veenvlakten,
die zich ooit van de Utrechtse
Heuvelrug tot aan de Hollandse kust
uitstrekten, hebben zeer lang de bewo-
ners gedwongen zich langs de boorden
van de Rijn te vestigen. De vrije en
steeds veranderende loop die de rivier
gedurende duizenden jaren heeft
gehad, heeft veel sporen uit de prehis-
torie opgeruimd. Tot voor kort werd
aangenomen dat het gebied van de
Leidsche Rijn archeologisch van minder
belang was dan het Kromme Rijn-
gebied. Het recente archeologische