deel 1 - Federaal Wetenschapsbeleid

natuurgebied Zoerselbos (EU-Habitatrichtlijnge bied) kan
dan ook voor een groot deel op het conto van de abdij
geschreven worden. In Puurs zette zij door toedoen van
haar pachters in de 17de-18de eeuw vele heidege bieden
om in cultuurgrond maar zorgde ook voor de aanplanting
van het bosgebied “het Moer”, momenteel ook een
beschermd en land schappelijk zeer waardevol gebied.
Verder is ook de eeu wenlan ge strijd die de abdij en haar
pachters voerden om de polder gebie den in Moerze ke (aan
de Schelde) en in de Sint-Maartenspolder (Hoe ven, aan de
Mark) droog te houden, wat een trans formatie van het
land schap meebracht, te zien op een aantal kaarten.
Daarnaast bieden vele kaarten van landbouwgronden,
weiden en hoeven een mooi beeld van de 17de-eeuwse
landbouweconomie, waarbij regionale verschillen duidelijk
blijken. Zo is het weilandareaal in Kempische regio’s
beduidend hoger dan in andere streken. Niet alleen had
men daar meer groenoppervlakte nodig om eenzelfde
veestapel te houden maar ook hielden de boeren daar
meer vee omwille van de mestproductie die nodig was
voor de heideontginning. De incorporatie van heidegronden
in landbouwexploitaties was dan ook typisch voor de
Kempische hoeven. In de “verbeterde” Kempen zijn die
heidepercelen omge zet in “aarden” die, hoewel het om
minder goede bodems ging, als akkerland en als weide
gebruikt werden.
De onveiligheid die op het platteland heerste in de 16de-
17de eeuw door de hier opereren de legereenheden, leidde
tot de constructie van kleine buurt versterkingen, de
schansen. Deze zijn op vele kaarten met hun omwalling,
ophaalbrug en schans huisjes terug te vinden. De soms
zeer gede tail leerde tekenin gen van boerderij gebou wen,
molens en pastories kunnen heel wat leren over de landelijke
archi tec tuur, terwijl enkele haar scherpe voorstel lingen
van dorpskernen een inzicht geven in de platte-
landsbewoning. De voorstel ling van de stedelijke refu ges
geven dan weer een beeld van de stadsbewoning. De in het
boek opge nomen kaarten zijn werkelijk een spiegel van
de 17de-eeuwse maat schappij.
Meer
Erik Houtman
Het boek (49 euro, met dvd 64 euro) kan besteld worden
door overschrijving van het bedrag op rekeningnummer
679-2007805-02 van het Algemeen Rijksarchief met
vermelding “kaartboek Sint-Bernards”.
Het Hof van Coolhem in Puurs.
De polder “Tgraevenbroeck” in
Moerzeke.