handleiding jongeren - Steunpunt Diversiteit en Leren
handleiding jongeren - Steunpunt Diversiteit en Leren
handleiding jongeren - Steunpunt Diversiteit en Leren
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Handleiding<br />
Jonger<strong>en</strong>-<br />
BeginBeeldinstrum<strong>en</strong>t<br />
inleiding<br />
assessm<strong>en</strong>tsituaties<br />
rapporter<strong>en</strong> <strong>en</strong> communicer<strong>en</strong><br />
tips voor de leerkracHt<br />
BiJlage
inleiding
1. acHtergrond<br />
1.1 Beginbeeld: schematisch overzicht<br />
Het schematische overzicht hieronder toont de verschill<strong>en</strong>de luik<strong>en</strong> van het Jonger<strong>en</strong> Beginbeeld Instrum<strong>en</strong>t<br />
<strong>en</strong> hoe die bijdrag<strong>en</strong> tot de doelstelling<strong>en</strong> ervan. De vier luik<strong>en</strong> <strong>en</strong> de vier doelstelling<strong>en</strong><br />
word<strong>en</strong> verderop in de <strong>handleiding</strong> nader toegelicht.<br />
DEEL 1<br />
luik Wat doel<br />
beginbeeld<br />
DEEL 2<br />
communicatie<br />
DEEL 3<br />
ondersteuning<br />
leerkracht<br />
DEEL 4<br />
ondersteuning<br />
leerling<br />
1.2 Beginbeeld: wat <strong>en</strong> waarom?<br />
Tal<strong>en</strong>t<strong>en</strong>boekje (vrag<strong>en</strong>lijst<strong>en</strong> & zelfinschatting)<br />
vrag<strong>en</strong>lijst<strong>en</strong>:<br />
• sterktes & zwaktes<br />
• voorkeur<strong>en</strong><br />
• toekomst<br />
• wie b<strong>en</strong> ik?<br />
• hoe sta ik teg<strong>en</strong>over de school?<br />
• tal<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />
Geïntegreerde opdracht<strong>en</strong><br />
• Inschatting rond talig functioner<strong>en</strong>,<br />
wiskundig functioner<strong>en</strong>, technologisch<br />
functioner<strong>en</strong> of muzisch<br />
functioner<strong>en</strong><br />
Assessm<strong>en</strong>tsituaties situaties & sleutelcompet<strong>en</strong>ties<br />
observer<strong>en</strong><br />
Leerkracht - inleiding - JBI<br />
• afstemming school op leerling<br />
(ondersteuning/ oriëntatie)<br />
• inzicht bied<strong>en</strong> aan leerling zelf / de<br />
leerling e<strong>en</strong> stem gev<strong>en</strong><br />
• vordering<strong>en</strong> opvolg<strong>en</strong><br />
• inzicht in de begincompet<strong>en</strong>ties<br />
van leerling<strong>en</strong><br />
• afstemming school op leerling (ondersteuning/<br />
oriëntatie)<br />
• vordering<strong>en</strong> opvolg<strong>en</strong><br />
Achtergrondk<strong>en</strong>merk<strong>en</strong> • afstemming school op leerling<br />
(ondersteuning/ oriëntatie)<br />
Richtlijn<strong>en</strong> voor het opzett<strong>en</strong> van<br />
communicatie niet alle<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> de<br />
school <strong>en</strong> haar leerling<strong>en</strong>, maar ook<br />
tuss<strong>en</strong> de school <strong>en</strong> de ouders<br />
Voorbeeld van registratie van de<br />
gegev<strong>en</strong>s<br />
Adviez<strong>en</strong>, richtlijn<strong>en</strong>, concrete<br />
voorbeeld<strong>en</strong> van ondersteuning <strong>en</strong><br />
begeleiding op maat van de leerling<strong>en</strong><br />
(gekoppeld aan hun beginbeeld)<br />
• communicatie bevorder<strong>en</strong><br />
• afstemming van school op leerling<br />
(ondersteuning/ oriëntatie)<br />
Ondersteuningstips voor leerling<strong>en</strong> • inzicht bied<strong>en</strong> aan de leerling zelf<br />
• de leerling e<strong>en</strong> stem gev<strong>en</strong><br />
Met dit instrum<strong>en</strong>t kan de school bij het begin van het eerste jaar secundair onderwijs haar leerling<strong>en</strong><br />
breed <strong>en</strong> diepgaand scre<strong>en</strong><strong>en</strong> wat hun startcompet<strong>en</strong>ties, hun voorkeur<strong>en</strong> <strong>en</strong> perspectiev<strong>en</strong> <strong>en</strong> hun<br />
doelvaardighed<strong>en</strong> betreft. Dat brede <strong>en</strong> diepgaande beeld wordt sam<strong>en</strong> opgebouwd door de leerling<br />
<strong>en</strong> de leerkracht<strong>en</strong>. Daarnaast biedt het beginbeeld instrum<strong>en</strong>t de mogelijkheid om de bevinding<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
resultat<strong>en</strong> als basis te gebruik<strong>en</strong> voor geïndividualiseerde leerlinggerichte acties.<br />
De gegev<strong>en</strong>s die word<strong>en</strong> verworv<strong>en</strong> uit dit instrum<strong>en</strong>t én de opvolging van deze gegev<strong>en</strong>s zijn e<strong>en</strong><br />
belangrijke hefboom voor het bevorder<strong>en</strong> van gelijke onderwijskans<strong>en</strong>. Het onderwijsaanbod kan hierdoor<br />
immers nog beter word<strong>en</strong> aangepast aan de behoeft<strong>en</strong> <strong>en</strong> nod<strong>en</strong> van individuele leerling<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
3
groep<strong>en</strong> van leerling<strong>en</strong>.<br />
Het uiteindelijke doel van het beginbeeld is de ontwikkeling <strong>en</strong> het leerproces van de leerling te ondersteun<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> bij te stur<strong>en</strong> waar nodig <strong>en</strong> de leerling zo tot meer ler<strong>en</strong> te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>. Het in beeld br<strong>en</strong>g<strong>en</strong><br />
van de (start)compet<strong>en</strong>ties is echter niet voldo<strong>en</strong>de, het is slechts e<strong>en</strong> startpunt dat de communicatie<br />
tuss<strong>en</strong> leerling <strong>en</strong> school <strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> school <strong>en</strong> ouders tot stand br<strong>en</strong>gt. Het is tev<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> uitgangspunt<br />
om de leerinhoud<strong>en</strong> <strong>en</strong> werkvorm<strong>en</strong> aan te pass<strong>en</strong> aan de groep leerling<strong>en</strong> <strong>en</strong> aan elke individuele<br />
leerling.<br />
Het aanpass<strong>en</strong> aan de groep leerling<strong>en</strong> impliceert ge<strong>en</strong> normverlaging. Het veronderstelt wél e<strong>en</strong><br />
principiële bereidheid om als school te reflecter<strong>en</strong> over het eig<strong>en</strong> handel<strong>en</strong>, <strong>en</strong> de resultat<strong>en</strong> van deze<br />
reflectie in de praktijk om te zett<strong>en</strong>. Het strev<strong>en</strong> naar verandering t<strong>en</strong> goede is de ess<strong>en</strong>tie van e<strong>en</strong><br />
gelijke kans<strong>en</strong>beleid.<br />
Is er ge<strong>en</strong> int<strong>en</strong>tie om reflectie om te zett<strong>en</strong> in praktijk, dan heeft het in beeld br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> van de startcompet<strong>en</strong>ties<br />
ge<strong>en</strong> zin.<br />
Het beginbeeld instrum<strong>en</strong>t bestaat uit vier del<strong>en</strong>:<br />
e<strong>en</strong> deel ‘beginbeeld’ waarin de leerling zichzelf, zijn/haar voorkeur<strong>en</strong> <strong>en</strong> zijn/haar<br />
capaciteit<strong>en</strong> in kaart br<strong>en</strong>gt. Hierbij geeft de leerling eerst e<strong>en</strong> zelfinschatting van zijn<br />
voorkeur<strong>en</strong>, tal<strong>en</strong>t<strong>en</strong>, motivatie <strong>en</strong> interesses (tal<strong>en</strong>t<strong>en</strong>boekje). Vervolg<strong>en</strong>s bekijkt hij/zij e<strong>en</strong><br />
reeks opdracht<strong>en</strong> die hij/zij eerst beoordeelt op vlak van moeilijkheid <strong>en</strong> daarna uitvoert.<br />
Dan is het de beurt aan de leerkracht(<strong>en</strong>) om de leerling <strong>en</strong> zijn compet<strong>en</strong>ties te inv<strong>en</strong>tariser<strong>en</strong>. In<br />
e<strong>en</strong> assessm<strong>en</strong>tsituatie zal de leerkracht de compet<strong>en</strong>ties van de leerling kunn<strong>en</strong> observer<strong>en</strong>.<br />
e<strong>en</strong> deel ‘communicatie’ waarin duidelijk wordt gemaakt aan leerkracht<strong>en</strong> <strong>en</strong> schol<strong>en</strong> op welke<br />
manier zij het best over de resultat<strong>en</strong> van het beginbeeld kunn<strong>en</strong> communicer<strong>en</strong>.<br />
e<strong>en</strong> deel ‘ondersteuning leerkracht’ waarin wordt aangegev<strong>en</strong> op welke manier schol<strong>en</strong> het best<br />
kunn<strong>en</strong> omgaan met de resultat<strong>en</strong> van de beginbeeldanalyse <strong>en</strong> op welke manier het reguliere<br />
onderwijsaanbod het best kan word<strong>en</strong> afgestemd op de diagnoses van de individuele leerling<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> klasgroep<strong>en</strong>.<br />
e<strong>en</strong> deel ‘ondersteuning leerling’ waarin tips word<strong>en</strong> aangereikt hoe leerling<strong>en</strong> met de gegev<strong>en</strong>s<br />
van JBI verder aan de slag kunn<strong>en</strong> gaan.<br />
Het beginbeeldinstrum<strong>en</strong>t is bruikbaar voor alle schol<strong>en</strong> die will<strong>en</strong> experim<strong>en</strong>ter<strong>en</strong> met of voortbouw<strong>en</strong><br />
op principes van compet<strong>en</strong>tieontwikkel<strong>en</strong>d onderwijz<strong>en</strong> <strong>en</strong> evaluer<strong>en</strong>, <strong>en</strong> die e<strong>en</strong> brede kijk will<strong>en</strong> op<br />
de capaciteit<strong>en</strong> van de leerling<strong>en</strong>. Het instrum<strong>en</strong>t is niet geschikt voor leerkracht<strong>en</strong> <strong>en</strong> schol<strong>en</strong> die<br />
louter cognitieve compet<strong>en</strong>ties (k<strong>en</strong>nis) will<strong>en</strong> scre<strong>en</strong><strong>en</strong>. Hiervoor zijn andere scre<strong>en</strong>ingsinstrum<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />
beter geschikt.<br />
Het beginbeeldinstrum<strong>en</strong>t heeft e<strong>en</strong> viervoudig doel:<br />
Het wil zorg<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> betere afstemming van de school op de nod<strong>en</strong> <strong>en</strong> verwachting<strong>en</strong> van<br />
leerling<strong>en</strong>. Het brede beginbeeld van de leerling<strong>en</strong> kan ertoe leid<strong>en</strong> dat de school e<strong>en</strong> beter<br />
begeleidings- <strong>en</strong> ondersteuningsbeleid uitwerkt, zowel voor individuele leerling<strong>en</strong> als voor<br />
klasgroep<strong>en</strong>.<br />
Het wil de leerling inzicht gev<strong>en</strong> in waar hij/zij staat, wat zijn/haar sterktes <strong>en</strong> zwaktes zijn <strong>en</strong> hoe<br />
hij/zij zijn/haar compet<strong>en</strong>ties beter kan ontwikkel<strong>en</strong>. Tev<strong>en</strong>s geeft het beginbeeld e<strong>en</strong> stem aan de<br />
leerling: wat heb ik van de school nodig, hoe zal de school mij kunn<strong>en</strong> help<strong>en</strong>?<br />
Het wil perman<strong>en</strong>te communicatie op gang br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> school <strong>en</strong> leerling <strong>en</strong> ook tuss<strong>en</strong> school<br />
<strong>en</strong> ouders.<br />
Het wil vordering<strong>en</strong> opvolg<strong>en</strong>. Het instrum<strong>en</strong>t kan namelijk op latere tijdstipp<strong>en</strong> aangevuld<br />
word<strong>en</strong> met nieuwe informatie, die via veel <strong>en</strong> verschill<strong>en</strong>de soort<strong>en</strong> compet<strong>en</strong>tieontwikkel<strong>en</strong>de<br />
evaluatievorm<strong>en</strong> verkreg<strong>en</strong> wordt. Op deze manier wordt het beginbeeld gebruikt om vordering<strong>en</strong>,<br />
evoluties <strong>en</strong> effect<strong>en</strong> in kaart te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>.<br />
Leerkracht - inleiding - JBI<br />
4
2. Het BeginBeeld opmak<strong>en</strong><br />
Het deel beginbeeld (deel 1 van het JBI) bevat vier rubriek<strong>en</strong> waarvan drie (het tal<strong>en</strong>t<strong>en</strong>boekje, de geïntegreerde<br />
opdracht<strong>en</strong> <strong>en</strong> de assessm<strong>en</strong>tsituaties) word<strong>en</strong> afg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> bij de leerling<strong>en</strong> <strong>en</strong> één (achtergrondk<strong>en</strong>merk<strong>en</strong>)<br />
wordt sam<strong>en</strong>gesteld uit het schooldossier.<br />
2.1. JBI: organisatorisch<br />
Het beginbeeld is bedoeld voor alle leerling<strong>en</strong> die in het eerste jaar SO instrom<strong>en</strong>. De meest ideale<br />
periode om het beginbeeld op te mak<strong>en</strong> is tijd<strong>en</strong>s de eerste week of eerste twee wek<strong>en</strong> van het<br />
schooljaar of tijd<strong>en</strong>s de introductiedag<strong>en</strong>. Het lijkt ons aangewez<strong>en</strong> deze taak toe te vertrouw<strong>en</strong> aan<br />
de klastitulariss<strong>en</strong>. De volledige duur van de afname van het instrum<strong>en</strong>t is afhankelijk van het aantal<br />
leerling<strong>en</strong> op de school <strong>en</strong> van de keuze van de assessm<strong>en</strong>tsituaties.<br />
2.2. Verschill<strong>en</strong>de onderdel<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> het JBI<br />
Het tal<strong>en</strong>t<strong>en</strong>boekje<br />
Jonger<strong>en</strong> beantwoord<strong>en</strong> achtere<strong>en</strong>volg<strong>en</strong>s volg<strong>en</strong>de vrag<strong>en</strong>:<br />
