Transformatie Natuurlijke Taal Object Georiënteerd Analyse ...

werkwoordelijk gezegde
In het algemeen kan worden gezegd dat het werkwoordelijk gezegde een werking aanduidt. Het begrip werking
moet dan ruim worden genomen. Het werkwoordelijk gezegde bestaat uit alle werkwoordelijke vormen die in
een enkelvoudige zin aanwezig zijn. In samengestelde zinnen hebben zowel hoofdzin als bijzin(nen) een gezegde.
Naast de werkwoordelijke vormen kunnen ook niet werkwoordelijke vormen in een werkwoordelijk
gezegde optreden. Dit is het geval bij het voorzetsel te bij infinitieven (hele werkwoord, bijv. te lopen), bij wederkerende
voornaamwoorden, bij verplicht wederkerende werkwoorden (zich vergissen) en bij werkwoordelijke
uitdrukkingen (de plaat poetsen).
naamwoordelijk gezegde In het algemeen kan worden gezegd dat het naamwoordelijk gezegde een toestand
aanduidt: een hoedanigheid, eigenschap functie e.d. Het naamwoordelijk gezegde bestaat uit een werkwoordelijk
en een naamwoordelijk deel.
Het werkwoordelijk deel bevat alle werkwoordelijke vormen en bevat in ieder geval een koppelwerkwoord.
Bestaat het werkwoordelijk deel uit meer dan een werkwoord, dan vervult het koppelwerkwoord syntactisch
dezelfde functie als een zelfstandig werkwoord; de andere werkwoorden zijn dan hulpwerkwoorden.
Het naamwoordelijk deel kan gezien worden als een soort aanvulling op het werkwoordelijk deel. Het naamwoordelijk
deel kan bestaan uit een bijvoeglijk naamwoord(groep), tegenwoordig deelwoord, zelfstandig
naamwoord(groep), voornaamwoord(groep), bijwoord(groep), infinitiefconstructie, voorzetselconstituent of een
bijzin.
3.4.2 Onderwerp
Het onderwerp is het zinsdeel dat de zelfstandigheid noemt waaraan wordt toegeschreven wat in het gezegde
wordt uitgedrukt: wie of wat de handeling uitvoert. De meeste zinnen bevatten een onderwerp, echter soms kan
het onderwerp worden weggelaten. Dit is het geval bij bijvoorbeeld antwoorden op vragen (onvolledige zinnen)
of bevelende zinnen. Als onderwerp kunnen voorkomen een zelfstandig naamwoord(groep), een voornaamwoord(groep),
het plaatsonderwerp er, het loos onderwerp het, een infinitief(constructie) of een bijzin. Verder
bestaat er nog een herhaald onderwerp en een voorlopig onderwerp. Van een herhaald onderwerp is sprake als
een onderwerp tweemaal in dezelfde zin wordt uitgedrukt en het de tweede keer kan worden weggelaten.
Congruentie
De congruentie tussen onderwerp en persoonsvorm houdt in dat het onderwerp en de persoonsvorm in persoon
en getal met elkaar overeenstemmen.
ik: 1e persoon enkelvoud, ben: 1e persoon enkelvoud => ik ben
jij: 2e persoon enkelvoud, bent : 2e persoon enkelvoud => jij bent
wij : 1e persoon meervoud, ben : 1e persoon enkelvoud => wij ben
De congruentie tussen onderwerp en naamwoordelijk deel van het gezegde houdt in dat het onderwerp en het
naamwoordelijk deel in de vorm van een substantief(groep) of voornaamwoord(groep) overstemmen in getal.
3.4.3 Voorwerpen
In een zin kunnen de volgende voorwerpen worden onderscheiden.
• Lijdend Voorwerp
• Meewerkend Voorwerp
• Voorzetsel Voorwerp
• Ondervindend Voorwerp
• Oorzakelijk Voorwerp
Geen enkele van deze voorwerpen is per definitie verplicht aanwezig in een zin. Afhankelijk van de werkwoorden
die worden gebruikt komen een of meer van deze voorwerpen voor in de zin.
3.4.3.1 Lijdend Voorwerp
Het lijdend voorwerp is een zinsdeel dat bij bepaalde werkwoordelijke gezegdes kan of moet voorkomen en de
zelfstandigheid aanduidt waarop de door het gezegde uitgedrukte handeling gericht is. Als lijdend voorwerp
© KISS b.v. 34