deel 1 - Federaal Wetenschapsbeleid

Na een halve eeuw waait er nog steeds
een frisse wind
door het von Karman Instituut
1956-2006: de jaartallen zeggen genoeg. Dit jaar viert het
von Karman Instituut voor stromingsdynamica (VKI),
dat gevestigd is op de Waterloosesteenweg in Sint-
Genesius-Rode, zijn vijftigste verjaardag. In 1956 werd in
België onder impuls van professor Theodore von Karman
het instituut opgericht dat zijn naam zou dragen. Hij was
een Hongaarse ingenieur die naar de Verenigde Staten was
uitgeweken, maar ernaar streefde om (goede) transatlantische
relaties en internationale wetenschappelijke samenwerkingsverbanden
uit te bouwen en te onderhouden.
De opdracht van het instituut is de opleiding van wetenschappers
en ingenieurs van de NAVO-lidstaten te bevorderen
in de sector van de aerodynamica (stromingsdynamica)
in een geest van open samenwerking. Deze doelstelling
gaat gepaard met fundamenteel en toegepast onderzoek in
deze discipline. Het spreekt vanzelf dat hierbij perfectie
wordt nagestreefd. En zoals verder zal blijken beperkt deze
missie zich niet tot de lucht- en de ruimtevaart. Momenteel
zijn de toepassingen van de stromingsdynamica steeds talrijker
en soms… bijzonder verrassend.
De geschiedenis van de campus in Sint-Genesius-Rode begint
in 1921. Op dat moment werd het gebouw neergezet
dat twee jaar later de eerste windtunnel zou herbergen van
de Service technique de l’aéronautique (STAé) die toen onder
het Ministerie van Oorlog ressorteerde. Vervolgens werd
het Bestuur van de Luchtvaart overgeheveld naar het
Belgische Ministerie van Verkeerswezen. Momenteel valt
het instituut echter onder het Federaal Wetenschapsbeleid.
In heel die periode beleefde de luchtvaart in ons land een
grote bloei en een dergelijk experimenteel laboratorium
bleek bijzonder aantrekkelijk. Het zou als keuringsinstantie
verantwoordelijk zijn voor de inspectie en de tests van
luchtvaartuigen en onderdelen ervan en voor de afwerking
van toestellen die volkomen revolutionair waren voor die
tijd, namelijk de eerste helikopters. Nicolas Florine, een
ingenieur van Russische afkomst, was een van de pioniers
in dit domein. In 1933 vestigde hij zijn wereldrecord
vluchtduur in een helikopter met een dubbele rotor in
Sint-Genesius-Rode: negen minuten en 58 seconden op 10
meter hoogte.
Het was tevens Florine die na de oorlog voorstelde om in
ons land helikopters te bouwen en te gebruiken voor de
postverdeling. Bovendien nam hij zich voor om een toestel
met vier rotoren te bouwen dat stabieler was, maar de toenmalige
regering ging hier niet op in. Het avontuur van de
Belgische helikopters eindigde plots, terwijl een andere
Russische vluchteling, Sikorsky genaamd, in de Verenigde
Staten doorzette en er het welbekende succesverhaal
schreef.
In Sint-Genesius-Rode werden tijdens de Tweede Wereldoorlog
de technische installaties van het luchtvaartlaboratorium
vernietigd. In 1947 ving de heropbouw aan. Een
grote subsonische windtunnel van 3 meter diameter en een
supersonische windtunnel van 40 cm x 36 cm doorsnede
werden weer opgebouwd.
In de loop der jaren nam de uitrusting gestaag toe en
breidde het instituut zijn activiteiten uit. Voor het bureau
voor kernenergie naar Mol verhuisde, vond het van 1952
tot 1956 een onderkomen in het instituut.
In 1956 werd onder impuls van Theodore von Karman het
instituut opgericht. Een bilateraal akkoord van drie jaar
tussen de Verenigde Staten en België legde de basis voor
wat het “Opleidingscentrum voor Experimentele Aerodynamica”
zou worden of het TCEA (Training Center for Experimental
Aerodynamics). In 1959 werd het akkoord verlengd
en uitgebreid.
Andere lidstaten van de NAVO hebben vervolgens bijgedragen
tot de financiering van het instituut. De formule en het
aantal deelnemende landen zijn in de loop der jaren gewijzigd.
Sommige hebben de structuur verlaten om zich later
soms weer aan te sluiten.
Nicolas Florine
(1891-1972) aan boord
van zijn helikopter
met dubbele rotor.
Science Connection 9 - december 2005 - 25