Odeon 80 - De Nederlandse Opera

Judith van Wanroij in Don Chisciotte (Foto: Clärchen & Matthias Baus)
Cora Burggraaf in Roméo et Juliette (Foto: Clärchen & Matthias Baus)
Interview Don Giovanni
Kasper van Kooten
Twee zangeressen en Mozart
De sopraan Judith van Wanroij en mezzosopraan Cora Burggraaf behoren beiden tot een nieuwe generatie
succesvolle jonge Nederlandse operazangers. Ze worden tegenwoordig allebei gecoacht door Margreet Honig,
zingen in operahuizen over de hele wereld, en waren ook al een aantal keren te gast bij De Nederlandse Opera.
Tijdens de reprise van Don Giovanni zullen ze voor het eerst samen op het toneel staan.
Helaas lukt het niet om met beide zangeressen
tegelijk af te spreken. Burggraaf heeft
een korte pauze ingelast en verblijft in
Amsterdam na een druk en succesvol jaar,
met onder andere producties bij de Salzburger
Festspiele, de Bayerische Staats -
oper en De Nederlandse Opera (Stéphano
in Gounods Roméo et Juliette). Van Wanroij
is daarentegen nog intensief aan het repeteren
voor haar vertolking van Female Chorus
in Brittens The Rape of Lucretia in Nantes.
Beide dames verheugen zich erg op de
Amsterdamse Don Giovanni-productie.
Gezond zingen
Waar Burggraaf terugkeert als Zerlina,
de rol die ze ook al zong tijdens de eerste
voorstellingenreeks in 2006, zal Van Wan -
roij voor het eerst in haar carrière de partij
van Donna Elvira voor haar rekening nemen.
Mozart speelt in de loopbaan van beide zangeressen
een prominente rol. Burggraaf: ‘Ik
hou heel erg van Mozart. Toevallig is Zerlina
de eerste rol die ik ooit zong in de opera, op
het Royal College of Music in Londen, waar
ik mijn operaopleiding heb genoten. Daar -
naast behoort ook de rol van Cherubino
(Le nozze di Figaro) tot mijn repertoire, een
buitengewoon leuke rol om te spelen met
schitterende muziek!’
Van Wanroij: ‘Ik hou erg van Mozarts
stijl en ik geloof ook wel dat mijn stem er
geschikt voor is. Ik zing natuurlijk muziek
van vele componisten, maar elke keer als
ik Mozart mag zingen, denk ik wel weer:
“Wow, wat een goede muziek!” Hoewel ik
niet ontzettend bezig ben met het uitstippelen
van mijn carrière, heb ik in overleg met
mijn agente en docente besloten dat ik in
de komende jaren veel Mozart wil zingen,
omdat het bij mijn stem past en omdat het
je dwingt om gezond te zingen. Daarnaast
ligt de tessituur van de gemiddelde Mozartrol
hoger dan die van de meeste oude-muziekpartijen
die ik zing. Het is heel belangrijk om
je hoogte op peil te houden, zodat je stem
flexibel blijft en je geen “hoge-notenvrees”
ontwikkelt.’
Zerlina als spil
In de regie van Wieler en Morabito is het
karakter van Zerlina meer uitgelicht en heeft
de rol, mede dankzij invoeging van een extra
duet met Masetto, meer gewicht gekregen.
Wat vindt Burggraaf van deze interpretatie?
‘Ik vind Wielers aanpak heel interessant, hij
probeert het psychologische proces bloot
te leggen. Zerlina is de enige vrouw bij wie
we het verhaal vanaf het begin meemaken;
vanaf de verleiding tot en met het “misbruik”.
Donna Anna en Donna Elvira zijn hun ervaringen
met Giovanni meer aan het afronden,
ze proberen zich los te maken van hem.