Waar b<strong>en</strong> ik goed in?<br />
Wat doe ik het liefst?<br />
Wat wil ik met mijn studies?<br />
Wie b<strong>en</strong> ik?<br />
Hoe sta ik teg<strong>en</strong>over de school?<br />
De leerling-vrag<strong>en</strong>lijst<strong>en</strong> peil<strong>en</strong> naar hoe de leerling zijn/haar toekomst ziet <strong>en</strong> wat zijn/haar<br />
voorkeur<strong>en</strong> <strong>en</strong> tal<strong>en</strong>t<strong>en</strong> zijn. Het zijn e<strong>en</strong>voudige op<strong>en</strong> vrag<strong>en</strong> die toch tot nad<strong>en</strong>k<strong>en</strong> aanzett<strong>en</strong>. De<br />
vrag<strong>en</strong>lijst<strong>en</strong> <strong>en</strong> de zelfinschatting<strong>en</strong> garander<strong>en</strong> dat de leerling zelf e<strong>en</strong> belangrijke plaats krijgt in<br />
de opbouw van het beginbeeld van zichzelf. Het geeft aan hoe de leerling zijn eig<strong>en</strong> compet<strong>en</strong>ties<br />
inschat.<br />
Geïntegreerde opdracht<strong>en</strong><br />
Jonger<strong>en</strong> word<strong>en</strong> aan de hand van e<strong>en</strong> geïntegreerde proef bevraagd naar hun compet<strong>en</strong>ties op<br />
verschill<strong>en</strong>de vakk<strong>en</strong> (taal, wiskunde, technologie <strong>en</strong> artistiek functioner<strong>en</strong> ).<br />
Er word<strong>en</strong> drie gelijkaardige proev<strong>en</strong> aangebod<strong>en</strong>. Het is de bedoeling hieruit één te kiez<strong>en</strong> om uit<br />
te werk<strong>en</strong>.<br />
De drie proev<strong>en</strong> zijn :<br />
e<strong>en</strong> fuif organiser<strong>en</strong><br />
de school Yiha ontwerp<strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong> quiz opstell<strong>en</strong><br />
Leerling<strong>en</strong> schatt<strong>en</strong> zichzelf in vooraleer ze beginn<strong>en</strong>. De zelfinschatting gaat na waar de leerling<br />
staat betreff<strong>en</strong>de vier functionele compet<strong>en</strong>ties (logisch-abstract d<strong>en</strong>k<strong>en</strong>, taalvaardigheid,<br />
technologie, artistiek functioner<strong>en</strong>). Eerst krijgt de leerling – via de leerkracht – e<strong>en</strong> aantal situaties<br />
uit het dagelijkse lev<strong>en</strong> waarbij de betreff<strong>en</strong>de compet<strong>en</strong>tie moet ingezet word<strong>en</strong>. Hierdoor krijgt<br />
de leerling e<strong>en</strong> duidelijk beeld van wat de compet<strong>en</strong>tie inhoudt. Daarna krijgt hij/zij e<strong>en</strong> aantal<br />
situaties voorgeschoteld waarbij hij/zij die compet<strong>en</strong>tie moet gebruik<strong>en</strong>. Het is dan aan de leerling<br />
om in te schatt<strong>en</strong> hoe goed hij/zij e<strong>en</strong> taak zal kunn<strong>en</strong>. Deze inschatting gebeurt door e<strong>en</strong> balkje<br />
in te kleur<strong>en</strong> <strong>en</strong> zo aan te gev<strong>en</strong> waar hij zichzelf situeert op e<strong>en</strong> schaal van vier. Nadi<strong>en</strong> moet hij/<br />
zij de opdracht<strong>en</strong> ook effectief uitvoer<strong>en</strong>. Het resultaat van de opdracht wordt gescoord <strong>en</strong> wordt<br />
gekoppeld aan de resultat<strong>en</strong> van de zelfinschatting. Met de overe<strong>en</strong>komst<strong>en</strong> <strong>en</strong> verschill<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong><br />
effectieve score <strong>en</strong> zelfinschatting in het achterhoofd, beantwoordt de leerling nog <strong>en</strong>kele vrag<strong>en</strong><br />
die uitnodig<strong>en</strong> tot zelfreflectie.<br />
Voorbeeld van inkleurbalk:<br />
De leerling<strong>en</strong> kleur<strong>en</strong> de balk onder het schema tot aan de plek die volg<strong>en</strong>s h<strong>en</strong> aanduidt hoe goed<br />
ze deze opgave kunn<strong>en</strong> oploss<strong>en</strong>. Zo’n balk kan bijvoorbeeld in de helft of op drie kwart van e<strong>en</strong><br />
inschatting eindig<strong>en</strong>. (zie ingekleurd voorbeeld)<br />
Leerkracht - inleiding - JBI<br />
5
Dit kan ik niet,<br />
ik moet dit nog ler<strong>en</strong><br />
Assessm<strong>en</strong>tsituaties<br />
Dit kan ik, maar niet<br />
echt heel goed,<br />
ik moet diep<br />
nad<strong>en</strong>k<strong>en</strong> om de taak<br />
uit te voer<strong>en</strong> <strong>en</strong> er<br />
kunn<strong>en</strong> ook nog wel<br />
e<strong>en</strong> paar foutjes in<br />
zitt<strong>en</strong>.<br />
Leerkracht - inleiding - JBI<br />
Dit kan ik goed,<br />
ik moet misschi<strong>en</strong><br />
wel e<strong>en</strong> beetje<br />
nad<strong>en</strong>k<strong>en</strong>. De taak is<br />
waarschijnlijk wel juist<br />
uitgevoerd.<br />
Dit kan ik heel goed,<br />
dit is spotgemakkelijk<br />
voor mij. De taak is juist<br />
uitgevoerd.<br />
Jonger<strong>en</strong> voer<strong>en</strong> opdracht<strong>en</strong> uit <strong>en</strong> lat<strong>en</strong> zi<strong>en</strong> wat ze kunn<strong>en</strong>. Leerkracht(<strong>en</strong>) observer<strong>en</strong> aan de<br />
hand van e<strong>en</strong> observatielijst.<br />
Volg<strong>en</strong>de compet<strong>en</strong>ties kunn<strong>en</strong> geobserveerd word<strong>en</strong>:<br />
zelfstur<strong>en</strong>de compet<strong>en</strong>ties<br />
leercompet<strong>en</strong>ties<br />
sociale compet<strong>en</strong>ties<br />
talig functioner<strong>en</strong><br />
rek<strong>en</strong>kundig functioner<strong>en</strong><br />
wet<strong>en</strong>schappelijk functioner<strong>en</strong><br />
ict-vaardighed<strong>en</strong><br />
andere vaardighed<strong>en</strong><br />
Volg<strong>en</strong>de assessm<strong>en</strong>tsituaties word<strong>en</strong> voorzi<strong>en</strong> waaruit m<strong>en</strong> kan kiez<strong>en</strong>:<br />
videoreportage mak<strong>en</strong><br />
stoel<strong>en</strong>damspel<br />
<strong>en</strong>veloppespel<br />
zoektocht<br />
tangram<br />
nasa-oef<strong>en</strong>ing<br />
gezam<strong>en</strong>lijke opdracht<br />
reis rond de wereld<br />
gezelschapsspel<br />
De observatiekans<strong>en</strong> tijd<strong>en</strong>s de assessm<strong>en</strong>tsituaties moet<strong>en</strong> het mogelijk mak<strong>en</strong> om e<strong>en</strong> zicht<br />
te krijg<strong>en</strong> op de sterktes van de leerling<strong>en</strong>. Leerling<strong>en</strong> voer<strong>en</strong> in kleine(re) groep<strong>en</strong> <strong>en</strong>kele<br />
opdracht<strong>en</strong> uit. Tijd<strong>en</strong>s het uitvoer<strong>en</strong> van de opdracht<strong>en</strong> observeert de leerkracht de compet<strong>en</strong>ties<br />
van de leerling<strong>en</strong> aan de hand van e<strong>en</strong> observatielijst. Het is zinvol de observaties door meerdere<br />
leerkracht<strong>en</strong> te lat<strong>en</strong> afnem<strong>en</strong> zodat de verschill<strong>en</strong> in beoordeling nadi<strong>en</strong> besprok<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong>.<br />
Dit overleg zal e<strong>en</strong> beter beeld gev<strong>en</strong> van de leerling. Bij de assessm<strong>en</strong>tsituaties word<strong>en</strong> de volg<strong>en</strong>de<br />
g<strong>en</strong>erieke sleutelcompet<strong>en</strong>ties geobserveerd <strong>en</strong> geïnv<strong>en</strong>tariseerd: zelfstur<strong>en</strong>de compet<strong>en</strong>ties,<br />
leercompet<strong>en</strong>ties, sociale compet<strong>en</strong>ties <strong>en</strong> functionele compet<strong>en</strong>ties. In het instrum<strong>en</strong>t word<strong>en</strong><br />
neg<strong>en</strong> mogelijke assessm<strong>en</strong>tsituaties voorgesteld, waarvan de school er minimum twee kiest. De<br />
assessm<strong>en</strong>tsituaties gaan van e<strong>en</strong> e<strong>en</strong>voudige opdracht of gezelschapsspel tot e<strong>en</strong> heus project.<br />
Afhankelijk van de gekoz<strong>en</strong> situatie, duurt de uitvoering ervan van 15 à 20 minut<strong>en</strong> per groepje tot<br />
1 dag per groepje (ev<strong>en</strong>tueel te spreid<strong>en</strong> over twee halve dag<strong>en</strong>). Omdat e<strong>en</strong> leerkracht onmogelijk<br />
alle leerling<strong>en</strong> tegelijk kan observer<strong>en</strong>, is het niet w<strong>en</strong>selijk om de verschill<strong>en</strong>de groepjes parallel te<br />
lat<strong>en</strong> werk<strong>en</strong>. Bij elke situatie wordt aangegev<strong>en</strong> welke compet<strong>en</strong>ties de leerling<strong>en</strong> bij deze situatie<br />
moet<strong>en</strong> inzett<strong>en</strong> <strong>en</strong> welke dus in deze situatie observeerbaar zijn. Dit kan u help<strong>en</strong> bij het kiez<strong>en</strong><br />
van e<strong>en</strong> opdracht.<br />
6
Achtergrondk<strong>en</strong>merk<strong>en</strong><br />
Bij het opmak<strong>en</strong> van het beginbeeld wordt ook gebruik gemaakt van de achtergrondk<strong>en</strong>merk<strong>en</strong><br />
van de leerling. Deze gegev<strong>en</strong>s word<strong>en</strong> overg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> uit het schooldossier <strong>en</strong> verg<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> aparte<br />
inspanning<strong>en</strong>. Deze gegev<strong>en</strong>s zijn aanvull<strong>en</strong>d <strong>en</strong> vervolledig<strong>en</strong> het beeld.<br />
2.3 Hoe organiseer je de afname?<br />
Het tal<strong>en</strong>t<strong>en</strong>boekje (4 lestijd<strong>en</strong>)<br />
Rubriek 1 <strong>en</strong> 2 (2 lestijd<strong>en</strong>)<br />
Leerling<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong> het tal<strong>en</strong>t<strong>en</strong>boekje <strong>en</strong> de begeleid<strong>en</strong>de leerkracht overloopt met de h<strong>en</strong> de<br />
vrag<strong>en</strong> per rubriek <strong>en</strong> verduidelijkt — indi<strong>en</strong> nodig — wat er wordt gevraagd. Leerling<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong><br />
ongeveer 2 lestijd<strong>en</strong> nodig om het tal<strong>en</strong>t<strong>en</strong>boekje — zonder de rubriek “laat zi<strong>en</strong> wat je kan” — in<br />
te vull<strong>en</strong>.<br />
Mijn sterktes <strong>en</strong> zwaktes (20 min)<br />
Mijn voorkeur<strong>en</strong> (20 min)<br />
Mijn toekomst (20 min)<br />
Wie b<strong>en</strong> ik? (20 min)<br />
Hoe sta ik teg<strong>en</strong>over de school? (20 min)<br />
Rubriek 3 (2 tot 3 lestijd<strong>en</strong>)<br />
De rubriek “Laat zi<strong>en</strong> wat je kan” is e<strong>en</strong> opdracht die naar huis meegegev<strong>en</strong> wordt. Leerling<strong>en</strong><br />
br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> de volg<strong>en</strong>de dag iets mee waarop ze trots zijn. Het is de bedoeling dat ze e<strong>en</strong><br />
bewijs lever<strong>en</strong> van wat ze kunn<strong>en</strong>. Dit kan aan de hand van:<br />
e<strong>en</strong> foto, e<strong>en</strong> voorwerp, e<strong>en</strong> oef<strong>en</strong>ing, e<strong>en</strong> kruiswoordraadsel, e<strong>en</strong> cd, e<strong>en</strong> website, ... Kortom<br />
e<strong>en</strong> tastbaar bewijsstuk van iets wat ze (vroeger) gemaakt hebb<strong>en</strong>.<br />
e<strong>en</strong> pres<strong>en</strong>tatie: e<strong>en</strong> muziekstuk spel<strong>en</strong>, ton<strong>en</strong> wat ze kunn<strong>en</strong> op de computer, op eig<strong>en</strong> vraag<br />
e<strong>en</strong> nieuwe oef<strong>en</strong>ing oploss<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> toneelstukje, op vraag e<strong>en</strong> aangepaste powerpoint mak<strong>en</strong><br />
... Kortom e<strong>en</strong> zichtbaar bewijs wat ze ter plekke lat<strong>en</strong> zi<strong>en</strong>.<br />
Het pres<strong>en</strong>ter<strong>en</strong> vergt tijd. Je hebt hier al snel 5 minut<strong>en</strong> tijd per leerling voor nodig. Ofwel gev<strong>en</strong><br />
leerling<strong>en</strong> e<strong>en</strong> beetje uitleg bij hun bewijsstuk ofwel hebb<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> tijd nodig om iets te ton<strong>en</strong><br />
in e<strong>en</strong> pres<strong>en</strong>tatie. Het is natuurlijk e<strong>en</strong> boei<strong>en</strong>de manier om mekaar te ler<strong>en</strong> k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> bij het<br />
begin van e<strong>en</strong> nieuw schooljaar. De bewijsstukk<strong>en</strong> word<strong>en</strong> bij het tal<strong>en</strong>t<strong>en</strong>boekje gevoegd. De<br />
leerkracht (<strong>en</strong> de andere leerling<strong>en</strong>) krijg<strong>en</strong> zo zicht op ieders tal<strong>en</strong>t<strong>en</strong> tijd<strong>en</strong>s de pres<strong>en</strong>taties <strong>en</strong><br />
de voorstelling.<br />
De geïntegreerde opdracht<strong>en</strong> (4 tot 6 lestijd<strong>en</strong>)<br />
De opdracht<strong>en</strong> kiez<strong>en</strong>:<br />
Er zitt<strong>en</strong> drie gelijkaardige opdracht<strong>en</strong> in het JBI. Het is de bedoeling dat leerling<strong>en</strong> één van<br />
deze drie opdracht<strong>en</strong> uitvoer<strong>en</strong>. Je kan op verschill<strong>en</strong>de manier<strong>en</strong> keuzes mak<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> de drie<br />
opdracht<strong>en</strong>:<br />
De school bepaalt welke opdracht wordt uitgevoerd voor heel de klas <strong>en</strong> alle klass<strong>en</strong> do<strong>en</strong><br />
