Scan 2, april 2001 - UMC Utrecht

More documents

Recommendations

Info

niet-relevante informatie wordt ‘sensory gating’ genoemd.” Irritant piepje Dat proces verloopt helemaal buiten het bewustzijn om. Een piepje in de buitenwereld worden we pas bewust, horen we pas, na 150 tot 200 milliseconden. Voor die tijd hebben de hersenen via selectie aan de poort dus al beslist of het van belang is of niet. Het proces treedt aan het licht als je na het stilvallen van een gesprek ineens het getik van een klok hoort. Dat getik was er voordien ook al en werd door de hersenen ook gesignaleerd. Maar ze gaven aan andere geluiden (het gesprek) voorrang. Bij patiënten met schizofrenie functioneert het proces van zintuiglijke selectie aan de poort over het algemeen veel slechter. Het tweede, derde of vierde piepje eist bij hen net zo veel aandacht op als het eerste. Het blijft irritant piepen. Oranje: “De hogere hersendelen worden dan constant overspoeld met veel irrelevante informatie. Op een druk feestje worden mensen zonder ‘sensory gating’ overspoeld door geluid, kunnen ze voor- en achtergrond moeilijk onderscheiden en is een gesprek voeren dus erg moeilijk voor ze. Het kan ook een verklaring zijn voor het ontstaan van wanen en hallucinaties. Als alles even hard binnenkomt, als belangrijke en onbelangrijke informatie zich even nadrukkelijk aandienen, dan zijn waanvoorstellingen niet ver weg.” Schrikbarende klap De selectie is niet alleen in de hersengolf P50 te meten, maar ook in de oogspieren. Laat een harde klap horen en mensen sluiten in een directe reflex hun ogen. Net zoals het onderbeen onmiddellijk opzwaait na een tikje op de pees onder de knieschijf. Nadenken is niet nodig, dat regelt het lichaam zelf wel. Bij een ‘startle nr 2 april 2001 8 >> Bij patiënten met schizofrenie eist het tweede, derde of vierde piepje net zoveel aandacht als het eerste reflex’, de schrikreactie waarmee spieren de ogen sluiten, kun je de elektrische activiteit in de oogspieren meten. Oranje: “Geef je een zacht, waarschuwend klikje vooraf, dan veroorzaakt de harde klap bij gezonde vrijwilligers maar een kleine schrikreactie. Soms is de spierreactie zo miniem, dat de ogen niet eens worden gesloten. Maar ook dan kunnen we de elektrische activiteit in de oogspieren precies meten. Bij patiënten met schizofrenie zien we echter, dat ook na een waarschuwend klikje vooraf de harde klap meestal tot een hevige schrikreactie leidt. Keer op keer. Ik was benieuwd of bij het afremmen van de dopamine-activiteit en het opjagen van de glutamaatactiviteit bij gezonde vrijwilligers dergelijke ‘schizofrene kenmerken’ zouden ontstaan.” Springende ogen De vrijwilligers werden ook aan een selectieve aandachtstaak onderworpen. Ze krijgen een koptelefoon op, horen hoge en lage tonen die elkaar onregelmatig afwisselen en op onvoorspelbare wijze in het linker- of rechteroor opduiken. De vrijwilligers moeten bijvoorbeeld alleen maar reageren wanneer ze een hoge toon in hun rechteroor horen. Tegelijkertijd wordt een EEG gemaakt, waarop ditmaal diverse golven in de gaten worden gehouden. Het gaat zowel om hersengolven die een vroege filtering van gegevens verraden, als golven die een bewuste verwerking van gegevens laten zien. Oranje: “Ook bij de ‘cognitieve golven’, de hersengolven die iets zeggen over de hogere cognitieve functies, zien we duidelijke verschillen tussen gezonde vrijwilligers en patiënten met schizofrenie.” Tot slot moesten de vrijwilligers met hun ogen een stipje volgen dat steeds sneller over het scherm heen en weer gaat. Het lijkt op tafeltennis