Collega: - OK Nieuws

inzicht in chirurgische branden
Wist u dat de kleur van materiaal de brandveiligheid beïnvloedt? en dat afdekmateriaal wel
degelijk brandbaar is? Veiligheidskundige Johan Foliant over het ontstaan en voorkómen van
chirurgische branden.
TEKST: JOHAN FOLIANT, VEILIGHEIDSKuNDIGE BIJ DE ARBO­ EN MILIEuDIENST VAN DE RADBOuD uNIVERSITEIT EN HET uMC ST RADBOuD;
HIJ ONDERZOCHT HET ONTSTAAN VAN CHIRuRGISCHE BRANDEN VOOR ZIJN EINDSCRIPTIE VOOR DE STuDIE HOGERE VEILIGHEIDSKuNDE. |
FOTO: JEFFERy VINCENT
Jaarlijks vinden in de Verenigde Sta-
ten 550 tot 650 chirurgische bran-
den plaats. Daarvan hebben er twin-
tig tot dertig blijvend letsel of invalidi-
teit tot gevolg. Eén of twee branden zijn
fataal. Meestal zijn dit luchtwegbranden.
Hoe vaak een Nederlandse OK te
maken krijgt met brand, is niet bekend.
Ik kwam in publicaties vier branden
tegen (zie kader). Ook over de oorzaken
van chirurgische branden en preventieve
maatregelen is niet veel bekend.
Daarom besloot ik mijn eindscriptie
voor de studie hogere veiligheidskunde
hierover te schrijven.
Branden ontstaan als zuurstof, een ontstekingsbron
en brandbaar materiaal
samenkomen. Bij ongeveer 70 procent
van de branden is diathermieapparatuur
de ontstekingsbron, blijkt uit de Amerikaanse
cijfers. Laser veroorzaakt 10
procent van de branden. De overige branden
hebben diverse ontstekingsbronnen,
zoals scopen, elektrocauterisatie en argoncoagulatie.
Defibrillatoren, boren en
zagen (die kunnen vonken) zijn zelden
een ontstekingsbron. Als ze brand veroorzaken,
is dat altijd in combinatie met
een zuurstofverrijkte atmosfeer.
Zuurstof
Of een materiaal ontbrandt en blijft
branden, hangt af van de zuurstofcon-
36 OK OPERATIONEEL September 2011
centratie in de omringende lucht. Zuurstof
is in de omgevingslucht aanwezig en
wordt door het plenum aangevoerd. Door
lekkage tijdens de anesthesie kan vooral
in het gebied van het hoofd tot de hogere
borst een zuurstofverrijkte atmosfeer
ontstaan. Daarvan is sprake bij een zuurstofconcentratie
boven de 21 procent. In
een dergelijke atmosfeer is de ontbrandingstemperatuur
dusdanig verlaagd,
dat moeilijk ontvlambare en zelfs brandwerende
materialen kunnen ontvlammen.
Omdat bij buitensporige lekkages
tijdens de beademing onmiddellijk door
de anesthesioloog wordt ingegrepen, is
buiten het gebied van het hoofd tot de
hogere borst geen zuurstofverrijkte atmosfeer
te verwachten. Bij intubatie
heerst in de tube vanzelfsprekend wel
een zuurstofverrijkte atmosfeer.
Vuur in een zuurstofverrijkte omgeving
is heter, krachtiger en intenser dan in
omgevingslucht, en verspreidt zich sneller.
Het ontstekingsrisico bij het gebruik
van lachgas is gelijk aan het risico van
zuurstofgebruik. Vanwege de schadelijke
effecten voor de gezondheid wordt in het
UMC St Radboud echter geen lachgas
meer gebruikt voor de anesthesie.
Ontstekingsbronnen
Bij monopolaire diathermie kunnen vonken
ontstaan en kan ontsteking plaats-
vinden. Dit probleem doet zich meestal
voor met herbruikbare monopolaire kabels
die zijn aangesloten op een actieve
elektrode. Bij bipolaire diathermie is
ontsteking door het lage vermogen onwaarschijnlijk.
De kans op ontsteking is aanzienlijk groter
als de kabels van de diathermieapparatuur
zijn beschadigd. Ze kunnen op
vele manieren beschadigd raken, bijvoorbeeld
door schuren of door beknelling
tussen wielen van karren. Oppervlakkige
schade aan de isolatie zal weinig problemen
opleveren. Bovendien kan zulke
schade door de medewerkers worden
ontdekt. Bij een inwendige kabelbreuk is
de kans op vonkvorming of verbranding
van de kabels echter enorm.
Ook door de hitte van een laserstraal kan
brand ontstaan. Zo kan de straal de –
zuurstofrijke – tube raken en een zogeheten
luchtwegbrand veroorzaken. Ook kan
door laser afdekmateriaal in brand vliegen.
Of dat gebeurt, hangt onder andere
af van de sterkte van de laserstraling, de
hoek van de bundel, de bestralingsduur
en de absorptie van de laserstralen in het
materiaal.
Brandbaar materiaal
OK-medewerkers denken vaak ten onrechte
dat afdekmaterialen en operatiejassen
niet kunnen branden. De eisen in