Van de redactie

50
Genocide special – In de Marge – Jaargang 17 (2008) nr. 1
wordt geraamd op vier- tot zevenduizend. In december 2005, tijdens een rechtsgeding
tegen de Nederlandse handelaar Frans van Anraat, die beschuldigd wordt van het
leveren van onderdelen voor chemische wapens aan het regime van Saddam Hussein,
spreekt het hof in Den Haag uit dat de chemische aanval op Halabja, als onderdeel van
de Anfal campagne, 9 de kwalificatie genocide verdient.
Politieke gevolgen
De politieke gevolgen van Halabja en Anfal laten hun sporen na tot op de huidige dag.
Sinds 1988 is Irak tot tweemaal toe in een nieuwe oorlog verzeild geraakt. In de zomer
van 1990 werd op eigen initiatief Koeweit overrompeld en sloeg de internationale
gemeenschap, onder leiding van de Verenigde Staten, hard terug. Koeweit werd bevrijd
en, mede onder aanmoediging van de Amerikaanse president Bush (sr.), kwamen de
Koerden en Sjiieten in opstand tegen dictator Saddam Hussein. Toen het gerucht zich
verspreidde dat Iraakse troepen in aantocht waren en het gebruik van chemische
wapens reëel werd geacht, vluchtten de Koerden massaal de bergen in, op weg naar
Turkije en Iran. Velen vreesden een herhaling van het verleden. Hetzelfde gebeurde in
maart 2003, de dag dat een coalitie, aangevuurd door de Amerikanen, Irak binnenviel
met het doel Hussein uit het zadel te stoten. Asos Hardi, de toenmalige eindredacteur
van Hawlati, een onafhankelijke krant in Koerdistan, liet ons enkele maanden nadien
zien hoe hij thuis zijn ramen had afgeplakt met aluminiumfolie teneinde chemische
stoffen te weren: ‘In een kwestie van enkele uren was er in heel Sulaimaniya geen
aluminiumfolie meer te vinden.’
Halabja en Anfal zijn symbolen en steunpilaren geworden van het Koerdische
streven naar onafhankelijkheid. ‘Alleen een eigen staat Koerdistan is in staat de veiligheid
van de Koerden te verzekeren, zo heeft de geschiedenis ons geleerd,’ aldus Hardi.
De parallel met de totstandkoming van de staat Israël is evident hier. De Koerdische
regering heeft een apart ministerie voor Martelaren en Slachtoffers van Anfal opgezet. 10
Eind januari 2008 werd in de hoofdstad Erbil een internationale conferentie gehouden
over genocide in Koerdistan. Doel was een academische, in het bijzonder een juridische,
bijdrage te leveren aan de discussie over de vraag of de Anfal-campagne een
genocide genoemd mag worden. HRW (Human Rights Watch) heeft deze vraag al
eerder met ‘ja’ beantwoord in haar rapport uit 1993. Een tweede doelstelling van de
conferentie was de toekomst van Koerdistan af te bakenen (lees: de totstandkoming van
een eigen staat mogelijk te maken).
Sociale gevolgen
Alhoewel veel families zijn teruggekeerd naar de dorpen waar ze in de jaren 1986-88
uit verdreven zijn, teneinde hun huizen weer op te bouwen op het stukje grond dat hun
ooit toebehoorde, vertoeven evenzoveel families nog op hun vluchtadressen Dat geldt
in het bijzonder voor de dorpen rond en de wijken in Kirkuk. Vlak buiten de stad, in
een vervallen voetbalstadion, verblijven nu al bijna vijf jaar lang zo’n vijfhonderd