deel 1 - Federaal Wetenschapsbeleid

De collectie
kan beschouwd
worden als
het muzikale
geheugen van
Centraal-Afrika.
De audio-studio
in de Dienst
Etnomusicologie. ©
KMMA
36 - Science Connection 9 - december 2005
De digitalisering van het Etnomusicologisch Klankarchief
van het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika
(DEKKMMA)
Klank, spraak en
muziek uit Afrika
Op 1 oktober 2003 ging het DEKKMMA-project van start binnen
het Meerjarig ondersteuningsprogramma voor de uitbouw
van de informatiemaatschappij. Voor de realisatie
ervan wordt er samengewerkt tussen enerzijds het KMMA
(Dienst Etnomusicologie (coördinator) en de Dienst
Informatica) en anderzijds de partners van de Universiteit
Gent (Instituut voor Psychoacustica en Elektronische
Muziek – IPEM – en de groep Database, Document and Content
Management – DDCM –) en van de Université Libre de Bruxelles
(Département Ethnomusicologie).
De aanzet voor dit project was de vaststelling dat het klankarchief
van het KMMA tot voor enkele jaren nauwelijks toegankelijk
was voor een groot publiek en dat een gedeelte van de
collectie dringend aan restauratie en duurzame conservatie
toe was. Van de mogelijkheid om via het Meerjarig ondersteuningsprogramma
(Federaal Wetenschapsbeleid) aan deze
dubbele problematiek een oplossing te bieden, werd dan ook
dankbaar gebruik gemaakt. Vele instituten over de hele
wereld die een klankarchief beheren, zijn reeds gestart met de
digitalisering ervan of hebben projecten hiervoor.
Het klankarchief van de Dienst Etnomusicologie van het
KMMA omvat een collectie klankopnamen van traditionele
muziek uit de hele wereld, maar in het bijzonder uit Congo en
Rwanda. Het beslaat momenteel in totaal 3000 uren en de
oudste opnamen stammen uit 1910. De collectie werd samengesteld
tijdens en na de koloniale periode van het Koninkrijk
België en kan beschouwd worden als het muzikale geheugen
van Centraal-Afrika. Wat omvang, documentatie en muzikale
kwaliteit betreft, is het zonder enige twijfel wereldwijd het
belangrijkste klankarchief voor deze regio. Het spreekt dan
ook voor zich dat de digitalisering van de opnamen uit Congo,
Rwanda en Burundi voorrang krijgen binnen het project.
Problematiek van het klankarchief van de
Dienst Etnomusicologie (KMMA)
Zoals in elk klankarchief met historische waarde zijn er ook
in het archief van het KMMA verschillende geluidsdragers
terug te vinden (wassen cilinders, Sonofil-draadopnamen,
magneetbanden, grammofoonplaten, cd’s, audiocassettes
...). Dit brengt met zich mee dat de technische kwaliteit
van de opnamen niet altijd bevredigend is (voor opnamen
van voor 1950) maar vooral dat de materiële toestand van de
oudste geluidsdragers geen veelvuldig gebruik verantwoordt.
Het feit dat oudere geluidsdragers na verloop van
tijd beschadigingen kunnen oplopen, maakt het noodzakelijk
de volledige audiocollectie naar een duurzame geluidsdrager
over te zetten vooraleer er delen van het klankarchief
beschadigd worden ofwel voorgoed verloren gaan.
Een tweede probleem is de toegankelijkheid van het
archief. Momenteel moeten er werkkopieën voor verdere
studie gemaakt worden van het origineel met het constante
gevaar het oorspronkelijke materiaal te beschadigen.
Daarenboven kunnen de meta-data (steekkaartensysteem)
en de contextuele informatie die rechtstreeks
aan de opnamen gelinkt zijn enkel ter plaatse worden
geconsulteerd. Om hieraan te verhelpen en het klankarchief
open te stellen voor een breder publiek is een
databank en internettoegang noodzakelijk.
De doelstellingen van het project
Bij de realisatie van dit project moet er rekening worden
gehouden met verschillende factoren om tot een afgerond en
werkzaam instrument te komen voor zowel intern als extern
gebruik.
■ Klankdigitalisering
De digitalisering van het volledige klankarchief van de
Dienst Etnomusicologie van het KMMA wordt gerealiseerd
in de audiostudio van de Dienst Etnomusicologie.