dezelfde opdracht.<br />
De leerkracht bepaalt welke opdracht wordt uitgevoerd maar niet elke klas heeft dezelfde<br />
opdracht.<br />
Elke klas wordt in drie verdeeld zodat binn<strong>en</strong> één klas de drie opdracht<strong>en</strong> aan bod kom<strong>en</strong>.<br />
De leerling<strong>en</strong> bepal<strong>en</strong> zelf welke opdracht ze will<strong>en</strong> uitvoer<strong>en</strong> <strong>en</strong> afhankelijk van de keuze van<br />
de leerling<strong>en</strong> kom<strong>en</strong> er één, twee of drie verschill<strong>en</strong>de opdracht<strong>en</strong> aan bod per klas.<br />
De leerling<strong>en</strong> bepal<strong>en</strong> zelf welke opdracht ze will<strong>en</strong> uitvoer<strong>en</strong> <strong>en</strong> op basis van de keuze van de<br />
leerling<strong>en</strong> word<strong>en</strong> de leerling<strong>en</strong> over de klass<strong>en</strong> he<strong>en</strong> in groep<strong>en</strong> verdeeld.<br />
Leerkracht - inleiding - JBI<br />
7
Sommige opdracht<strong>en</strong> <strong>en</strong> onderdel<strong>en</strong> van opdracht<strong>en</strong> word<strong>en</strong> individueel opgelost. Andere vereis<strong>en</strong><br />
groepswerk.<br />
Het voorlez<strong>en</strong> van de voorbeeld<strong>en</strong>:<br />
Voordat de leerling<strong>en</strong> beginn<strong>en</strong> met de zelfinschatting kan het nuttig zijn e<strong>en</strong> aantal voorbeeld<strong>en</strong> te<br />
lez<strong>en</strong> van talig, wiskundig <strong>en</strong> technologisch functioner<strong>en</strong>. Je vindt deze voorbeeld<strong>en</strong> in bijlage 1.<br />
Het uitvoer<strong>en</strong> van de opdracht (4 tot 6 lestijd<strong>en</strong>):<br />
De opdracht<strong>en</strong> word<strong>en</strong> eerst kort toegelicht. Het is belangrijk bij de verschill<strong>en</strong>de stapp<strong>en</strong> stil te<br />
staan:<br />
vooraleer leerling<strong>en</strong> aan de slag gaan moet<strong>en</strong> ze zichzelf inschatt<strong>en</strong>;<br />
dan pas moet<strong>en</strong> ze de opdracht uitvoer<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
nadi<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> ze terugblikk<strong>en</strong> <strong>en</strong> reflecter<strong>en</strong> over hoe het is verlop<strong>en</strong>.<br />
Zoals hierbov<strong>en</strong> al aangehaald werd, verschilt de duur van elke opdracht. Zo duurt het langer<br />
om e<strong>en</strong> school Yiha te ontwerp<strong>en</strong> (6 lestijd<strong>en</strong>) dan om e<strong>en</strong> fuif of quiz te organiser<strong>en</strong> (telk<strong>en</strong>s 4<br />
lestijd<strong>en</strong>)<br />
Het pres<strong>en</strong>ter<strong>en</strong> van het resultaat (1 tot 2 lestijd<strong>en</strong>)<br />
De opdracht<strong>en</strong> word<strong>en</strong> realistischer als ze nadi<strong>en</strong> aan de groep word<strong>en</strong> gepres<strong>en</strong>teerd.<br />
Bijvoorbeeld:<br />
E<strong>en</strong> fuif organiser<strong>en</strong><br />
Kijk naar stap 5 in de opdracht <strong>en</strong> laat leerling<strong>en</strong> dit organiser<strong>en</strong> in de klas: cake bakk<strong>en</strong>,<br />
uitnodiging uitkiez<strong>en</strong>, muziek selecter<strong>en</strong>, … De leerling<strong>en</strong> evaluer<strong>en</strong> het resultaat.<br />
E<strong>en</strong> quiz mak<strong>en</strong><br />
Speel je quiz. Wie wint? Is het e<strong>en</strong> leuke quiz? De deelnemers aan de quiz evaluer<strong>en</strong> of<br />
vergelijk<strong>en</strong> de verschill<strong>en</strong>de quizz<strong>en</strong>.<br />
E<strong>en</strong> school ontwerp<strong>en</strong><br />
Kijk naar stap 5 <strong>en</strong> laat leerling<strong>en</strong> e<strong>en</strong> t<strong>en</strong>toonstelling opzett<strong>en</strong>. Wie heeft het origineelste,<br />
meest creatieve ontwerp? Welke maquettes zijn technisch het knapst uitgewerkt?<br />
Het zou mooi zijn als de resultat<strong>en</strong> van deze oef<strong>en</strong>ing ook word<strong>en</strong> meeg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> in het tal<strong>en</strong>t<strong>en</strong>boekje.<br />
Leerling<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> product<strong>en</strong> van deze oef<strong>en</strong>ing als bewijslast gebruik<strong>en</strong> om de rubriek “Laat zi<strong>en</strong><br />
wat je kan!” verder te stoffer<strong>en</strong>.<br />
De assessm<strong>en</strong>tsituaties (1 lestijd tot 1 dag)<br />
Opdracht<br />
Per klas wordt er e<strong>en</strong> keuze gemaakt uit twee van de neg<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong>de assessm<strong>en</strong>tsituaties.<br />
Sommige oef<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> dur<strong>en</strong> slechts 20 minut<strong>en</strong>, andere nem<strong>en</strong> 2 halve dag<strong>en</strong> in beslag.<br />
Het is de bedoeling dat leerling<strong>en</strong> minst<strong>en</strong>s twee assessm<strong>en</strong>tsituaties doorlop<strong>en</strong> zodat leerkracht<strong>en</strong><br />
gericht kunn<strong>en</strong> observer<strong>en</strong> op basis van het observatieschema.<br />
Uitvoering<br />
De leerkracht geeft toelichting bij de opdracht van de assessm<strong>en</strong>tsituatie. Bij sommige<br />
assessm<strong>en</strong>tsituaties is het belangrijk om ofwel de leerling<strong>en</strong> eerst te lat<strong>en</strong> verwoord<strong>en</strong> wat ze<br />
moet<strong>en</strong> do<strong>en</strong> ofwel leerling<strong>en</strong> eerst ev<strong>en</strong> te lat<strong>en</strong> oef<strong>en</strong><strong>en</strong> zodat ze zeker wet<strong>en</strong> dat ze de opdracht<br />
correct begrep<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>. Nadi<strong>en</strong> start<strong>en</strong> de oef<strong>en</strong>ing <strong>en</strong> de observatie van de leerkracht.<br />
Terugkoppeling<br />
De observatiegegev<strong>en</strong>s kunn<strong>en</strong> nadi<strong>en</strong> met de leerling<strong>en</strong> besprok<strong>en</strong> word<strong>en</strong>. Dit gebeurt best<br />
individueel, wat e<strong>en</strong> behoorlijke tijdsinvestering van de leerkracht vraagt.<br />
Leerkracht - inleiding - JBI<br />
8
3. communicatie naar aanleiding van Het JBi<br />
Nadat de gegev<strong>en</strong>s uit dit beginbeeld verkreg<strong>en</strong> <strong>en</strong> geanalyseerd zijn, kan de klass<strong>en</strong>raad voor de leerling<strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong> ondersteuningstraject uitzett<strong>en</strong>. De school zal tev<strong>en</strong>s de gegev<strong>en</strong>s uit het beginbeeld <strong>en</strong> de daaruit<br />
voortvloei<strong>en</strong>de maatregel<strong>en</strong> besprek<strong>en</strong> met de leerling <strong>en</strong> de ouders. Hiertoe is bij het beginbeeld e<strong>en</strong> luik<br />
‘rapporter<strong>en</strong> <strong>en</strong> communicer<strong>en</strong>’ <strong>en</strong> e<strong>en</strong> luik ‘ondersteuning’ toegevoegd.<br />
Het luik ‘rapporter<strong>en</strong> <strong>en</strong> communicer<strong>en</strong>’ (deel 2 van het JBI) bevat richtlijn<strong>en</strong> voor het opzett<strong>en</strong> van communicatie<br />
tuss<strong>en</strong> de school <strong>en</strong> de leerling, <strong>en</strong> ook tuss<strong>en</strong> de school <strong>en</strong> de ouders. Het bevat ev<strong>en</strong>e<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> voorbeeld<br />
voor de registratie <strong>en</strong> de verslaggeving van de gegev<strong>en</strong>s uit de beginanalyse.<br />
4. Hoe verder Werk<strong>en</strong> met Het JBi?<br />
tips voor leerkracHt<strong>en</strong><br />
In het luik ‘ondersteuning’ (deel 3 van het JBI) word<strong>en</strong> concrete tips, adviez<strong>en</strong> <strong>en</strong> richtlijn<strong>en</strong> aangebod<strong>en</strong><br />
waarmee klass<strong>en</strong>rad<strong>en</strong> <strong>en</strong> individuele leerkracht<strong>en</strong> aan de slag kunn<strong>en</strong> gaan om beter in te spel<strong>en</strong> op de<br />
beginsituatie van de leerling. We hop<strong>en</strong> dat dit instrum<strong>en</strong>t de school kan help<strong>en</strong> om zicht te krijg<strong>en</strong> op, in te<br />
spel<strong>en</strong> op <strong>en</strong> aansluiting te zoek<strong>en</strong> bij de eig<strong>en</strong> voorkeur<strong>en</strong> <strong>en</strong> tal<strong>en</strong>t<strong>en</strong> van haar leerling<strong>en</strong>.<br />
Op basis van dit beeld kunn<strong>en</strong> risicoleerling<strong>en</strong> gesignaleerd word<strong>en</strong>, kunn<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> georiënteerd word<strong>en</strong><br />
naar richting<strong>en</strong> die hun ligg<strong>en</strong> <strong>en</strong> kan de school e<strong>en</strong> globaal zicht krijg<strong>en</strong> op de diversiteit van haar leerling<strong>en</strong>.<br />
Het is belangrijk dat dit beeld door middel van het continu opvolg<strong>en</strong> van de leerling<strong>en</strong> (ook door zichzelf)<br />
steeds verder wordt uitgebreid <strong>en</strong> bijgesteld om het leerproces zo optimaal mogelijk <strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> hierin zo<br />
zelfstur<strong>en</strong>d mogelijk te mak<strong>en</strong> (Laevers, 2003).<br />
Op deze manier krijgt de leerling de kans e<strong>en</strong> belangrijk pakket aan compet<strong>en</strong>ties te ontplooi<strong>en</strong>, succesvol<br />
zijn/haar schoolloopbaan af te sluit<strong>en</strong> <strong>en</strong> aldus goed voorbereid de maatschappij <strong>en</strong> de arbeidsmarkt in te<br />
stapp<strong>en</strong>.<br />
5. tips voor leerling<strong>en</strong> rond Het JBi<br />
In dit luik (deel 4 van JBI) staan tev<strong>en</strong>s ondersteuningstips voor de leerling<strong>en</strong> zelf, zodat zij hun specifieke<br />
mogelijkhed<strong>en</strong> <strong>en</strong> tal<strong>en</strong>t<strong>en</strong> verder kunn<strong>en</strong> ontplooi<strong>en</strong> Het nodigt leerling<strong>en</strong> uit hun compet<strong>en</strong>tieontwikkeling in<br />
kaart te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> <strong>en</strong> er verder over na te d<strong>en</strong>k<strong>en</strong>. Het stimuleert h<strong>en</strong> ook om zelf initiatiev<strong>en</strong> te nem<strong>en</strong>.<br />
Leerkracht - inleiding - JBI<br />
9
JBI-oBservatIe van assessm<strong>en</strong>tsItuatIes
Leerling<strong>en</strong> voer<strong>en</strong> e<strong>en</strong> aantal opdracht<strong>en</strong> uit <strong>en</strong> leerkracht<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> dan de tijd om leerling<strong>en</strong> te observer<strong>en</strong> aan<br />
de hand van de bijgevoegde observatielijst. We richt<strong>en</strong> ons vooral op g<strong>en</strong>erieke compet<strong>en</strong>ties (zoals zelfstur<strong>en</strong>de<br />
compet<strong>en</strong>ties, leercompet<strong>en</strong>ties, sociale compet<strong>en</strong>ties <strong>en</strong> functionele compet<strong>en</strong>ties).<br />
We pleit<strong>en</strong> voor afsprak<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> het lerar<strong>en</strong>korps rond de observaties. Het is zinvol de observaties door meerdere<br />
leerkracht<strong>en</strong> te lat<strong>en</strong> uitvoer<strong>en</strong> zodat de onderlinge verschill<strong>en</strong> nadi<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> besprok<strong>en</strong> word<strong>en</strong> <strong>en</strong> de<br />
synthese hiervan e<strong>en</strong> beter beeld van de leerling<strong>en</strong> kan gev<strong>en</strong>.<br />
Hieronder word<strong>en</strong> neg<strong>en</strong> mogelijke assessm<strong>en</strong>tsituaties voorgesteld. Het is niet de bedoeling dat alle situaties<br />
aan bod kom<strong>en</strong>. Uit deze voorstell<strong>en</strong> moet e<strong>en</strong> keuze gemaakt word<strong>en</strong>. Om e<strong>en</strong> duidelijk beeld te krijg<strong>en</strong> van de<br />
leerling<strong>en</strong>, rad<strong>en</strong> wij aan om minst<strong>en</strong>s twee situaties te kiez<strong>en</strong>. In het overzicht hieronder wordt aangegev<strong>en</strong> welke<br />
compet<strong>en</strong>ties de leerling<strong>en</strong> bij elke situatie moet<strong>en</strong> inzett<strong>en</strong>. Dat kan help<strong>en</strong> bij het mak<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> keuze.<br />
Het is praktisch onmogelijk om alle leerling<strong>en</strong> tegelijkertijd te observer<strong>en</strong>. Daarom rad<strong>en</strong> wij aan om de groepjes<br />
niet parallel te lat<strong>en</strong> werk<strong>en</strong> bij het uitvoer<strong>en</strong> van hun opdracht. Het is beter om de groepjes na elkaar e<strong>en</strong> opdracht<br />
te gev<strong>en</strong> om de taakuitvoering ervan te kunn<strong>en</strong> observer<strong>en</strong>.<br />
COMPETENTIES<br />
Assessm<strong>en</strong>tsItuAtIe: 1 2 3 4 5 6 7 8 9<br />
zelfstur<strong>en</strong>de<br />
compet<strong>en</strong>ties<br />
X X X X X X<br />
Leercompet<strong>en</strong>ties X X X X X<br />
Sociale compet<strong>en</strong>ties X X X X X X X<br />
talig functioner<strong>en</strong> X O (1) X O<br />
rek<strong>en</strong>kundig functioner<strong>en</strong> X X O X O<br />
