deel 1 - Federaal Wetenschapsbeleid

Toen in 1885 het Belgische parlement Congo-Vrijstaat
– met Leopold II als enige soeverein – erkende, startte de
ontginning van de natuurlijke rijkdommen van het verworven
gebied. Er werd geïnvesteerd in de infrastructuur
van de kolonie tot zij in 1890 op een faillissement afstevende.
Het gevolg was dat het vrije handelssysteem werd
vervangen door het veel lucratievere regime van roofbouw
en dwangarbeid. De kritiek die in eerste instantie de geldstroom
naar Kongo hekelde, ruimde plaats voor internationale
aanklachten tegen de wantoestanden van het
koloniale bewind.
In Antwerpen namen de koloniale handelsactiviteiten
zodanig toe dat de metropool vanaf 1891 uitgroeide tot
werelddraaischijf van Congolese producten: ivoor, rubber
en palmderivaten. In de eerste jaren was ivoor het belangrijkste
koloniale product, maar vanaf 1895 werd het verdrongen
door rubber, waarvan de handel explodeerde als
gevolg van de uitvinding van de luchtband. De eerste
lading slagtanden werd gelost in 1888 en werd eerst uit de
hand verkocht zoals in Liverpool en Londen. Vanaf 1889
werden openbare verkopen georganiseerd. De ivoorhandel
steeg in Antwerpen van een kleine 6 ton in 1888 tot meer
dan 273 ton in 1895. Die hoeveelheden, waarvoor jaarlijks
ongeveer drieduizend olifanten werden afgeslacht, waren
zo indrukwekkend dat regelmatig artikels verschenen
over de vrees van het voortbestaan van het slurfdier. De
waarde van de slagtand was afhankelijk van zijn afmeting
en vorm. Bij verkoop werden ze ingedeeld in drie groepen:
de grote (>25 kg), de middelmatige en de kleine (