waarbij het balletje aanvankelijk sloom heen en weer wordt geslagen, maar daarna steeds steviger wordt weggemept. Boven een bepaalde snelheid kunnen de ogen het stipje niet meer continu volgen en gaan ze sprongetjes maken. Ook bij deze visuele taak is een verschil te zien tussen mensen met schizofrenie en gezonde vrijwilligers. De ogen van een patiënt met schizofrenie beginnen meestal bij een lagere snelheid al aan de sprongetjes. Eerder laag dan hoog De resultaten van de vier experimenten laten enkele opmerkelijke resultaten zien. Oranje: “Over de relatie tussen neurotransmitters en cognitieve problemen bij patiënten met schizofrenie was nauwelijks iets bekend. Een aantal symptomen van schizofrenie lijkt veroorzaakt te worden door een verhoogde dopamineactiviteit. Gaat het om de cognitieve aspecten, dan wijzen mijn resultaten in de richting van een verláágde dopamine-activiteit, met name in het voorhoofd. Daarover is al wel gespeculeerd, maar onze experimenten leveren daar nu concrete aanknopingspunten voor. Verder lijken ook een verlaagde glutamaat-activiteit én een verhoogde noradrenaline-activiteit een rol van betekenis te spelen. Dat komt weer wat dichter in de buurt van de bestaande hypothesen.” Dat de experimenten met nagebootste vormen van schizofrenie geen eenvoudige, centrale verklaring hebben opgeleverd verbaast hem niets. Oranje: “Schizofrenie is een complex ziektebeeld en we hebben te maken met bijzonder gecompliceerde interacties van transmitters in de hersenen. Door de activiteit van dopamine en glutamaat bij vrijwilligers te variëren en hen onder dergelijke omstandigheden te testen, hebben we meer zicht gekregen op de onderliggende complexiteit van het ziektebeeld. We hebben het weer iets verder in onderdelen uit elkaar gepeuterd. In deze fase van het onderzoek is dat pure winst.”
Het beste ziekenhuis ter wereld Elk ziekenhuis levert graag optimale hulp en iedere zieke patiënt wil graag optimaal geholpen worden. In het huidige medische marktdenken ligt de oplossing dan voor de hand. Stem vraag en aanbod op elkaar af. Klaar. Ranglijsten en rapportcijfers voor ziekenhuizen spelen in die afstemming een belangrijke rol. Patiënten, cliënten of klanten (het laatste woord typeert de moderne zorgzoeker waarschijnlijk het best) willen weten hoe een ziekenhuis, arts of verpleegkundige presteert. De klant wil naar het ziekenhuis dat het beste met de zieke en zijn aandoening omspringt. Die informatie is moeilijk te krijgen. De Nederlandse klant moet het doen met vier Elsevierenquêtes en een regionaal onderzoek van de Consumentenbond. Dermatoloog Jannes van Everdingen, verbonden aan het Kwaliteitsinstituut voor de gezondheidszorg CBO, zet in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde helder uiteen dat dergelijke enquêtes weinig waarde hebben. Veel geschreeuw, weinig wol. In het AMC-Magazine relativeerde wetenschapsjournalist Arthur van Zuylen al eerder het belang van de lijstjesmakerij. Kijk je bijvoorbeeld naar de citatie-index van klinisch-wetenschappelijk onderzoek en fundamenteel medisch onderzoek, die door het Amerikaanse Institute for Scientific Information (ISI) worden opgesteld, dan maken Leiden (LUMC), Rotterdam (AZR) en Amsterdam (AMC) de dienst uit. Vierde is het UMC Utrecht, dat daarentegen in de jaarlijsten van Elsevier juist op kop loopt. Een zieke klant heeft weinig aan ranglijstjes die weergeven hoe goed een (academisch) ziekenhuis is op het gebied van onderzoek, onderwijs of patiëntenzorg. Hij wil weten waar zijn eigen, specifieke aandoening het beste wordt aangepakt. Misschien