technologisch functioner<strong>en</strong> O X<br />
Andere vaardighed<strong>en</strong> O<br />
plastische,<br />
muzische,<br />
motorische<br />
Leerkracht - assessm<strong>en</strong>tsituaties - JBI<br />
X<br />
motorische<br />
(1) e<strong>en</strong> O betek<strong>en</strong>t dat deze vaardigheid kan voorkom<strong>en</strong> <strong>en</strong> dat het voorkom<strong>en</strong> afhankelijk is van de keuze die<br />
gemaakt wordt.<br />
2
assessm<strong>en</strong>tsItuatIes<br />
vIdeoreportAge mAk<strong>en</strong><br />
Leerling<strong>en</strong> mak<strong>en</strong> e<strong>en</strong> korte thematische videoreportage<br />
Hoe:<br />
Deze opdracht is verspreid over twee keer e<strong>en</strong> halve dag (voorbereiding <strong>en</strong> uitvoering)<br />
Stel willekeurig groepjes sam<strong>en</strong> van 7 à 8 leerling<strong>en</strong>, (zeker niet volg<strong>en</strong>s oriëntatie).<br />
Laat de activiteit door <strong>en</strong>kele leerkracht<strong>en</strong> begeleid<strong>en</strong> <strong>en</strong> individueel beoordel<strong>en</strong>.<br />
Beoordeel elke compet<strong>en</strong>tie specifiek<br />
Br<strong>en</strong>g alle info uit de verschill<strong>en</strong>de beoordeling bij elkaar<br />
Opdracht:<br />
Leerling<strong>en</strong> mak<strong>en</strong> in groepjes e<strong>en</strong> korte videoreportage rond e<strong>en</strong> bepaald thema.<br />
Bied <strong>en</strong>kele actuele thema’s op niveau van de leeftijd 12-13 jaar aan zodat er e<strong>en</strong> keuzemogelijkheid is.<br />
Bied zeker zowel serieuze als “lichte” thema’s aan zoals de mill<strong>en</strong>niumdoelstelling<strong>en</strong> (wereldarmoede<br />
reducer<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> 2015), steaming (gewelddadig pest<strong>en</strong>, stel<strong>en</strong>), panna (e<strong>en</strong> rec<strong>en</strong>te variant op voetbal<br />
waarbij je moet scor<strong>en</strong> door de b<strong>en</strong><strong>en</strong> van de teg<strong>en</strong>stander) …<br />
Zorg voor input: dit kan e<strong>en</strong> video zijn of e<strong>en</strong> korte werv<strong>en</strong>de tekst.<br />
Elk groepje kiest e<strong>en</strong> onderwerp waarover ze e<strong>en</strong> korte videoreportage mak<strong>en</strong>.<br />
Zorg dat elke leerling op de hoogte is van de doelstelling van de taak: beknopte informatie gev<strong>en</strong> over e<strong>en</strong><br />
onderwerp voor leeftijdsg<strong>en</strong>ot<strong>en</strong>.<br />
Wijs leerling<strong>en</strong> ook op informatiebronn<strong>en</strong> die toegankelijk zijn voor de leeftijd van 12-13 jaar.<br />
Stapp<strong>en</strong>:<br />
groepsoverleg: keuze van het thema, bepal<strong>en</strong> van de inhoud <strong>en</strong> structuur van de docum<strong>en</strong>taire, rol- <strong>en</strong><br />
taakverdeling (proces)<br />
informatie zoek<strong>en</strong> <strong>en</strong> verwerk<strong>en</strong> (proces)<br />
minisc<strong>en</strong>ario uitschrijv<strong>en</strong> (product)<br />
videobeeld<strong>en</strong> film<strong>en</strong> (hier kunn<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> echt interviews met derd<strong>en</strong> opnem<strong>en</strong>) (proces <strong>en</strong> product).<br />
Als alternatief kunn<strong>en</strong> de interviews voorgespeeld word<strong>en</strong> in de klas met <strong>en</strong>kele veelzegg<strong>en</strong>de<br />
illustraties als achtergrond (product).<br />
Beoordeling:<br />
Evalueer zowel het proces als het product.<br />
Gebruik hiervoor e<strong>en</strong> zelf-, peer- <strong>en</strong> leerkrachtbeoordeling.<br />
Stel criteria op voor de beoordeling. Wanneer is e<strong>en</strong> resultaat aanvaardbaar?<br />
De leerkracht kan het proces observer<strong>en</strong> m.b.v. de observatiewijzer in dit instrum<strong>en</strong>t.<br />
De leerkracht maakt (alle<strong>en</strong> of sam<strong>en</strong> met de leerling<strong>en</strong>) e<strong>en</strong> beoordelingsmodel zodat het product<br />
beoordeeld kan word<strong>en</strong> door de leerkracht <strong>en</strong> door de klasg<strong>en</strong>ot<strong>en</strong>. Spreek ook af hoe de productevaluatie<br />
op individueel niveau kan gebeur<strong>en</strong>.<br />
De leerkracht stelt e<strong>en</strong> zelfassessm<strong>en</strong>tschema op zodat leerling<strong>en</strong> zelf het proces kunn<strong>en</strong> beoordel<strong>en</strong>.<br />
De zelf-, peer- <strong>en</strong> leerkrachtbeoordeling van het product kan gebeur<strong>en</strong> d.m.v. hetzelfde beoordelingsmodel.<br />
Leg alle beoordeling<strong>en</strong> naast elkaar <strong>en</strong> vergelijk.<br />
Leerkracht - assessm<strong>en</strong>tsituaties - JBI<br />
3
Focus op:<br />
Talig functioner<strong>en</strong><br />
mondelinge vaardighed<strong>en</strong><br />
1. informatie gev<strong>en</strong> <strong>en</strong> vrag<strong>en</strong> (groep of1 op 1 gesprek)<br />
2. argum<strong>en</strong>ter<strong>en</strong> <strong>en</strong> overtuig<strong>en</strong> (groep of 1 op 1 gesprek)<br />
schriftelijke vaardighed<strong>en</strong> (receptieve <strong>en</strong> productieve)<br />
3. relevante gegev<strong>en</strong>s uit schriftelijke tekst<strong>en</strong> selecter<strong>en</strong> (structurer<strong>en</strong>d niveau)<br />
4. op structurer<strong>en</strong>d niveau e<strong>en</strong> informatieve/narratieve tekst schrijv<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> onbek<strong>en</strong>d<br />
publiek (leeftijdsg<strong>en</strong>ot<strong>en</strong>)<br />
Zelfstur<strong>en</strong>de compet<strong>en</strong>ties: wie houdt de doelstelling<strong>en</strong> voor og<strong>en</strong>? Wie zet zich het meest in?<br />
Wie evalueert kritisch het proces? Wie heeft hulp nodig bij de uitvoering? Wie bekijkt kritisch de<br />
gevond<strong>en</strong> informatie?<br />
Leercompet<strong>en</strong>ties: wie vindt snel de nodige informatie? Wie komt met frisse ideeën? Wie maakte<br />
e<strong>en</strong> planning op? Wie leidt de uitvoering van de opdracht?<br />
Sociale compet<strong>en</strong>ties: wie is er bereid om van andermans visies <strong>en</strong> ervaring<strong>en</strong> te ler<strong>en</strong>? Wie<br />
stelt er vrag<strong>en</strong> als iets niet duidelijk is? Wie verwoordt er duidelijk, helder <strong>en</strong> bondig zijn m<strong>en</strong>ing?<br />
Wie komt er uit zichzelf met suggesties voor verandering of verbetering? Wie vraagt er ander<strong>en</strong><br />
om hun m<strong>en</strong>ing of advies? Wie durft er knop<strong>en</strong> doorhakk<strong>en</strong> als er keuzes moet<strong>en</strong> gemaakt<br />
word<strong>en</strong>?<br />
Leerkracht - assessm<strong>en</strong>tsituaties - JBI<br />
4
stoeL<strong>en</strong>dAmspeL<br />
Hoe:<br />
Maak groep<strong>en</strong> van 15 leerling<strong>en</strong>.<br />
Stel 15 stoel<strong>en</strong> op volg<strong>en</strong>s onderstaand schema.<br />
Bij elke stap moet er volg<strong>en</strong>s het damspel-principe e<strong>en</strong> deelnemer uit het spel verdwijn<strong>en</strong>.<br />
Aan het einde van het spel zit er nog één leerling op e<strong>en</strong> stoel.<br />
(groepjes van 15 leerling<strong>en</strong>)<br />
De leerkracht plaats 15 stoel<strong>en</strong> zoals hieronder aangev<strong>en</strong>.<br />
O O O O O<br />
O O O O<br />
O O O<br />
O O<br />
O<br />
Opdracht:<br />
Vraag 15 leerling<strong>en</strong> om elk plaats te nem<strong>en</strong> op e<strong>en</strong> stoel.<br />
Het is de bedoeling om volg<strong>en</strong>s de regels van het damm<strong>en</strong> over elkaar te spring<strong>en</strong> naar e<strong>en</strong> lege stoel zodat<br />
er bij het einde van het spel nog slechts één deelnemer overblijft. De leerling over wie m<strong>en</strong> gesprong<strong>en</strong><br />
is verlaat dan het spel.<br />
Veronderstel dat de gele stip in onderstaande figuur e<strong>en</strong> lege stoel is, dan kan m<strong>en</strong> één van de 4 gro<strong>en</strong>e<br />
stipp<strong>en</strong> uit het spel lat<strong>en</strong> verdwijn<strong>en</strong> door vanuit de 4 rode stipp<strong>en</strong> te vertrekk<strong>en</strong>.<br />
O O █ O █<br />
O O █ █<br />
█ █ O<br />
O █<br />
█<br />
De rode stip verhuist dan naar de plaats van de gele stip. En er kom<strong>en</strong> twee nieuwe plaats<strong>en</strong> vrij.<br />
De leerling<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> bepal<strong>en</strong> wie als eerste het spel moet verlat<strong>en</strong>.<br />
Nu kunn<strong>en</strong> andere leerling<strong>en</strong> overstapp<strong>en</strong>, maar bed<strong>en</strong>k dat het allemaal erg overdacht moet verlop<strong>en</strong>,<br />
want bij het einde mag maar één stoel bezet/deelnemer overblijv<strong>en</strong>.<br />
O O O O O<br />
O O O O<br />
O O O<br />
O O<br />
O<br />
Er is veel overleg (<strong>en</strong> dus sociale compet<strong>en</strong>ties) <strong>en</strong> (ruimtelijk) inzicht nodig om dit spel goed aan te<br />
pakk<strong>en</strong>.<br />
Als er minder leerling<strong>en</strong> zijn in de groep, kan het aantal stoel<strong>en</strong> word<strong>en</strong> aangepast.<br />
Leerkracht - assessm<strong>en</strong>tsituaties - JBI<br />
5
Focus op:<br />
rek<strong>en</strong>kundig functioner<strong>en</strong>: wie heeft ruimtelijk inzicht?<br />
sociale compet<strong>en</strong>ties: wie neemt initiatief? Wie leidt? Wie zorgt voor vlotte communicatie? Hoe<br />
verlop<strong>en</strong> de afsprak<strong>en</strong>? Zijn er deelgroepjes? Is er voldo<strong>en</strong>de autoriteit van de leider?<br />
zelfstur<strong>en</strong>de compet<strong>en</strong>ties: heeft m<strong>en</strong> inzicht in de eig<strong>en</strong> rol in het geheel? Hoe beleeft m<strong>en</strong> de<br />
opdracht? Is m<strong>en</strong> begaan met het resultaat? Is m<strong>en</strong> taakgericht?<br />
Leerkracht - assessm<strong>en</strong>tsituaties - JBI<br />
6
<strong>en</strong>veLoppespeL<br />
Hoe:<br />
Maak groepjes van vijf leerling<strong>en</strong>.<br />
Vijf deelnemers krijg<strong>en</strong> elk e<strong>en</strong> <strong>en</strong>veloppe met puzzelstukk<strong>en</strong>.<br />
Ze krijg<strong>en</strong> de opdracht om individueel e<strong>en</strong> vierkant te mak<strong>en</strong> met de beschikbare puzzelstukk<strong>en</strong>. Er moet<strong>en</strong><br />
bij het einde van het spel dus vijf gelijke vierkant<strong>en</strong> zichtbaar zijn. Ze mog<strong>en</strong> ook de puzzelstukk<strong>en</strong><br />
gebruik<strong>en</strong> uit de <strong>en</strong>veloppe van ander<strong>en</strong> maar ze mog<strong>en</strong> deze niet nem<strong>en</strong> of zomaar wegplukk<strong>en</strong>. Enkel<br />
stukk<strong>en</strong> die door medeleerling<strong>en</strong> in het midd<strong>en</strong> van de tafel gelegd zijn, mog<strong>en</strong> g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> word<strong>en</strong>.<br />
Spelregels<br />
Er wordt niet gepraat.<br />
Ook non-verbale communicatie mag niet (zoals gebar<strong>en</strong>taal om e<strong>en</strong> stuk te vrag<strong>en</strong>).<br />
Het is niet toegelat<strong>en</strong> om stukk<strong>en</strong> af te nem<strong>en</strong> van ander<strong>en</strong>.<br />
iedere<strong>en</strong> mag stukk<strong>en</strong> in het midd<strong>en</strong> op tafel legg<strong>en</strong> zodat ze door ander<strong>en</strong> gebruikt kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong>.<br />
Iedere<strong>en</strong> mag stukk<strong>en</strong> van het midd<strong>en</strong> van de tafel nem<strong>en</strong>.<br />
Het is verbod<strong>en</strong> om <strong>en</strong>kel met de stukk<strong>en</strong> in het midd<strong>en</strong> van de tafel e<strong>en</strong> vierkant te mak<strong>en</strong>.<br />
Het is toegelat<strong>en</strong> om ander<strong>en</strong> te help<strong>en</strong> door stukk<strong>en</strong> aan te lever<strong>en</strong>.<br />
Het is verbod<strong>en</strong> om ander<strong>en</strong> actief te help<strong>en</strong> bij het puzzel<strong>en</strong>.<br />
Het is verbod<strong>en</strong> het vierkant van medeleerling<strong>en</strong> te mak<strong>en</strong>.<br />
Hieronder zie je de vijf gelijke vierkant<strong>en</strong>. Knip elk vierkant volg<strong>en</strong>s de aangegev<strong>en</strong> lijn<strong>en</strong> in puzzelstukk<strong>en</strong>.<br />
Er zijn vijfti<strong>en</strong> puzzelstukk<strong>en</strong>. Steek in elke <strong>en</strong>veloppe drie willekeurige puzzelstukk<strong>en</strong>.<br />
Focus op:<br />
rek<strong>en</strong>kundig functioner<strong>en</strong>: ruimtelijk inzicht. Hoe word<strong>en</strong> de vierkant<strong>en</strong> opgebouwd?<br />
sociale compet<strong>en</strong>ties: is m<strong>en</strong> in staat het perspectief van de ander<strong>en</strong> in te nem<strong>en</strong> <strong>en</strong> is m<strong>en</strong><br />
bereid het eig<strong>en</strong> werk te verlat<strong>en</strong> om ander<strong>en</strong> te help<strong>en</strong>? Wie neemt initiatief? Hoe verloopt de<br />
gezam<strong>en</strong>lijke strategie? Wie neemt het voortouw?<br />
Leerkracht - assessm<strong>en</strong>tsituaties - JBI<br />
7
Zoektocht<br />
Leerling<strong>en</strong> do<strong>en</strong> e<strong>en</strong> teamzoektocht met opdracht<strong>en</strong> <strong>en</strong> proev<strong>en</strong>.<br />
Hoe:<br />
Maak teams van 4 à 6 leerling<strong>en</strong>.<br />
