Scan 2, april 2001 - UMC Utrecht

Bacteriën nestelen zich in het weefsel en gaan Bij het zuiveren hielden we van vijf liter soep veelheden laten maken in gastheercellen waar
groeien. Daar komen witte bloedcellen op af. maar een speldenknop over, maar toen hadden het makkelijk uit te zuiveren is. Zo krijgen we
Die migratie van witte bloedcelen komt langs we een redelijk zuiver eiwit.”
voldoende van het eiwit in handen om proeven
verschillende wegen op gang. Bacteriën stimule-
te doen, en kunnen we de functie achterhalen
ren weefselcellen, die vervolgens de witte bloed- Een pilletje
en kijken hoe het komt dat de witte bloedcellen
cellen aanzetten tot migratie. En ook zelf maken Bij de faculteit Scheikunde lieten Van Kessel en uit de buurt blijven. Daarnaast kunnen we, door-
bacteriën producten die witte bloedcellen daar- Van Strijp de eiwitsequentie bepalen: de volgordat we het gen weten, ook op genetisch niveau
toe aanzetten. “Maar dat soepje zorgde dus dat de van de eerste dertig aminozuren. Zo is na te kijken of het eiwit voorkomt in andere bacteriën
er juist geen migratie plaatsvond”, vat Van
gaan of het eiwit bekend is. De onderzoekers en wat het voor hen betekent.”
Kessel samen. “Kennelijk maakten de bacteriën vonden niets op internet: het bleek te gaan om “Misschien zijn er ook therapeutische toepassin-
een product waardoor witte bloedcellen juist uit een tot dan toe onbekend en uniek eiwit. Ze gen mogelijk”, vervolgt hij, “bijvoorbeeld na een
de buurt blijven.” Zo wordt de bacterie een noemen het ‘chips’ (chemotaxis inhibitory pro- hartinfarct. Een hartaanval volgt op een vernau-
onzichtbare indringer voor de radar van de witte tein of staphylococcus aureus). De aminozuurwing van een bloedvat. Als dat vat weer opengaat
scheiden cellen die even geen
>> We zagen ineens een remmend effect op de migratie van witte bloedcellen zuurstof gehad hebben moleculen uit
die witte bloedcellen aantrekken,
bloedcellen: “een slimme bacterie”.
volgorde (eiwitsequentie) is ook te vertalen naar waardoor weefselschade ontstaat. Die schade
De volgende stap in een onderzoek is dan om de de DNA-sequentie. Ook die bleek onbekend. zou je kunnen dempen door toediening van het
werkzame stof uit het mengsel te zuiveren. “Dat “Het gen is heel belangrijk”, betoogt Van Kessel, eiwit. Of bijvoorbeeld bij chronische artritis,
is trial and error, een lange adem en gezond ver- “omdat het codeert welk eiwit er gemaakt
waarbij witte bloedcellen ook continu bezig zijn
stand”, volgens Van Kessel. “We wisten al snel wordt. Heb je het gen, dan kun je dat weer ver- het weefsel te beschadigen. In de toekomst
dat het om een eiwit ging. Toch duurde dat zuitalen naar alle aminozuren. Uiteindelijk hebben moet je het eiwit kunnen toedienen als een pilveren
nog anderhalf jaar. De hoeveelheid in de we dat gen zelf moeten zoeken. Door het gen te letje, of kunnen injecteren.”
soep was vrij laag, maar werkte heel sterk.
kloneren, kunnen we het eiwit nu in grote hoe-
Promoties
RITMESTOORNIS IN PERSPECTIEF
Medicijnen tegen hartritmestoornissen zijn niet altijd effectief.
Bovendien hebben ze soms hinderlijke bijwerkingen.
In beide gevallen kan een pacemaker uitkomst bieden.
Daarvoor moet dan wel het geleidingssysteem tussen boezem
en kamer (de bundel van His) worden uitgeschakeld.
Na deze procedure zijn deze patiënten weliswaar voor de
rest van hun leven van een pacemaker afhankelijk, maar ze
hoeven niet langer medicijnen tegen hartritmestoornissen
te gebruiken.
Voor zijn promotie onderzocht Eugène Buys ook de kwaliteit
van verschillende pacemakerdraden. Een pacemakerdraad,
die via een elektrische prikkel het hart aanzet tot
kloppen, moet precies op zijn plaats blijven zitten om goed
te kunnen werken. Buys constateerde bij een type pacemakerdraad
een onacceptabel hoog percentage verschuivingen,
terwijl een pacemakerdraad met een ander hechtingsmechanisme
geen enkele verschuiving liet zien.
