Aanpak van agressie en geweld in internationaal perspectief

tieke keuzes voor de inrichting van het gehele stelsel van sociale verzekeringen en sociale
bescherming. Het beleid tegen agressie en geweld is met andere woorden padafhankelijk.
Op basis van de literatuur zijn wel enkele aanknopingspunten te geven voor landelijk be-
leid. Er aanwijzigen dat sociaal-culturele verschillen sterk bepalend zijn voor de mate van
agressie en geweld. Sociologen zoals Gabriël van den Brink en Bas van Stokkum wijzen er
op dat Nederlanders waarden als zelfrealisatie, zelfexpressie en een individualistische in-
stelling hoog in het vaandel hebben staan. De keerzijde daarvan is dat deze houding van ‘je
door niemand iets in de weg laten liggen’ snel leidt tot agressiviteit. Hiervoor zijn ook em-
pirische bewijzen te vinden in de vier onderzochte landen. Er lijkt een behoorlijk sterk ver-
band te bestaan tussen de mate van individualisme en incidenten van agressie en geweld.
Dat wil niet zeggen dat er een één-op-één relatie is tussen individualisme en agressie en
geweld. Wel is het zo dat de houding van burgers een factor van betekenis is. Eenvoudig
gesteld: werknemers in landen met individualistisch ingestelde burgers zoals Nederland
hebben iets vaker te maken hebben met agressie en geweld door burgers.
Dit pleit voor een aanpak die inzet op gedragsverandering bij (potentiële) daders. Tot nu
toe is preventie in Nederland immers vooral gericht op het voorkomen dat de omstandighe-
den tot agressie leiden en niet op het verminderen van de neiging tot agressiviteit bij bur-
gers in de hoedanigheid van klant, patiënt, reiziger of leerling. Vooral in Zweden hebben we
projecten aangetroffen die inzetten op gedragsverandering. Gedragsverandering kan wor-
den gestimuleerd in kleinschalige regionale of sectorale projecten, maar kan ook de vorm
aannemen van een grootschaliger ‘beschavingsoffensief’ gericht op normherstel bij alle
burgers. Dat zal overigens wel een lange adem vergen.
Een ander aanknopingspunt voor landelijk beleid is te vinden in de Europese enquête naar
nieuwe en opkomende arbeidsrisico’s (ESENER) uit 2009. Uit deze enquête blijkt dat Neder-
landse werkgevers, ondanks de forse beleidsmatige aandacht voor de thematiek, nog be-
trekkelijk weinig lijken te doen aan het voorkomen van agressie en geweld in vergelijking
met werkgevers uit andere onderzochte landen. In Zweden en het Verenigd Koninkrijk staat
het thema in ieder geval veel hoger op de agenda van werkgevers. Er zijn geen duidelijke
aanwijzingen gevonden waarom Nederland hierop slechter scoort dan de andere onderzoch-
te landen. Nader onderzoek is nodig naar de redenen waarom arbobeleid op ondernemings-
niveau soms niet van de grond komt en welke prikkels hierbij mogelijk behulpzaam zijn.
Mogelijk zijn sterkere financiële incentives voor werkgevers behulpzaam of dienen werkne-
mers geactiveerd te worden om agressiebeleid op de agenda te zetten.
Werkgevers
De voorsprong van het Nederlandse beleid gericht op het voorkomen en bestrijden van
agressie en geweld leidt ertoe dat de projecten en maatregelen in de andere onderzochte
landen ook weinig unieke leerpunten voor werkgevers bevatten. Veel van de aanbevelingen
en succes- en faalfactoren zijn al benoemd in handreikingen van het programma Veilige
Publieke Taak, sectorale arbocatalogi of studies van de ILO en WHO. Ook relevant is de
15