Elk team, gewap<strong>en</strong>d met e<strong>en</strong> digitaal fototoestel <strong>en</strong> mp3-speler vertrekt vanuit e<strong>en</strong> c<strong>en</strong>trale plaats op de<br />
school (speelplaats, refter, …). De leerling<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> aan de hand van verschill<strong>en</strong>de soort<strong>en</strong> informatie<br />
(vb. blinde kaart, droedel of rebus, …) de weg vind<strong>en</strong> naar diverse lokal<strong>en</strong> op school (vaklokal<strong>en</strong>, maar<br />
ook recreatieve <strong>en</strong> administratieve lokal<strong>en</strong>). In die moet<strong>en</strong> ze allerlei opdracht<strong>en</strong> uitvoer<strong>en</strong>, die gerelateerd<br />
zijn aan taalvaardigheid, rek<strong>en</strong>vaardigheid, probleemoploss<strong>en</strong>d d<strong>en</strong>k<strong>en</strong>, groepsvorming maar ook aan<br />
technologische, plastische, muzische <strong>en</strong> motorische vaardighed<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> foto <strong>en</strong>/of opname op mp3-speler<br />
(of kort filmfragm<strong>en</strong>t op digitaal fototoestel) di<strong>en</strong>t/di<strong>en</strong><strong>en</strong> als bewijs dat de opdracht volbracht is.<br />
Mogelijke opdracht<strong>en</strong>:<br />
Taalvaardigheid:<br />
Speld op de rug van één of meer deelnemers e<strong>en</strong> woord (bv. olifant). De deelnemers moet<strong>en</strong> vrag<strong>en</strong> stel<strong>en</strong><br />
om erachter te kom<strong>en</strong> wat het woord is. Dit kunn<strong>en</strong> dier<strong>en</strong>, beroep<strong>en</strong>, plaatsnam<strong>en</strong> … zijn.<br />
(Kies niet voor scrabble, lingo of ‘letters’ uit cijfers <strong>en</strong> letters, want deze met<strong>en</strong> alle<strong>en</strong> woord<strong>en</strong>schatk<strong>en</strong>nis.)<br />
Rek<strong>en</strong>vaardigheid:<br />
Uit het tv-spelletje ‘cijfers <strong>en</strong> letters’ het stukje ‘cijfers’: leerling<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong> e<strong>en</strong> doelgetal (vb. 24 plus vier<br />
cijfers (vb. 6, 2, 8, 3). Met behulp van de vier hoofdbewerking<strong>en</strong> <strong>en</strong> de vier opgegev<strong>en</strong> cijfers mak<strong>en</strong> de<br />
leerling<strong>en</strong> e<strong>en</strong> berek<strong>en</strong>ing waarvan de uitkomst zo dicht mogelijk het doelgetal b<strong>en</strong>adert. Of: rek<strong>en</strong>puzzel<br />
(zie voorbeeld hieronder). Zet in e<strong>en</strong> vierkant de cijfers 1 – 9 zo dat de berek<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> klopp<strong>en</strong>.<br />
Voorbeeld van e<strong>en</strong> rek<strong>en</strong>puzzel<br />
Probleemoploss<strong>en</strong>d d<strong>en</strong>k<strong>en</strong>:<br />
proefjes uitvoer<strong>en</strong> à la Hoe?Zo! Laat leerling<strong>en</strong> zelf de verklaring uitzoek<strong>en</strong> of rad<strong>en</strong>. (zie http://www.<br />
vvksm.be/veldwerk/spel/spel<strong>en</strong>.asp?ID=134 )<br />
Technologische vaardighed<strong>en</strong>:<br />
Laat de leerling<strong>en</strong> e<strong>en</strong> e<strong>en</strong>voudig project mak<strong>en</strong>. Geef e<strong>en</strong> probleemstelling, laat de leerling<strong>en</strong> brainstorm<strong>en</strong><br />
over e<strong>en</strong> oplossing <strong>en</strong> laat h<strong>en</strong> de oplossing uitwerk<strong>en</strong>. Voorzie voldo<strong>en</strong>de materiaal om de opdracht<br />
uit te voer<strong>en</strong>. (Zie ook assessm<strong>en</strong>t 7: gezam<strong>en</strong>lijke opdracht.)<br />
Plastische vaardighed<strong>en</strong>:<br />
Met kosteloos materiaal e<strong>en</strong> knutselwerkje mak<strong>en</strong> rond e<strong>en</strong> bepaald thema, bijv. dier<strong>en</strong> of uitvinding<strong>en</strong><br />
Leerkracht - assessm<strong>en</strong>tsituaties - JBI<br />
8
Muzische vaardighed<strong>en</strong>:<br />
Met kosteloos materiaal (fless<strong>en</strong>, pott<strong>en</strong> <strong>en</strong> pann<strong>en</strong>, elastiekjes, touw<strong>en</strong>, nagels, tonn<strong>en</strong>, tafeltjes, lepel,<br />
plastiek<strong>en</strong> recipiënt<strong>en</strong> <strong>en</strong> andere object<strong>en</strong>) muziekinstrum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> mak<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> orkest opzett<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
voorstelling of jamsession gev<strong>en</strong> met minst<strong>en</strong>s één nummer.<br />
Motorische vaardighed<strong>en</strong>:<br />
Moerasspel: midd<strong>en</strong> in het bos bevindt zich e<strong>en</strong> groot d<strong>en</strong>kbeeldig moeras <strong>en</strong> iedere<strong>en</strong> van het team moet<br />
‘droog’ aan de overkant zi<strong>en</strong> te kom<strong>en</strong>, met behulp van e<strong>en</strong> plank. De teamled<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> zelf besliss<strong>en</strong><br />
hoe ze die opdracht gaan uitvoer<strong>en</strong>, ofwel werk<strong>en</strong> ze individueel, <strong>en</strong> probeert ieder aan de overkant te<br />
gerak<strong>en</strong> door op e<strong>en</strong> plank te gaan staan <strong>en</strong> de andere plank telk<strong>en</strong>s te verschuiv<strong>en</strong>, ofwel werk<strong>en</strong> ze<br />
sam<strong>en</strong> <strong>en</strong> mak<strong>en</strong> ze e<strong>en</strong> loopbrug waar iedere<strong>en</strong> over kan. Elke speler krijgt maar één plank <strong>en</strong> is dus<br />
aangewez<strong>en</strong> op hulp van ander<strong>en</strong>.<br />
Variant: Elke leerling moet e<strong>en</strong> bal me<strong>en</strong>em<strong>en</strong>. Valt de bal, dan kan die alle<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> plank gehaald<br />
word<strong>en</strong>.<br />
Of e<strong>en</strong> alternatief: Elke speler heeft e<strong>en</strong> binn<strong>en</strong>band van e<strong>en</strong> fiets, e<strong>en</strong> touw, e<strong>en</strong> start-boom.<br />
Alle spelers staan aan e<strong>en</strong> zijde van e<strong>en</strong> bosje. Ze staan elk in e<strong>en</strong> fietsband die met e<strong>en</strong> touwtje aan<br />
e<strong>en</strong> boom is vastgemaakt. Zij moet<strong>en</strong> prober<strong>en</strong> om bij e<strong>en</strong> vooraf aangeduide boom te gerak<strong>en</strong> door naar<br />
e<strong>en</strong> andere boom te lop<strong>en</strong>, aan hun medespelers te vrag<strong>en</strong> het touwtje los te mak<strong>en</strong>, het opnieuw aan de<br />
“verdere” boom vast te mak<strong>en</strong>, opnieuw naar e<strong>en</strong> verdere boom te lop<strong>en</strong> <strong>en</strong>zovoort. Het touwtje aan de<br />
fietsband mag pas losgemaakt word<strong>en</strong> als de speler e<strong>en</strong> andere boom vast heeft.<br />
E<strong>en</strong> speler mag zover vooruitlop<strong>en</strong> als de fietsband hem dat toelaat. E<strong>en</strong> speler mag het touwtje van e<strong>en</strong><br />
andere speler losmak<strong>en</strong>, maar nooit zijn/haar eig<strong>en</strong> touwtje.<br />
Vb. speler A loopt naar e<strong>en</strong> boom. Speler B loopt naar de boom waar A aan vast hangt <strong>en</strong> maakt het touwtje<br />
vast aan de boom waar hij dan staat.<br />
Speler B loopt vooruit <strong>en</strong> speler C maakt di<strong>en</strong>s touwtje los, <strong>en</strong>zovoort.<br />
Dit spel vraagt wel wat d<strong>en</strong>kwerk, want er blijft al vlug iemand aan de kant staan. De spelers houd<strong>en</strong> er<br />
best rek<strong>en</strong>ing mee dat je e<strong>en</strong> fietsband wel ver kunt uitrekk<strong>en</strong>, maar dat het losmak<strong>en</strong> dan pijn kan do<strong>en</strong>.<br />
Focus op:<br />
talig functioner<strong>en</strong><br />
rek<strong>en</strong>kundig functioner<strong>en</strong><br />
wet<strong>en</strong>schappelijk functioner<strong>en</strong><br />
technologisch functioner<strong>en</strong>, ICT naargelang van de opdracht<strong>en</strong><br />
plastische, muzische, motorische vaardighed<strong>en</strong> naargelang van de opdracht<strong>en</strong><br />
leercompet<strong>en</strong>ties: hoe pakt m<strong>en</strong> problem<strong>en</strong> aan?<br />
sociale compet<strong>en</strong>ties: hoe gedraagt m<strong>en</strong> zich in groep?<br />
In deze situatie word<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong>de doel<strong>en</strong> aan elkaar gekoppeld: leerling<strong>en</strong> mak<strong>en</strong> k<strong>en</strong>nis met de school<br />
als gebouw, met de andere leerling<strong>en</strong> van de klas én ze word<strong>en</strong> breed geobserveerd in e<strong>en</strong> assessm<strong>en</strong>tsituatie.<br />
De zoektocht omzeilt ook e<strong>en</strong> aantal praktische bezwar<strong>en</strong>: als elke leerkracht in zijn/haar vaklokaal zit (om<br />
de leerling<strong>en</strong> e<strong>en</strong> opdracht te gev<strong>en</strong>), is het aantal observator<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> groot probleem meer. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong><br />
kunn<strong>en</strong> de observator<strong>en</strong> tijd<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> eerste klass<strong>en</strong>raad hun observaties met elkaar vergelijk<strong>en</strong>. Het aantal<br />
aspect<strong>en</strong> waarop gelet kan word<strong>en</strong> in de assessm<strong>en</strong>tsituaties is te divers voor één observator/leerkracht.<br />
In dit opzet kan m<strong>en</strong> echter breder (alles) observer<strong>en</strong> door de te observer<strong>en</strong> aspect<strong>en</strong> over de leerkracht<strong>en</strong><br />
te verdel<strong>en</strong>, zodat elke leerkracht e<strong>en</strong> andere cluster van aspect<strong>en</strong> observeert.<br />
Leerkracht - assessm<strong>en</strong>tsituaties - JBI<br />
9
tAngrAm<br />
De leerling<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong> per groepje van 3 à 4 leerling<strong>en</strong> e<strong>en</strong> <strong>en</strong>velop met de zev<strong>en</strong> puzzelstukjes van e<strong>en</strong><br />
tangram <strong>en</strong> de opdracht om met deze puzzelstukjes e<strong>en</strong> figuur na te mak<strong>en</strong> die e<strong>en</strong> beetje verder, bij de<br />
leerkracht ligt. De groep krijgt hiervoor ti<strong>en</strong> minut<strong>en</strong> de tijd.<br />
Hieronder vind je e<strong>en</strong> schema om e<strong>en</strong> tangram te mak<strong>en</strong>.<br />
Om beurt mag één lid van de groep de rest help<strong>en</strong> om de figuur te legg<strong>en</strong> met de puzzelstukjes. Deze mag<br />
gedur<strong>en</strong>de 1 minuut gaan kijk<strong>en</strong> naar het voorbeeld bij de begeleider. Voor elk bezoek aan de voorbeeldfiguur<br />
geldt echter e<strong>en</strong> straftijd van 1 minuut.<br />
Het eerste bezoek is gratis. Het is dan ook in het belang van de ploeg om zoveel mogelijk informatie te<br />
vergar<strong>en</strong> tijd<strong>en</strong>s ieder bezoek. Er is ge<strong>en</strong> limiet voor het aantal ker<strong>en</strong> dat iemand van de ploeg gaat kijk<strong>en</strong>.<br />
Je mag niets schrijv<strong>en</strong> of tek<strong>en</strong><strong>en</strong>.<br />
Na ti<strong>en</strong> minut<strong>en</strong> of wanneer de groep d<strong>en</strong>kt dat de figuur correct is, wordt er gestopt met het uitvoer<strong>en</strong> van<br />
de opdracht.<br />
Variant (uit Energize 2!)<br />
Doolhof<br />
Op de grond is e<strong>en</strong> raster getek<strong>en</strong>d van 8 op 8 vierkant<strong>en</strong>. De leerkracht heeft op voorhand op e<strong>en</strong> kaartje<br />
e<strong>en</strong> onzichtbare weg door het raster uitgestippeld. De leerling<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> met zoveel mogelijk door de<br />
doolhof gerak<strong>en</strong> zonder op de foute vakjes te tred<strong>en</strong>.<br />
De leerling<strong>en</strong> mog<strong>en</strong> vooraf gedur<strong>en</strong>de 10 minut<strong>en</strong> overlegg<strong>en</strong> hoe zij deze oef<strong>en</strong>ing zull<strong>en</strong> aanpakk<strong>en</strong>.<br />
Tijd<strong>en</strong>s de oef<strong>en</strong>ing is het verbod<strong>en</strong> te prat<strong>en</strong>, te schrijv<strong>en</strong> of markering<strong>en</strong> na te lat<strong>en</strong>. Elke keer iemand<br />
op e<strong>en</strong> vak stapt, zegt de leerkracht:<br />
goed: bij e<strong>en</strong> juist vakje<br />
fout: bij e<strong>en</strong> fout vakje <strong>en</strong> dan moet de deelnemer volledig herbeginn<strong>en</strong><br />
boem: als e<strong>en</strong> fout vakje voor de tweede keer wordt betred<strong>en</strong>. Voor die deelnemer is het spel afgelop<strong>en</strong>.<br />
Hij/zij mag nu <strong>en</strong>kel nog observer<strong>en</strong> zonder mee te help<strong>en</strong>.<br />
Het spel is klaar als zoveel mogelijk leerling<strong>en</strong> de overkant hebb<strong>en</strong> bereikt..<br />
Focus op:<br />
rek<strong>en</strong>kundig functioner<strong>en</strong>, nl. ruimtelijk inzicht (bij de variant: ook niet verbale communicatie)<br />
leercompet<strong>en</strong>ties: Wie heeft het meeste doorzettingsvermog<strong>en</strong>? Heeft m<strong>en</strong> e<strong>en</strong> plan om de taak<br />
uit te voer<strong>en</strong>?<br />