zit de beste dokter voor zijn ziekte wel in het slechtste ziekenhuis van Nederland. Niet voor niets stelt Van Everdingen: “De ziekenhuiszorg lijkt mij veel meer gebaat bij de ontwikkeling van een beperkt aantal indicatoren voor kwaliteitsmeting, dan bij een discutabele publieke kwalificatie gebaseerd op een competitief model.” Kortom: meer wol, minder geschreeuw. In de VS maakt het Center for Medical Consumers (www.medicalconsumers.org) zich al jarenlang sterk voor de publicatie van medische rapportcijfers. Het Center vindt dat de klant daar recht op heeft, omdat hij zich zo het beste tegen medici kan beschermen. Jaarlijks sterven in New York State hospitals 7000 mensen door medische nalatigheid, zo blijkt uit de Harvard Medical Practice Study. Waarom zou een klant op basis van een ranglijstje geen ziekenhuis mogen uitkiezen waar dat sterfterisico zo klein mogelijk is? Kwaliteitslijstjes moeten het liefst zo concreet mogelijk zijn en uiteindelijk ook bijdragen aan een verbetering van de zorg. Neem bijvoorbeeld het lijstje van sterftecijfers van patiënten bij hartchirurgen in de staat New York in 1992. Beste chirurg is Jeffrey Gold met een sterftecijfer van 0,22 procent. Slechtste chirurg is Richard Dal Col, die het met 7,4 procent ruim dertig keer slechter doet. Is Dal Col werkelijk zo’n slechte arts? Nee, dat valt nogal mee. Onderzoek wees uit, dat een aanzienlijk deel van de sterfte te wijten was aan gebrekkige procedures die niet direct met de operatie te maken hadden. Na aanpassing van die procedures daalde het sterftecijfer bij Dal Col met ruim driehonderd procent! Reageren? Email: Scan@azu.nl of UMC Utrecht • Redactie Scan / D 01.343 • Postbus 88550 • 3508 GA Utrecht foto > Chris Timmers Lijstjes zijn niet altijd positief. Uit de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk komen geluiden dat sommige artsen geen moeilijke, risicovolle klanten meer willen behandelen. Die klanten tasten hun hoge klassering op de ranglijst aan. Aan de andere kant worden beginnende chirurgen door de klant gemeden, omdat ze geen ervaring hebben. Alsof ervaring borg staat voor deskundigheid. Prestatielijstjes moeten de kwaliteit van de gezondheidszorg verbeteren. Doen ze dat? Nou, eh, nee, zo blijkt uit een artikel in The Journal of the American Medical Association. “Patiënten en verzekeraars weten geen raad met de gegevens en zorgverleners halen hun schouders op”, schrijft Van Everdingen in een verwijzing naar het JAMAartikel. “Alleen directies van ziekenhuizen ondernamen enige actie. Wie hun motivatie ongunstig wil uitleggen, verklaart die uit de angst dat publieke ziekenhuiskwalificaties invloed gaan krijgen op verwijspatronen; ziekenhuizen zullen dan niet meer primair streven naar betere kwaliteit, maar naar een hogere kwalificatie.” De ultieme consequentie? Laat geen enkele zieke klant meer toe en je wordt het beste ziekenhuis ter wereld. Pieter Lomans nr 2 april 2001 9
Page 1 and 2: PSYCHIATRIE MICROBIOLOGIE CARDIOLOG
Page 3 and 4: mix kort nieuws Chatten met lotgeno
Page 5 and 6: tegen de muur geschrokken. Staat di
Page 7: einboodschappers Schizofrenie is ee
Page 11 and 12: en verrassingen jarige man die vanw
Page 13 and 14: door eiwit kleurreactie wordt bepaa
Page 15 and 16: Beer levert smeerolie voor Patiënt
Page 17 and 18: hartdood in zwembad en wieg Kopje o
Page 19 and 20: foto > Chris Het snot kleeft Het sn
Page 21 and 22: Steeds ‘hippere’ insulines hoev
Page 23 and 24: maxi-verpleegkundige patiënt. Wij

Scan 2, april 2001 - UMC Utrecht

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?