Daarom wilde Wieler graag dat Zerlina de
spil werd om wie de handeling draait. Op
een bepaalde manier is haar denken en
handelen heel voor de hand liggend, het is
geen karakter waarbij je slechts het topje
van de ijsberg te zien krijgt, zoals Charlotte
in Werther. Wel ga je met het regieteam op
zoek naar nieuwe nuances. Ik vond het erg
leuk om met deze regisseurs te werken,
omdat ze heel duidelijk weten wat ze met
een karakter willen, en intensief met de zangers
samenwerken. De regie is soms heel
pijnlijk, maar wel heel tekenend. Zo zie je
bijvoorbeeld meteen al dat er iets niet klopt
aan het huwelijk van Zerlina en Masetto.’
‘Ik hou heel erg van een sterk uitgewerkte
persoonsregie, en daar is in deze productie
zeker sprake van, ook al lijkt het decor met
de bedden deze regie soms wat te overschaduwen.
De bedden dienen eigenlijk slechts
als achtergrond voor het psychologische
proces dat in de persoonsregie tot uitdrukking
komt. Ze vormen een heel geschikt middel
om de nachtmerrieachtige sfeer van het
verhaal te benadrukken, maar voor sommigen
biedt het decor misschien te weinig visuele
aanknopingspunten. Wellicht werkt deze
voorstelling op dvd zelfs nóg beter, omdat
de aandacht van de kijker dan automatisch
meer op de karakters wordt gericht.’
Helemaal nieuw
Voor Van Wanroij is zowel de opera als
de productie volledig nieuw: ‘Het is altijd
afwachten hoe een productie uitpakt, maar
ik verheug me wel ontzettend. Ik kijk erg uit
naar mijn eerste Mozart-rol bij De Nederlandse
Opera. Het is zo’n luxe om “thuis” te
28 29
zingen, en zeker in een huis als Het Muziektheater
Amsterdam, een heel goed en heel
gezellig theater. Hoe vaker je teruggevraagd
wordt, hoe beter je iedereen leert kennen, en
het feit dat je je in het Nederlands verstaanbaar
kunt maken is natuurlijk een ongekende
luxe in vergelijking met buitenlandse theaters.
De opera Don Giovanni is voor mij helemaal
nieuw, ik heb tot nu toe alleen wat losse
aria’s van Zerlina gezongen. Ik ga de komende
maanden volledig in de rol van Donna
Elvira duiken. De Amsterdamse productie
heb ik op tv gezien, dus ik weet een beetje
wat ik kan verwachten. Ik ga wel op zo’n bed
liggen! Maar een voorstelling op tv bekijken
is natuurlijk heel anders dan in de zaal zitten.
En wanneer er een nieuwe dirigent komt
en bepaalde rollen door andere zangers worden
gezongen, zie je heel vaak dat de enscenering
een iets andere invulling krijgt, dus
ik ben heel benieuwd hoe het uiteindelijk uit
gaat pakken.’
Groepssfeer
Beide zangeressen benadrukken het belang
van een goede sfeer tijdens de totstandkoming
van een operaproductie. Van Wanroij
stelt: ‘Een operaproductie staat of valt
dikwijls bij de heersende sfeer in het theater.
Juist bij een Don Giovanni is de sfeer
heel belangrijk, omdat het echt een groepsopera
is, met heel veel ensembles. Je moet
elkaar willen helpen, uitdagen en vertrouwen
geven op lastige momenten; je moet
ook energie geven wanneer de ander zingt.
Daarom helpt het vaak wanneer je buiten de
repetities veel met elkaar optrekt. Het allerleukste
van opera vind ik dat er iets magisch
kan ontstaan wanneer de groepssfeer goed
is. Ik heb in het verleden twee keer dezelfde
productie gedaan, waarbij de groepssfeer de
eerste keer wel aardig, maar niet super was,
waardoor de voorstelling ook los zand werd.
De zangers waren goed en ook niet onprettig
om mee samen te werken, maar er ontstond
geen chemie. Toen bij de reprise een
aantal zangers vervangen waren, ontstond
er een heel fijne sfeer, en vielen alle elementen
op hun plek.’