sociale compet<strong>en</strong>ties: Hoe verloopt het sam<strong>en</strong>werk<strong>en</strong>? Hoe verloopt de communicatie? Hoe gaat<br />
m<strong>en</strong> om met de diversiteit in het groepje? Is er iemand die de leiding neemt?<br />
Tangram mak<strong>en</strong><br />
Je hebt nodig:<br />
Dik papier, karton<br />
Schaar of zaag<br />
Liniaal<br />
potlood<br />
Tek<strong>en</strong> eerst e<strong>en</strong> vierkant. Tek<strong>en</strong> daarna de volg<strong>en</strong>de vorm<strong>en</strong> in het vierkant. Knip of zaag de vorm<strong>en</strong> uit<br />
op de lijn<strong>en</strong>.<br />
Leerkracht - assessm<strong>en</strong>tsituaties - JBI<br />
10
Leerkracht - assessm<strong>en</strong>tsituaties - JBI<br />
11
nAsA-oeF<strong>en</strong>Ing<br />
De leerling<strong>en</strong> word<strong>en</strong> verdeeld in groepjes van 10 <strong>en</strong> krijg<strong>en</strong> de volg<strong>en</strong>de opdracht:<br />
Probeer jullie het volg<strong>en</strong>de voor te stell<strong>en</strong>.<br />
Je gaat op reis met het vliegtuig. Het vliegtuig stijgt op. E<strong>en</strong> half uur voor de landing gaat er iets fout.<br />
Het vliegtuig moet e<strong>en</strong> noodlanding mak<strong>en</strong> in de wildernis. Tijd<strong>en</strong>s de landing is veel van de bagage<br />
vernield. Jullie moet<strong>en</strong> te voet prober<strong>en</strong> het eerstvolg<strong>en</strong>de dorp te bereik<strong>en</strong>. Hiervan hangt af of jullie<br />
zull<strong>en</strong> overlev<strong>en</strong> of niet. Je mag alle<strong>en</strong> het allernoodzakelijkste me<strong>en</strong>em<strong>en</strong> op deze overlevingstocht. Jullie<br />
gaan in <strong>en</strong> rond het vliegtuig op zoek naar voorwerp<strong>en</strong> die nog bruikbaar zijn. Jullie vind<strong>en</strong>:<br />
1 boekje ‘Eetbare woestijndier<strong>en</strong>’<br />
1 fles wodka<br />
1 kaart van het gebied<br />
1 pakje zout<br />
1 kleine spiegel<br />
1 kompas<br />
1 jas per persoon<br />
1 liter water per persoon<br />
1 pistool met kogels<br />
1 plastic reg<strong>en</strong>jas<br />
1 rode parachute<br />
1 verbanddoos<br />
1 zaklamp<br />
1 zakmes<br />
1 zonnebril per persoon<br />
Welke van die voorwerp<strong>en</strong> zijn belangrijk voor het overlev<strong>en</strong> van de groep <strong>en</strong> welke niet? Je mag maar<br />
acht voorwerp<strong>en</strong> kiez<strong>en</strong>. Welke kies je <strong>en</strong> welke niet?<br />
Schrijf de ‘belangrijke’ voorwerp<strong>en</strong> op in e<strong>en</strong> lijst. Noteer de voorwerp<strong>en</strong> in volgorde van belangrijkheid.<br />
Nummer 1 is dus het belangrijkste voorwerp <strong>en</strong> nummer 8 het minst belangrijke. Schrijf er ook telk<strong>en</strong>s bij<br />
waarom jullie e<strong>en</strong> voorwerp gekoz<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>.<br />
Jullie moet<strong>en</strong> met de groep tot één lijst kom<strong>en</strong>. Dit betek<strong>en</strong>t dat iedere<strong>en</strong> moet akkoord gaan met de keuze<br />
<strong>en</strong> de rangorde van elk voorwerp.<br />
Jullie krijg<strong>en</strong> 30 minut<strong>en</strong> om sam<strong>en</strong> tot één volgorde te kom<strong>en</strong>.<br />
Focus op:<br />
taalkundig functioner<strong>en</strong>, nl. argum<strong>en</strong>ter<strong>en</strong> <strong>en</strong> tot cons<strong>en</strong>sus kom<strong>en</strong> - keuzevaardigheid<br />
sociale compet<strong>en</strong>ties: Wie neemt initiatief? Wie zorgt voor vlotte communicatie? Hoe verloopt de<br />
keuzevorming?<br />
zelfstur<strong>en</strong>de compet<strong>en</strong>ties: Wie bekijkt kritisch zijn voorstel of die van e<strong>en</strong> ander vooraleer e<strong>en</strong><br />
keuze te mak<strong>en</strong>? Wie past zich vlot aan aan de gezam<strong>en</strong>lijke keuze?<br />
variant<strong>en</strong>: (uit Energize 2!)<br />
De groep moet tot overe<strong>en</strong>stemming kom<strong>en</strong> over één van volg<strong>en</strong>de vrag<strong>en</strong>:<br />
naar welke 3 plaats<strong>en</strong> zoud<strong>en</strong> wij graag op vakantie will<strong>en</strong> gaan?<br />
welke 3 vrag<strong>en</strong> zoud<strong>en</strong> wij graag aan de leraar/aan moeder/aan vader … will<strong>en</strong> stell<strong>en</strong>?<br />
welke 3 m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> will<strong>en</strong> jullie zeker op tv nog e<strong>en</strong>s zi<strong>en</strong>?<br />
welke 3 ding<strong>en</strong> in de wereld zoud<strong>en</strong> jullie morg<strong>en</strong> will<strong>en</strong> verander<strong>en</strong>?<br />
welke 3 zak<strong>en</strong> of m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> zoud<strong>en</strong> jullie me<strong>en</strong>em<strong>en</strong> naar e<strong>en</strong> onbewoond eiland?<br />
…<br />
Leerkracht - assessm<strong>en</strong>tsituaties - JBI<br />
12
nAsA-oeF<strong>en</strong>Ing (BLAd voor de LeerLIng<strong>en</strong>)<br />
1 boekje ‘eetbare woestijndier<strong>en</strong>’ 1 kaart van het gebied<br />
Eetbare<br />
woestijndier<strong>en</strong><br />
1 kilo zout 1 kleine spiegel<br />
1 kompas 1 lange jas per persoon<br />
Leerkracht - assessm<strong>en</strong>tsituaties - JBI<br />
13
1 liter water per persoon 1 fles wodka<br />
1 pistool met kogels 1 plastic reg<strong>en</strong>jas<br />
1 rode parachute 1 verbanddoos<br />
Leerkracht - assessm<strong>en</strong>tsituaties - JBI<br />
14
1 zaklamp 1 zakmes<br />
1 zonnebril per persoon<br />
Leerkracht - assessm<strong>en</strong>tsituaties - JBI<br />
15
geZAm<strong>en</strong>LIJke opdrAcht<br />
de leerling<strong>en</strong> word<strong>en</strong> verdeeld in kleine groepjes (2-3) waarin ze zelf e<strong>en</strong> project moet<strong>en</strong> uitwerk<strong>en</strong>.<br />
In dit project moet<strong>en</strong> ze plann<strong>en</strong>, bijstur<strong>en</strong> <strong>en</strong> focuss<strong>en</strong> op de uiteindelijke realisatie. evt. leerling<strong>en</strong><br />
zelf lat<strong>en</strong> kiez<strong>en</strong> uit aantal mogelijke project<strong>en</strong>: memohouder, fless<strong>en</strong>op<strong>en</strong>er, z<strong>en</strong>uwspiraal, flipperkast,<br />
speelgoedboot …<br />
Focus op:<br />
technologisch functioner<strong>en</strong>: hefbom<strong>en</strong>, katroll<strong>en</strong>, …<br />
leercompet<strong>en</strong>ties: Wie maakt e<strong>en</strong> plan? Wie komt er met ideeën? Wie neemt de leiding?<br />
zelfstur<strong>en</strong>de compet<strong>en</strong>ties: Wie blijft focuss<strong>en</strong> op het doel? Wie werkt zonder hulp te vrag<strong>en</strong>?<br />
Wie laat zich niet uit het lood slaan als iets niet lukt?<br />
Voorbeeld<strong>en</strong> van project<strong>en</strong>:<br />
uit http://members.lycos.nl/janpeeters24/Technologie.htm: cd-rek, voederhuisje vogels, eurospaarpot,<br />
moderne kapstok (wellicht iets te moeilijk voor beginsituatie, eerste graad SO)<br />
uit http://www.wimdevries.be/tal<strong>en</strong>tvoortechniek/ zonder lesfiches, voor leerling<strong>en</strong> uit LO: memohouder,<br />
fless<strong>en</strong>op<strong>en</strong>er (hout), z<strong>en</strong>uwspiraal<br />
uit http://mijn.anywize.net/tos/ , met lesfiches, voor 3e graad LO : flipperkast, speelgoedboot<br />
katroll<strong>en</strong>: http://www.topsci<strong>en</strong>ce.org/Book_samples/machines.htm (met paperclips), http://quest.arc.<br />
nasa.gov/antarctica2/main/t_guide/sw_122.html (met kleerhangers <strong>en</strong> bekertjes)<br />
hefbom<strong>en</strong>: (uit technopolis, Educatief pakket Hefbom<strong>en</strong>)<br />
“Til e<strong>en</strong> emmer zand op. Maar je mag daarbij <strong>en</strong>kel je linkerpink gebruik<strong>en</strong>. Je mag eerst wel e<strong>en</strong> apparaat<br />
bouw<strong>en</strong> om je te help<strong>en</strong> de opdracht uit te voer<strong>en</strong>.”<br />
Zorg dat de leerling<strong>en</strong> voldo<strong>en</strong>de nuttig materiaal hebb<strong>en</strong>: e<strong>en</strong> bezemsteel <strong>en</strong> e<strong>en</strong> sterk touw. Lever ze<br />
ook voorwerp<strong>en</strong> <strong>en</strong> werktuig<strong>en</strong> die ze niet nodig hebb<strong>en</strong> (alle knutselmateriaal van de klas, e<strong>en</strong> volledige<br />
werktuigkist …). Voorzie tuss<strong>en</strong> die ‘overbodige’ voorwerp<strong>en</strong> ook e<strong>en</strong> koevoet. Voorzie ook dunnere stokk<strong>en</strong><br />
dan de bezemsteel.<br />
Oplossing:<br />
Instructies voor de leerkracht:<br />
Maak e<strong>en</strong> koffer met material<strong>en</strong> <strong>en</strong> gereedschapp<strong>en</strong>.<br />
Geef ge<strong>en</strong> werktek<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> of stapp<strong>en</strong>plan van het werkstuk: dit belemmert het zoek<strong>en</strong> naar e<strong>en</strong> creatieve<br />
oplossing.<br />
Geef wel de stapp<strong>en</strong> van het technologisch proces (probleem of behoefte, oplossing zoek<strong>en</strong>, uitvoering,<br />
in gebruik neming, evaluatie).<br />
Geef veiligheidsinstructies.<br />
Je kan de leerling<strong>en</strong> vrag<strong>en</strong> om roll<strong>en</strong> te verdel<strong>en</strong>: controleur, magazijnier, veiligheidscoördinator, ...<br />
Leerkracht - assessm<strong>en</strong>tsituaties - JBI<br />
16
eis rond de wereld / hinderniss<strong>en</strong>parcours<br />
Verdeel de klas in groepjes van ongeveer 10 leerling<strong>en</strong> voor de reis rond de wereld.<br />
Gebruik de volg<strong>en</strong>de material<strong>en</strong>: fietsband<strong>en</strong> – Zweedse bank<strong>en</strong> – matt<strong>en</strong> – wandrekk<strong>en</strong> – klimtouw –<br />
verkeerskegels – autoband<strong>en</strong> – bezemstel<strong>en</strong> – spelparachute (of groot lak<strong>en</strong>) – …<br />
Schik deze zo dat de leerling<strong>en</strong> e<strong>en</strong> parcours moet<strong>en</strong> volg<strong>en</strong> waarbij ze deze material<strong>en</strong> als hinderniss<strong>en</strong><br />
moet<strong>en</strong> overbrugg<strong>en</strong>. Alle led<strong>en</strong> van de groep moet<strong>en</strong> het parcours aflegg<strong>en</strong>, maar slechts de helft van<br />
het aantal b<strong>en</strong><strong>en</strong> mag de grond rak<strong>en</strong>. Deze opdracht kan dus <strong>en</strong>kel tot e<strong>en</strong> goed einde gebracht word<strong>en</strong><br />
als de leerling<strong>en</strong> elkaar help<strong>en</strong>.<br />
Voorbeeld van schikking:<br />
Voorbeeld<strong>en</strong> van hinderniss<strong>en</strong>:<br />
kegels met stokk<strong>en</strong>: onder de stokk<strong>en</strong> door kruip<strong>en</strong> / over de stokk<strong>en</strong> spring<strong>en</strong> / afwissel<strong>en</strong>d over <strong>en</strong><br />
onder<br />
hoepels: spring<strong>en</strong> met 2 voet<strong>en</strong> van hoepel tot hoepel / lop<strong>en</strong> door de hoepels in elke hoepel 1 steunpunt<br />
/ kruip<strong>en</strong> op hand<strong>en</strong> <strong>en</strong> voet<strong>en</strong> door de hoepels in elke hoepel mag slechts 1 steunpunt / achterwaarts<br />
lop<strong>en</strong> door de hoepels / <strong>en</strong>z.<br />
Zweedse bank<strong>en</strong> met daarop e<strong>en</strong> valmat: onder de valmat doorkruip<strong>en</strong> / over de valmat lop<strong>en</strong> / koprol<br />
op de valmat / <strong>en</strong>z.<br />
matjes: kruip<strong>en</strong> op verschill<strong>en</strong>de manier<strong>en</strong> / spring<strong>en</strong> van mat tot mat / roll<strong>en</strong> op verschill<strong>en</strong>de manier<strong>en</strong><br />
/ <strong>en</strong>z.<br />
Zweedse bank schuin teg<strong>en</strong> klimrek: naar bov<strong>en</strong> lop<strong>en</strong> op de bank / je met de arm<strong>en</strong> naar bov<strong>en</strong> trekk<strong>en</strong><br />
/ bij het middelste klimrek door de hoepel kruip<strong>en</strong> / de tweede Zweedse bank afschuiv<strong>en</strong> (op buik<br />
/ op ‘poep’ / <strong>en</strong>z.)<br />
touw: kruip<strong>en</strong> op hand<strong>en</strong> <strong>en</strong> voet<strong>en</strong> met touw tuss<strong>en</strong> de hand<strong>en</strong> <strong>en</strong> voet<strong>en</strong> (voorwaarts / zijwaarts /<br />
achterwaarts / krab met buik naar bov<strong>en</strong> / krab met buik naar b<strong>en</strong>ed<strong>en</strong>)<br />
Uit: http://www.voltraweb.be/gesned<strong>en</strong>brood.htm<br />
Focus op:<br />
motorische compet<strong>en</strong>ties<br />
sociale compet<strong>en</strong>ties<br />
zelfstur<strong>en</strong>de compet<strong>en</strong>ties<br />
Leerkracht - assessm<strong>en</strong>tsituaties - JBI<br />
17
geZeLschApsspeLL<strong>en</strong><br />
Blokus, Rummikub: strategie, tactiek<br />
Trio: rek<strong>en</strong><strong>en</strong><br />
De kolonist<strong>en</strong> van Catan, Boonanza: communicer<strong>en</strong>, onderhandel<strong>en</strong><br />
Focus op:<br />
zie hierbov<strong>en</strong> per spel<br />
zelfstur<strong>en</strong>de compet<strong>en</strong>ties: hoe gaan leerling<strong>en</strong> om met teleurstelling? Wie bed<strong>en</strong>kt e<strong>en</strong><br />
strategie?<br />
Leerkracht - assessm<strong>en</strong>tsituaties - JBI<br />
18
oBservatIewIJzer compet<strong>en</strong>tIes<br />
situeer telk<strong>en</strong>s in de rechterkolom de leerling op e<strong>en</strong> schaal van erg laag (onderaan) tot erg hoog<br />
