Van de redactie

44
Genocide special – In de Marge – Jaargang 17 (2008) nr. 1
veiligheid was volledig verdwenen tijdens het regime en ook vandaag de dag is dit niet
volledig hersteld.
Zolang de daders van de verschrikkingen onder de Rode Khmer weggestopt blijven
in het mémoire profonde van de overlevenden, kan het verwerkingsproces van de
samenleving niet goed op gang komen en kan het collectief trauma blijven bestaan.
Men kan geen betekenis geven aan het verleden omdat het kwaad dat hen overkwam
geen gezicht heeft. Het blijft een abstract gevoel dat deel uitmaakte en deel blijft uitmaken
van de samenleving. Pas wanneer het kwaad een gezicht krijgt en gesepareerd
kan worden van de samenleving, kunnen mensen het een plek geven en zich weer veilig
gaan voelen. De nabijheid van slachtoffers en daders van het regime hindert het proces
van verwerking in Cambodja.
Het Rode Khmer Tribunaal brengt verandering in de maatschappelijke processen na
de verschrikkingen onder Democratisch Kampuchea. Al jaren kijkt de Cambodjaanse
bevolking uit naar gerechtigheid en eindelijk staat dat te gebeuren. Het Rode Khmer
Tribunaal zal de weinige senior Rode Khmer leiders die nog in leven zijn berechten.
Het is praktisch onmogelijk en wellicht moreel niet juist om alle Rode Khmer soldaten,
marionetten van Angkar, op te sporen en te berechten. Zal dit proces, dat jaren gaat
duren en tientallen miljoenen dollars kost, een verandering teweeg brengen in het
verwerkingsproces van de Cambodjaanse bevolking? De rechtspraak is een proces
waar een duidelijke scheiding tussen goed en kwaad uit voort komt. Het produceert een
slachtoffer en een dader: er wordt officieel vastgesteld wat er gebeurd is en wie daar
schuldig aan is. De schuldige wordt bovendien bestraft. Alhoewel het tribunaal van
groot maatschappelijk belang is omdat het een signaal afgeeft dat de gruwelijkheden
van Democratisch Kampuchea niet ongestraft blijven, zal het effect op het collectief
trauma beperkt blijven. De daders waar de overlevenden dag in dag uit mee te maken
hadden, de soldaten die hen bespioneerden, uithongerden, aan het werk zetten, die
onschuldige mensen ombrachten, deze daders blijven ongestraft en onbenoemd. Nog
steeds krijgen de daders in de catastrophe tales van Cambodja geen menselijk gezicht.
Zij zullen verstopt blijven in schimmige herinneringen, diep weggestopt in het mémoire
profonde van de Cambodjaanse samenleving.
Noten
1. De correcte vertaling van samey Pol Pot zou zijn ‘het Pol Pot tijdperk’. Aangezien
Engelssprekende Cambodjanen het over ‘Pol Pot time’ hebben, vertaal ik het als ‘Pol
Pot tijd’.
2. Het is geenszins mijn bedoeling met dit artikel een uitspraak te doen over het
handelen van mensen die de verschrikkingen onder het Rode Khmer regime hebben
moeten doorstaan. Wanneer ik de term ‘dader’ gebruik, bedoel ik daarmee slechts de
symbolische plaats binnen het collectief verhaal.