Burggraaf: ‘Ik doe ‘fifty-fifty’ opera en
recitals/concerten. Dat vind ik erg leuk, ik
zou het niet fijn vinden om uitsluitend met
opera bezig te zijn. Bij operaproducties weet
je nooit precies hoe het gaat uitpakken, je
weet nooit van tevoren of er tijdens de productie
een fijne werksfeer en een bijzondere
voorstelling ontstaat. Bij recitals en concerten
heb je dat veel meer zelf in de hand, omdat
er minder partijen zijn. Ook kun je in kleinschalige
projecten je eigen artistieke inbreng
meer kwijt. Maar ik ben wel dol op opera,
dus je hoopt altijd dat een productie mooi
uitpakt.’
De menselijke maat
Een ander aspect van opera waar Burggraaf
soms twijfels over heeft, is de enorme aandacht
voor visuele vormgeving, die de aandacht
voor persoonsregie soms ondermijnt:
‘Ik merk vaak dat het succes van een productie
sterk gemeten wordt aan het decorontwerp.
Daarbij dreigt het visuele aspect de
persoonsregie te gaan overheersen. Het valt
me op dat operadecors er altijd heel fancy
en gelikt uit moeten zien, maar het lijkt me
een grote uitdaging om eens een opera voor
een bordkartonnen decortje te spelen,
omdat het spel dan de voorstelling moet
dragen.’
‘Ik geloof dat we terug moeten naar de
menselijke maat, naar de essentie van een
stuk. Wat zegt de handeling ons over onszelf
en de wereld? Het visuele mag het menselijke,
het leven van het stuk, niet overheersen.
Zonder menselijkheid, zonder bezieling,
zonder herkenning, vraag ik me af of opera
wel toekomst heeft. Een decorontwerp kan
een opera een nieuwe insteek geven, maar
het valt me op dat men in het gesproken theater
bijvoorbeeld vaak met het spel begint,
met persoonsregie, en dat een decorontwerp
pas veel later tot stand komt, en aansluit op
de ontdekkingen die tijdens de regierepetities
zijn gedaan.’
Educatie
Beide zangeressen maken zich zorgen over
de huidige politieke ontwikkelingen in Neder -
land, maar hopen dat het cultuurvijandige
tij met meer educatie gekeerd kan worden.
Burggraaf: ‘Ik maak me grote zorgen over
de “kunsthaat” die onder een deel van de
bevolking lijkt te zijn ontstaan. Dat moet
door een gebrek aan educatie zijn veroorzaakt.
Muziek moet onderdeel uitmaken van
de huiskamer, al is het maar door samen aan
de piano liedjes te zingen. Ook in het basisonderwijs
zou meer aandacht voor muziek
moeten zijn. Muziek zou “normaal” moeten
zijn, zoals bijvoorbeeld in Engeland, waar
www.dno.nl/zingen
elke school een koor heeft. Kinderen moeten
het onbekende leren kennen.’
Van Wanroij: ‘Cultuur zou iets vanzelfsprekends
moeten zijn. Ik heb vóór mijn zangopleiding
rechten gestudeerd, en ik merk hoe
belangrijk het is dat muziek een rol speelt in
iemands leven, ongeacht wat voor werk hij/
zij doet. Het is ontzettend belangrijk om je
open te stellen voor het onbekende, cultuur
kan zo’n verrijking zijn! Als je zelf in de kunstwereld
actief bent, merk je dit het sterkst.
Ik kom regelmatig helemaal in extase terug
van een repetitie of uitvoering. Voordat ik
aan mijn conservatoriumopleiding begon,
kende ik maar heel weinig klassieke muziek,
en alle ervaringen sindsdien hebben mijn
leven werkelijk verrijkt! Ik vind het een ge -
schenk dat ik dit werk mag doen!’
zingen bij de nederlandse opera
zing mee tijdens de open dag
van het muziektheater amsterdam
Odeon_80_DEF.indd 28-29 17-02-11 08:19
Bijschrift