(bov<strong>en</strong>aan).<br />
Je hoeft niet alle onderdel<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> compet<strong>en</strong>tie te observer<strong>en</strong> <strong>en</strong> te beoordel<strong>en</strong>. voor e<strong>en</strong> gefundeerde<br />
uitspraak over e<strong>en</strong> cluster (bv. de sociale compet<strong>en</strong>ties van e<strong>en</strong> leerling) di<strong>en</strong>t wel informatie verzameld te<br />
zijn over minst<strong>en</strong>s twee onderligg<strong>en</strong>de compet<strong>en</strong>ties (bv. ‘sam<strong>en</strong>werk<strong>en</strong>’ <strong>en</strong> ‘omgaan met diversiteit’).<br />
ZeLFstur<strong>en</strong>de compet<strong>en</strong>tIes<br />
1. doelgerichtheid<br />
De leerling stelt realistische doel<strong>en</strong> voor zichzelf <strong>en</strong> slaagt er ook in deze te bereik<strong>en</strong>.<br />
<br />
<br />
De leerling heeft ge<strong>en</strong> duidelijke doel<strong>en</strong>, stelt onrealistische doel<strong>en</strong> of slaagt er niet in zijn doel<strong>en</strong> te bereik<strong>en</strong>.<br />
Hij houdt zich bezig met allerlei (nev<strong>en</strong>)zak<strong>en</strong> die niet bijdrag<strong>en</strong> tot het bereik<strong>en</strong> van het doel.<br />
2. doorzettingsvermog<strong>en</strong><br />
De leerling is e<strong>en</strong> harde werker <strong>en</strong> zet zich t<strong>en</strong> volle in. Hij geeft niet vlug op wanneer hij merkt dat het<br />
niet lukt.<br />
<br />
<br />
De leerling gaat er niet voor 100% voor. Hij geeft vlug op wanneer blijkt dat het niet gaat lukk<strong>en</strong> om het<br />
doel te bereik<strong>en</strong>.<br />
3. Flexibiliteit<br />
De leerling kan zich vlot aanpass<strong>en</strong>, bijv. aan person<strong>en</strong>, context<strong>en</strong>, tijd, procedures <strong>en</strong> middel<strong>en</strong>.<br />
<br />
<br />
De leerling past zijn gedrag niet aan aan e<strong>en</strong> veranderde situatie. Hij gaat stug verder op de ingeslag<strong>en</strong><br />
weg.<br />
4. kritische zin<br />
De leerling stelt standpunt<strong>en</strong>, gedrag of method<strong>en</strong> van zichzelf <strong>en</strong> zijn/haar omgeving<br />
in vraag, alvor<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> stelling in te nem<strong>en</strong>.<br />
<br />
<br />
De leerling neemt zonder nad<strong>en</strong>k<strong>en</strong> e<strong>en</strong> stelling in. Hij stelt zijn eig<strong>en</strong> standpunt<strong>en</strong>, gedrag of method<strong>en</strong><br />
of die van zijn/haar omgeving niet of zeld<strong>en</strong> in vraag.<br />
5. omgaan met stress<br />
De leerling blijft effectief prester<strong>en</strong> onder tijdsdruk, taakbelasting <strong>en</strong> exam<strong>en</strong>stress<br />
<strong>en</strong> ook bij teg<strong>en</strong>slag, weerstand <strong>en</strong> teleurstelling.<br />
<br />
<br />
De leerling raakt snel over zijn toer<strong>en</strong> als hij onder (tijds)druk staat <strong>en</strong> presteert niet goed bij taakbelasting<br />
<strong>en</strong> exam<strong>en</strong>stress. Hij hervindt slechts traag zijn ev<strong>en</strong>wicht na teg<strong>en</strong>slag, weerstand of teleurstelling.<br />
Leerkracht - assessm<strong>en</strong>tsituaties - JBI<br />
19
6. Zelfredzaamheid<br />
De leerling voert dagelijkse schoolactiviteit<strong>en</strong> zonder hulp van ander<strong>en</strong> uit <strong>en</strong> gedraagt<br />
zich als e<strong>en</strong> zelfstandig persoon in de school.<br />
<br />
<br />
De leerling heeft hulp of extra instructies van ander<strong>en</strong> nodig om de dagelijkse schoolactiviteit<strong>en</strong> uit te<br />
voer<strong>en</strong>. Hij heeft moeite om zich als e<strong>en</strong> zelfstandig persoon in de school te gedrag<strong>en</strong>.<br />
7. Zin voor orde <strong>en</strong> nauwkeurigheid<br />
De leerling werkt ordelijk, systematisch <strong>en</strong> regelmatig. Voert opdracht<strong>en</strong> grondig, geord<strong>en</strong>d <strong>en</strong> zorgvuldig<br />
uit.<br />
<br />
<br />
De leerling heeft problem<strong>en</strong> om de opdracht grondig, geord<strong>en</strong>d of zorgvuldig uit te voer<strong>en</strong>.<br />
Oppervlakkighed<strong>en</strong>, fout<strong>en</strong> <strong>en</strong> slordighed<strong>en</strong> bij de uitvoering kom<strong>en</strong> vaak voor.<br />
situeer nu op e<strong>en</strong> schaal van 1 (erg laag) tot 4 (erg hoog) de zelfstur<strong>en</strong>de compet<strong>en</strong>ties van deze<br />
leerling:<br />
1 2 3 4<br />
Leerkracht - assessm<strong>en</strong>tsituaties - JBI<br />
20
Leercompet<strong>en</strong>tIes<br />
8. Leervermog<strong>en</strong><br />
De leerling neemt nieuwe situaties, ideeën, informatie <strong>en</strong> ervaring<strong>en</strong> in zich op <strong>en</strong> kan deze analyser<strong>en</strong>,<br />
kritisch verwerk<strong>en</strong> <strong>en</strong> op e<strong>en</strong> effectieve manier toepass<strong>en</strong>.<br />
<br />
<br />
De leerling heeft moeite om nieuwe situaties, ideeën, informatie <strong>en</strong> ervaring<strong>en</strong> in zich op te nem<strong>en</strong>. Hij<br />
heeft problem<strong>en</strong> om nieuwe situaties, ideeën, informatie of ervaring<strong>en</strong> te analyser<strong>en</strong>, kritisch te verwerk<strong>en</strong><br />
of op e<strong>en</strong> effectieve manier toe te pass<strong>en</strong>.<br />
9. Informatie verwerk<strong>en</strong><br />
De leerling herk<strong>en</strong>t e<strong>en</strong> informatiebehoefte. Hij lokaliseert, evalueert <strong>en</strong> gebruikt efficiënt de b<strong>en</strong>odigde<br />
informatie.<br />
<br />
<br />
De leerling heeft ge<strong>en</strong> idee van welke informatie hij nodig heeft. Hij vindt de relevante informatie niet of<br />
moeilijk. Hij laat na de verkreg<strong>en</strong> informatie te beoordel<strong>en</strong> op bruikbaarheid <strong>en</strong> betrouwbaarheid. Hij gebruikt<br />
de gevond<strong>en</strong> informatie niet of inefficiënt.<br />
10. creativiteit<br />
De leerling bed<strong>en</strong>kt eig<strong>en</strong> (nieuwe <strong>en</strong> ongewone) ideeën, oplossing<strong>en</strong> <strong>en</strong> method<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> probleem<br />
door te fantaser<strong>en</strong>, te experim<strong>en</strong>ter<strong>en</strong>, te verbeeld<strong>en</strong>, vorm te gev<strong>en</strong>, etc. <strong>en</strong> voert deze ook uit. Ontwikkelt<br />
nieuwe werkwijz<strong>en</strong> waarmee bestaande werkwijz<strong>en</strong> verbeterd of vervang<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong>.<br />
<br />
<br />
De leerling is niet inv<strong>en</strong>tief bij het oploss<strong>en</strong> van het probleem. Hij houdt vast aan de gebruikelijke werkwijze<br />
om e<strong>en</strong> bepaalde opdracht uit te voer<strong>en</strong>.<br />
11. plann<strong>en</strong><br />
De leerling bepaalt op effectieve wijze doel<strong>en</strong> <strong>en</strong> prioriteit<strong>en</strong> <strong>en</strong> koppelt hieraan e<strong>en</strong> optimale b<strong>en</strong>utting<br />
van acties, tijd <strong>en</strong> middel<strong>en</strong> waarbij de voortgang wordt bewaakt.<br />
<br />
<br />
De leerling slaagt er niet in doel<strong>en</strong> <strong>en</strong> prioriteit<strong>en</strong> te bepal<strong>en</strong>. Hij kan de werkzaamhed<strong>en</strong>, tijdsindeling <strong>en</strong><br />
hulpmiddel<strong>en</strong> voor de taakuitvoering niet of zeld<strong>en</strong> systematisch <strong>en</strong> ordelijk plann<strong>en</strong>.<br />
12. Zin voor initiatief<br />
De leerling neemt het voortouw <strong>en</strong>/of zet de eerste stapp<strong>en</strong>. Hij wacht niet op de ander<strong>en</strong> om e<strong>en</strong> voorstel<br />
te do<strong>en</strong>.<br />
<br />
<br />
De leerling wacht op e<strong>en</strong> voorstel van de ander<strong>en</strong> om aan de uitvoering van de opdracht te beginn<strong>en</strong>. Hij<br />
komt zelf niet als eerste aan met e<strong>en</strong> idee.<br />
situeer nu op e<strong>en</strong> schaal van 1 (erg laag) tot 4 (erg hoog) de leercompet<strong>en</strong>ties van deze leerling:<br />
1 2 3 4<br />
Leerkracht - assessm<strong>en</strong>tsituaties - JBI<br />
21
socIALe compet<strong>en</strong>tIes<br />
13. communicer<strong>en</strong><br />
De leerling (z<strong>en</strong>der) drukt zich zowel mondeling als schriftelijk zodanig uit dat zijn/haar boodschap bij de<br />
ontvanger overkomt. Hij maakt ideeën, m<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> <strong>en</strong> informatie aan ander<strong>en</strong> duidelijk in heldere, bondige<br />
<strong>en</strong> begrijpelijke taal.<br />
<br />
<br />
De leerling drukt zijn gedacht<strong>en</strong> mondeling <strong>en</strong>/of schriftelijk uit op e<strong>en</strong> vage, onbegrijpelijke <strong>en</strong>/of<br />
omslachtige manier. Zijn boodschap komt niet altijd duidelijk over bij de ontvanger.<br />
14. Assertiviteit<br />
De leerling komt op voor eig<strong>en</strong> gevoel<strong>en</strong>s, m<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>, behoeft<strong>en</strong> of belang<strong>en</strong> met respect voor ander<strong>en</strong>.<br />
<br />
<br />
De leerling houdt zijn gevoel<strong>en</strong>s, m<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>, behoeft<strong>en</strong> of belang<strong>en</strong> voor zich. Hij komt te weinig op<br />
voor zijn gevoel<strong>en</strong>s, m<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>, behoeft<strong>en</strong> of belang<strong>en</strong>. Hij betuigt weinig of ge<strong>en</strong> respect voor ander<strong>en</strong><br />
wanneer hij opkomt voor zijn eig<strong>en</strong> gevoel<strong>en</strong>s, m<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>, behoeft<strong>en</strong> <strong>en</strong> belang<strong>en</strong><br />
15. sam<strong>en</strong>werk<strong>en</strong><br />
De leerling draagt actief bij tot het realiser<strong>en</strong> van geme<strong>en</strong>schappelijke doel<strong>en</strong> door e<strong>en</strong> optimale afstemming<br />
tuss<strong>en</strong> de eig<strong>en</strong> kwaliteit<strong>en</strong> <strong>en</strong> belang<strong>en</strong> én die van de groep / de ander. Hij houdt rek<strong>en</strong>ing met de<br />
gevoel<strong>en</strong>s <strong>en</strong> behoeft<strong>en</strong> van ander<strong>en</strong>.<br />
<br />
<br />
De leerling draagt nauwelijks bij tot het realiser<strong>en</strong> van geme<strong>en</strong>schappelijke doel<strong>en</strong>. Zijn eig<strong>en</strong> belang<strong>en</strong><br />
primer<strong>en</strong> op de belang<strong>en</strong> van de groep. Hij houdt weinig rek<strong>en</strong>ing met de gevoel<strong>en</strong>s <strong>en</strong> behoeft<strong>en</strong> van<br />
ander<strong>en</strong>.<br />
16. omgaan met diversiteit<br />
De leerling toont zich bekwaam in de omgang met verscheid<strong>en</strong>heid. Hij aanvaardt deze als e<strong>en</strong> feit <strong>en</strong><br />
probeert er indi<strong>en</strong> mogelijk van te ler<strong>en</strong>.<br />
<br />
<br />
De leerling weet niet hoe hij moet omgaan met verscheid<strong>en</strong>heid.<br />
17. Loyaliteit<br />
De leerling leeft de regels <strong>en</strong> procedures (binn<strong>en</strong> de school, klas <strong>en</strong> groep) na, draagt deze uit <strong>en</strong> geeft<br />
zo blijk van sterke betrokk<strong>en</strong>heid op de organisatie <strong>en</strong> de afsprak<strong>en</strong> die er geld<strong>en</strong>.<br />
<br />
<br />
De leerling leeft de regels <strong>en</strong> procedures (binn<strong>en</strong> de school, klas <strong>en</strong> groep) niet na. Hij toont ge<strong>en</strong> of<br />
weinig betrokk<strong>en</strong>heid op de organisatie. Hij komt afsprak<strong>en</strong> niet na.<br />
18. Leiding gev<strong>en</strong><br />
De leerling motiveert, stimuleert <strong>en</strong> stuurt zijn medeleerling<strong>en</strong> om e<strong>en</strong> bepaald resultaat te hal<strong>en</strong>.<br />
<br />
<br />
De leerling ontmoedigt door zijn woord<strong>en</strong> of zijn gedrag zijn medeleerling<strong>en</strong>.<br />
Leerkracht - assessm<strong>en</strong>tsituaties - JBI<br />
22
situeer nu op e<strong>en</strong> schaal van 1 (erg laag) tot 4 (erg hoog) de sociale compet<strong>en</strong>ties van deze leerling:<br />
1 2 3 4<br />
Leerkracht - assessm<strong>en</strong>tsituaties - JBI<br />
23
oBservatIeschema<br />
Naam leerling: Observator:<br />
Assessm<strong>en</strong>tsituatie:<br />
Compet<strong>en</strong>tie:<br />
Noteer hieronder de<br />
compet<strong>en</strong>ties die werd<strong>en</strong><br />
geobserveerd.<br />
- +/- + ++<br />
Leerkracht - assessm<strong>en</strong>tsituaties - JBI<br />
Bijkom<strong>en</strong>de beschrijving:<br />
- +/- + ++<br />
moet<br />
verbeter<strong>en</strong><br />
er wordt meer<br />
verwacht<br />
aanvaardbaar<br />
b<strong>en</strong>adert de<br />
verwachting<strong>en</strong><br />
goed<br />
voldoet aan de<br />
verwachting<strong>en</strong><br />
uitstek<strong>en</strong>d<br />
overtreft de verwachting<strong>en</strong><br />
24
RappoRteR<strong>en</strong> <strong>en</strong> CommuniCeR<strong>en</strong><br />
we k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> de Compet<strong>en</strong>ties. wat nu?