Samenvattend kan worden gesteld dat een zogenaamde
Hisbundel-ablatieprocedure veilig en effectief is voor specifieke
patiëntengroepen. Het succes van een pacemakerdraad
wordt in hoge mate bepaald door het ontwerp van
het fixatiemechanisme.
Eugène M. Buys – Studies on Chronic Cardiac Pacing for the
Management of Atrial Fibrillation
VETRIJK DIEET TEGEN ENZYMDEFECT
Patiënten met de zeer zeldzame spierziekte Complex I
Deficiëntie (CID) hebben last van spierzwakte en zijn snel
vermoeid. Er wordt verondersteld dat de aandoening te wijten
is aan een probleem in de mitochondriën, de energieleveranciers
van de cel. Energie wordt in de mitochondriën
nr 1 februari 2001 14
Een volledig overzicht van de promoties is te vinden op
internet: www.uu.nl onder nieuws en agenda.
mede geproduceerd door de ademhalingsketen. In die
ademhalingsketen worden energierijke stoffen in vijf stappen
‘verbrand’. Bij patiënten met CID is de eerste stap in die
verbranding (Complex I) verstoord (deficiënt). Momenteel is
er nog geen effectieve therapie beschikbaar.
In zijn promotieonderzoek onderzocht Mark Roef of die
eerste, verstoorde stap in de ademhalingscyclus misschien
buitenspel is te zetten door een bepaalde voedingsstrategie.
Een door Roef geteste hypothese luidde: met een verhoging
van het vetgehalte in de voeding kun je het enzymdefect
gedeeltelijk omzeilen. Als je bijvoorbeeld de biochemische
stoffen die in de eerste stap worden geproduceerd (bij CID
is die productie onvoldoende) op een andere manier kunt
aanvullen, dan kan de rest van de cyclus gewoon worden
afgedraaid.
Roef keek bij vier patiënten naar de effecten van een suikerrijk
en een vetrijk dieet. Suikerrijke voeding brengt geen
voordeel met zich mee. Ook een vetrijk dieet is over het
algemeen niet aan te raden. Roef vond wel aanwijzingen
dat een vetrijke voeding met name bij inspanning, zoals
fietsen, klachten kan verminderen.
Mark J. Roef – Nutritional management of patients with
Complex I Deficiency: a macronutrient approach
RITUEEL BESNEDEN DOOR DE HUISARTS
Rituele besnijdenissen kunnen het best onder lokale verdoving
worden uitgevoerd door de huisarts of in een speciale
besnijdeniskliniek. Dit concludeert chirurg Roderick Schmitz
in zijn promotieonderzoek. Jaarlijks worden in Nederland
ongeveer tienduizend moslimjongens besneden, meestal
onder algehele anesthesie in het ziekenhuis. Een kostbare
ingreep, waarvoor lange wachtlijsten bestaan. Schmitz ver-
Reliëf uit een Egyptisch graf van rond 2300 voor Christus, de oudste
afbeelding van een rituele besnijdenis. Links wordt een jongen besneden
door de voor hem zittende priester. “Houd hem goed vast, zodat hij niet
flauw valt”, zegt deze tegen zijn assistent die achter de jongen staat. Rechts
smeert de priester een zalf op de penis en zegt hij: “Ik zal het je aangenaam
(pijnloos) maken.” Waarschijnlijk bevat de zalf verdovende eigenschappen
en gaat de rechterscène aan de linker vooraf.
geleek 498 buiten het ziekenhuis uitgevoerde rituele besnijdenissen
volgens vier verschillende technieken met elkaar
en met besnijdenissen onder algehele anesthesie in het ziekenhuis.
Alle technieken bleken goed uitvoerbaar, met een
even hoog percentage complicaties. Doordat naar verwachting
het aantal niet-westerse immigranten de komende
jaren blijft stijgen, zal de vraag naar rituele besnijdenissen
toenemen. Als deze in huisartsenpraktijken en speciale
besnijdenisklinieken – zoals die in Rotterdam en Utrecht –
worden uitgevoerd, is op jaarbasis vijf miljoen gulden te
besparen. Bovendien blijken ouders over deze aanpak heel
tevreden. Ook omdat de besnijdenis op deze manier meer
mogelijkheden biedt voor de beleving van de feestelijke en
ceremoniële aspecten.
Roderick Schmitz – Rituele besnijdenis van jongens in
Nederland