Bijlage 5 Cultuurhistorische effectrapportage

4 Integratie van cultuurhistorische waarden in
de planvorming van het gebied 'Leidsche Rijn'
Deze bijlage bevat enkele notities over
de integratie van cultuurhistorische
waarden in de planvorming voor het
gebied 'Leidsche Rijn'. Gezien de moei-
lijkheid van het ontwerp, -goede voor-
beelden van dergelijke integratie zijn er
vrijwel niet-, is het niet mogelijk
geweest om meer dan enkele aanzet-
ten te geven.
Achtereenvolgens komen aan bod:
- compensatie en 'nieuwe' waarden;
- duurzaam beheren of ontwikkelen;
- integratie van pré-stedelijke ele-
menten en structuren;
- integratie van cultuurhistoríe in
planvorming;
- ontwikkelingen in het veengebied
en op de stroomrug;
- schaal.
Compensatie en 'nieuwe' waarden
Waar cultuurhistorische waarden als
gevolg van een ruimtelijke ingreep
aangetast worden of verdwijnen, zijn
compenserende maatregelen meestal
niet mogelijk (vgl. MER-procedures).
Cultuurhistorische waarden zijn
immers niet vervangbaar, aangezien
het veelal gaat om waarden die toege-
kend worden aan elementen of objec-
ten van een zekere ouderdom. Vooral
voor het bodemarchief geldt 'weg is
weg', er is geen regenererend vermo-
gen. Het scheppen van 'nieuwe' cul-
tuurhistorische waarden is vrijwel
onmogelijk. Er kan wel sprake zijn van
een zekere vergroting van bestaande
waarden door restauratie, onderhoud
e.d. Voor zover compensatie mogelijk
is, moet dan ook aan dergelijke maatre-
gelen gedacht worden. Voorwaarden
zijn wel dat het gaat om aantasting en
niet om compleet verdwijnen van een
waarde en dat er een functionele enlof
ruimtelijke samenhang bestaat tussen
de aangetaste waarde en het element
of object waar compensatie plaats-
vindt. Een afweging of er wel sprake is
van compensatie is anders niet moge-
lijk.
Herstel of restauratie kunnen ook com-
penseren in geval van aantasting van
een minder gave structuur. Aantasting
op het ene punt kan soms gecompen-
seerd worden met herstel of verster-
king op een ander. Het moet hierbij
wel om herstel of restauratie van het
bestaande gaan. Het terug brengen
van een situatie die al lang niet meer
bestaat (zoals bij de Oude Rijn), heeft
op zich geen cultuurhistorische waarde
en kan dus niet als compensatie aange-
merkt worden. Er kan wel van een
zekere educatieve waarde sprake zijn,
maar het gevaar van het uitwissen van
de sporen van latere ontwikkelingen is
aanwezig. Bijvoorbeeld kan herstel van
een formele 18de-eeuwse tuinaanleg,
verdwenen rond 1850, ten koste gaan
van de 'verlandschappelijking' van
rond 1900.
Duurzaam beheren of ontwikkelen
In deze CHER 'Leidsche Rijn' wordt er
voor gepleit een aantal terreinen in het
plangebied te ontzien vanwege hun
grote cultuurhistorische waarde. Er zijn
daarbij twee opties: duurzaam beheren
dan wel gebruiken bij inrichting als
startpunt voor nieuwe ontwikkelingen.
Bij duurzaam beheren (het terrein zal
dan zijn beschermd op grond van de
Monumentenwet) gaat het om een
gebruik dat de bestaande waarden
intact laat, meestal door het huidige
gebruik en de huidige situatie te hand-
haven of te optimaliseren. Een nieuw
gebruik is mogelijk, voorzover de waar-
den in stand blijven, zoals bij een
archeologisch terrein in plaats van
agrarisch gebruik een bepaalde mate
van parkaanleg. Over het algemeen
komt duurzaam beheren neer op: geen