Hoe ga je te weRk? Volg Het stapp<strong>en</strong>plan.<br />
Stap 1<br />
<br />
Stap 2<br />
<br />
Leerling <strong>en</strong> leerkracht vull<strong>en</strong> elk afzonderlijk op e<strong>en</strong> kopie het eerste deel van het verslag in. Ze<br />
do<strong>en</strong> dit op basis van de gegev<strong>en</strong>s uit het tal<strong>en</strong>t<strong>en</strong>boekje, (de zelfinschatting bij <strong>en</strong> de resultat<strong>en</strong><br />
op) de tak<strong>en</strong> <strong>en</strong> de assesm<strong>en</strong>tsituaties.<br />
Eerste gesprek met de leerling: de ingevulde eerste del<strong>en</strong> (van de leerling <strong>en</strong> de leerkracht)<br />
word<strong>en</strong> naast elkaar gelegd <strong>en</strong> besprok<strong>en</strong>. Op basis van dit gesprek wordt de synthesebalk in<br />
cons<strong>en</strong>sus ingevuld.<br />
Stap 3 Leerling vult het luik leerling in op basis van de informatie uit stapp<strong>en</strong> 1 <strong>en</strong> 2.<br />
<br />
Stap 4 De ouders vull<strong>en</strong> het luik ouders in (stap 3 & 4 kunn<strong>en</strong> parallel gebeur<strong>en</strong>).<br />
<br />
Stap 5<br />
<br />
Stap 6<br />
De klass<strong>en</strong>raad bespreekt op basis van alle informatie uit de vorige stapp<strong>en</strong> het ondersteuningsaanbod<br />
<strong>en</strong> selecteert geschikte ondersteuningsmiddel<strong>en</strong>. Het luik leerkracht wordt ingevuld.<br />
Tweede gesprek met de leerling <strong>en</strong> tev<strong>en</strong>s eerste gesprek met de ouders: de specifieke ondersteuningsmaatregel<strong>en</strong><br />
voor de leerling word<strong>en</strong> besprok<strong>en</strong> met de leerling én zijn ouders<br />
sam<strong>en</strong>.<br />
Leerkracht - rapporter<strong>en</strong> <strong>en</strong> communicer<strong>en</strong> - JBI<br />
2
1. Het VeRslag<br />
Wanneer de bevinding<strong>en</strong> van de verschill<strong>en</strong>de onderdel<strong>en</strong> (leerling<strong>en</strong>boekje, tak<strong>en</strong> <strong>en</strong> assessm<strong>en</strong>tsituaties)<br />
gek<strong>en</strong>d zijn, is het van belang deze op e<strong>en</strong> heldere manier te communicer<strong>en</strong> aan alle belanghebb<strong>en</strong>d<strong>en</strong>. In eerste<br />
instantie natuurlijk aan de leerling zelf, maar ook aan de ouders <strong>en</strong> de collega’s van de eerste graad van het<br />
schoolteam. Hieronder pres<strong>en</strong>ter<strong>en</strong> we e<strong>en</strong> voorbeeldverslag dat, geheel in overe<strong>en</strong>stemming met de principes<br />
van breed evaluer<strong>en</strong>, mikt op betrokk<strong>en</strong>heid van alle partij<strong>en</strong>. Dit verslag is uiteraard niet te nem<strong>en</strong> of te lat<strong>en</strong><br />
maar kan als inspiratiebron di<strong>en</strong><strong>en</strong> voor het opstell<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> verslag van de beginbeeldanalyse. Bij sommige<br />
onderdel<strong>en</strong> in het verslag vindt u in e<strong>en</strong> voetnoot extra uitleg.<br />
LuIk 1 *<br />
Naam leerling:<br />
.........................<br />
Taak als geheel<br />
…………<br />
(noteer welke<br />
taak)<br />
Rek<strong>en</strong><strong>en</strong><br />
(Wiskunde)<br />
leerling<br />
leerkracht<br />
synthese<br />
leerling<br />
leerkracht<br />
synthese<br />
Comm<strong>en</strong>taar leerling<br />
leerkracht<br />
Taal (Nederlands) leerling<br />
leerkracht<br />
synthese<br />
Comm<strong>en</strong>taar leerling<br />
leerkracht<br />
Technologie leerling<br />
leerkracht<br />
synthese<br />
1 2 3 4<br />
* Zowel leerling als leerkracht kunn<strong>en</strong> de gegev<strong>en</strong>s hal<strong>en</strong> uit tal<strong>en</strong>t<strong>en</strong>boekje, tak<strong>en</strong> <strong>en</strong> assessm<strong>en</strong>tsituaties.<br />
De schuifbalk<strong>en</strong> ton<strong>en</strong> aan dat je niet IN e<strong>en</strong> categorie valt, maar dat dit e<strong>en</strong> continuüm is. De leerkracht kan ter verduidelijking<strong>en</strong> voor<br />
het invull<strong>en</strong> van de balk<strong>en</strong> verwijz<strong>en</strong> naar de zelfinschatting bij de tak<strong>en</strong> uit het beginbeeld<br />
Leerkracht - rapporter<strong>en</strong> <strong>en</strong> communicer<strong>en</strong> - JBI<br />
3
Comm<strong>en</strong>taar leerling<br />
Muzische of<br />
plastische vorming<br />
leerkracht<br />
leerling<br />
leerkracht<br />
synthese<br />
Comm<strong>en</strong>taar leerling<br />
Andere *<br />
(noteer hieronder<br />
wat)<br />
…………………<br />
leerkracht<br />
leerling<br />
leerkracht<br />
synthese<br />
Comm<strong>en</strong>taar leerling<br />
Andere<br />
(noteer hieronder<br />
wat)<br />
…………………<br />
leerkracht<br />
leerling<br />
leerkracht<br />
synthese<br />
Comm<strong>en</strong>taar leerling<br />
Andere<br />
(noteer hieronder<br />
wat)<br />
…………………<br />
leerkracht<br />
leerling<br />
leerkracht<br />
synthese<br />
Comm<strong>en</strong>taar leerling<br />
leerkracht<br />
* Hier kunn<strong>en</strong> compet<strong>en</strong>ties word<strong>en</strong> ingevuld die de leerling bezit <strong>en</strong> die blijk<strong>en</strong> bij de uitvoering van de tak<strong>en</strong> of uit het<br />
tal<strong>en</strong>t<strong>en</strong>boekje, zoals bijvoorbeeld handigheid of sam<strong>en</strong>werk<strong>en</strong>.<br />
Leerkracht - rapporter<strong>en</strong> <strong>en</strong> communicer<strong>en</strong> - JBI<br />
4
Leg<strong>en</strong>de:<br />
1 moet verbeter<strong>en</strong>, er wordt meer verwacht<br />
2 aanvaardbaar, b<strong>en</strong>adert de verwachting<strong>en</strong><br />
3 goed, voldoet aan de verwachting<strong>en</strong><br />
4 uitstek<strong>en</strong>d, overtreft de verwachting<strong>en</strong><br />
Uit bov<strong>en</strong>staande tabel blijkt dat dit de sterke kant<strong>en</strong> zijn:<br />
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
Uit bov<strong>en</strong>staande tabel blijkt dat dit de zwakke kant<strong>en</strong> zijn:<br />
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
LuIk LeerLIng<br />
Ik wil in de toekomst de volg<strong>en</strong>de zak<strong>en</strong> verbeter<strong>en</strong>:<br />
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
Om deze zak<strong>en</strong> te verbeter<strong>en</strong>, kan ik:<br />
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
Comm<strong>en</strong>taar leerkracht:<br />
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
Comm<strong>en</strong>taar ouders:<br />
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
Leerkracht - rapporter<strong>en</strong> <strong>en</strong> communicer<strong>en</strong> - JBI<br />
5
LuIk Leerkracht<br />
De school zal het volg<strong>en</strong>de do<strong>en</strong> om je daarbij te help<strong>en</strong>: (ondersteuningsmaatregel<strong>en</strong> beschrijv<strong>en</strong>)<br />
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
Comm<strong>en</strong>taar leerling:<br />
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
Comm<strong>en</strong>taar ouders:<br />
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
LuIk ouderS<br />
Wat mijn kind goed kan<br />
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
Wat mijn kind nog kan verbeter<strong>en</strong><br />
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
Wat verwacht ik hierbij van de school?<br />
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
Comm<strong>en</strong>taar leerling:<br />
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
Comm<strong>en</strong>taar leerkracht:<br />
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
* Dit deel wordt ingevuld door de leerkracht, nadat alle stapp<strong>en</strong> zijn doorlop<strong>en</strong>.<br />
Leerkracht - rapporter<strong>en</strong> <strong>en</strong> communicer<strong>en</strong> - JBI<br />
6
SyntheSe van het voorgaande<br />
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
tIpS voor het opSteLL<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> verSLag<br />
Indi<strong>en</strong> de school beslist om het voorbeeldverslag aan te pass<strong>en</strong> of e<strong>en</strong> nieuw verslag te ontwerp<strong>en</strong>, dan kunn<strong>en</strong><br />
onderstaande vrag<strong>en</strong> help<strong>en</strong> om het verslag uit te d<strong>en</strong>k<strong>en</strong>.<br />
Wat wil je rapporter<strong>en</strong> uit de beginbeeldanalyse: welke compet<strong>en</strong>ties, welke k<strong>en</strong>nis, welke vaardigheid,<br />
welke attitudes?<br />
Leidt deze informatie tot betere ondersteun<strong>en</strong>de maatregel<strong>en</strong>?<br />
Herk<strong>en</strong>n<strong>en</strong> <strong>en</strong> begrijp<strong>en</strong> de leerling <strong>en</strong> zijn ouders de stapp<strong>en</strong> tot ondersteuning?<br />
Is het verslag ondubbelzinnig <strong>en</strong> zonder jargon opgesteld, zodat het niet verkeerd begrep<strong>en</strong> kan<br />
word<strong>en</strong>?<br />
Wordt de informatie gerelateerd aan wat er wordt verwacht van de leerling (huidig niveau t<strong>en</strong> opzichte<br />
van verwachte startcompet<strong>en</strong>ties)?<br />
Is de informatie duidelijk?<br />
Is e<strong>en</strong> geschrev<strong>en</strong> verslag de meest efficiënte manier om dit soort informatie mee te del<strong>en</strong>?<br />
Kan je het verslag rechtvaardig<strong>en</strong>? Wordt de informatie gestaafd door bewijsmateriaal uit de<br />
beginbeeldanalyse?<br />
Welke rol heeft de leerling gespeeld bij het opstell<strong>en</strong> van het beginbeeld <strong>en</strong> is dit weergegev<strong>en</strong> in het<br />
verslag?<br />
Leerkracht - rapporter<strong>en</strong> <strong>en</strong> communicer<strong>en</strong> - JBI<br />
7
2. de CommuniCatie oVeR Het VeRslag<br />
2.1 Met de LeerLIng<br />
Hiermee bedoel<strong>en</strong> we niet de traditionele e<strong>en</strong>richtingscommunicatie over de bevinding<strong>en</strong> van de beginbeeldanalyse<br />
van de leerkracht aan de leerling, maar wel e<strong>en</strong> tweerichtingscommunicatie tuss<strong>en</strong> de leerling <strong>en</strong> de<br />
leerkracht. In de visie van breed evaluer<strong>en</strong> heeft de leerling namelijk e<strong>en</strong> zeer belangrijke stem. De leerling is al<br />
van bij het opbouw<strong>en</strong> van het beginbeeld heel actief <strong>en</strong> bewust betrokk<strong>en</strong> geweest. Als de leerling e<strong>en</strong> stem blijft<br />
hebb<strong>en</strong>, kan hij uitgroei<strong>en</strong> tot e<strong>en</strong> zelfstur<strong>en</strong>de leerling omdat hem van bij het begin zelfinzicht gebod<strong>en</strong> wordt.<br />
E<strong>en</strong> gesprek, waarbij de leerling e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong> stem heeft, kan e<strong>en</strong> perfect uitgangspunt vorm<strong>en</strong> om sam<strong>en</strong> met de<br />
leerling te gaan kijk<strong>en</strong> naar di<strong>en</strong>s sterktes <strong>en</strong> zwaktes in functie van wat de leerling moet kunn<strong>en</strong> bij het begin van<br />
het secundair onderwijs om succesvol te zijn. Hierbij verschaff<strong>en</strong> de leerling én de leerkracht elkaar inzicht in wat<br />
de leerling kan (= feedback), <strong>en</strong> waaraan nog moet/zal/wil word<strong>en</strong> gewerkt (=feedforward).<br />
Aan de hand van het verslag kan m<strong>en</strong> met de leerling in gesprek gaan over di<strong>en</strong>s compet<strong>en</strong>ties, zijn sterktes <strong>en</strong><br />
zwaktes. In het verslag staan namelijk zowel de resultat<strong>en</strong> van de zelfinschatting van de leerling als de resultat<strong>en</strong><br />
van de observaties door de leerkracht.<br />
Het is van belang vooral in te gaan op die compet<strong>en</strong>ties waar de inschatting van de leerling <strong>en</strong> die van de leerkracht<br />
duidelijk verschill<strong>en</strong>. M<strong>en</strong> peilt dan waarom de leerling zichzelf zo inschat, m<strong>en</strong> deelt mee waarom de leerkracht<br />
de leerling zo inschat <strong>en</strong> m<strong>en</strong> probeert te achterhal<strong>en</strong> hoe het verschil tuss<strong>en</strong> beid<strong>en</strong> te verklar<strong>en</strong> valt. Dit zal<br />
uitmond<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> gecorrigeerde visie op de compet<strong>en</strong>tie. Deze verfijnde visie kan in het rapport word<strong>en</strong> ingekleurd<br />
in de rij ‘synthese’. Als m<strong>en</strong> op deze manier te werk gaat, moet m<strong>en</strong> de inspraak van de leerling ook écht will<strong>en</strong><br />
me<strong>en</strong>em<strong>en</strong>. Het syntheseoordeel zal daarom niet altijd e<strong>en</strong> mathematisch gemiddelde van de twee visies vorm<strong>en</strong>.<br />
Het kan zijn dat de leerling e<strong>en</strong> goede verklaring heeft voor het feit dat de leerkracht e<strong>en</strong> compet<strong>en</strong>tie lager heeft<br />
ingeschat dan hijzelf. In dat geval zal het gesprek duidelijk mak<strong>en</strong> dat de leerkracht zijn visie moet herzi<strong>en</strong>. Het<br />
zou ook kunn<strong>en</strong> dat de leerkracht duidelijk bewijsmateriaal kan voorlegg<strong>en</strong> voor het feit dat hij e<strong>en</strong> compet<strong>en</strong>tie<br />
lager heeft ingeschat dan de leerling. In dat geval zal het gesprek duidelijk mak<strong>en</strong> dat de leerling zijn visie moet<br />
bijschav<strong>en</strong>. Tijd<strong>en</strong>s het gesprek t<strong>en</strong> slotte zal m<strong>en</strong> de leerling moet<strong>en</strong> informer<strong>en</strong> over de manier waarop de school<br />
hem ondersteuning zal bied<strong>en</strong> om te werk<strong>en</strong> aan zijn zwakkere kant<strong>en</strong>.<br />
E<strong>en</strong> volg<strong>en</strong>de stap zou kunn<strong>en</strong> zijn dat m<strong>en</strong> sam<strong>en</strong> met de leerling e<strong>en</strong> actieplan opstelt. De leerling d<strong>en</strong>kt<br />
hierbij na over de onderdel<strong>en</strong> (vakk<strong>en</strong> of vaardighed<strong>en</strong>) waarvoor hij betere resultat<strong>en</strong> zou will<strong>en</strong> behal<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
hoe hij dat zou kunn<strong>en</strong> aanpakk<strong>en</strong>, op korte termijn (bijvoorbeeld voor het volg<strong>en</strong>de verslag) <strong>en</strong> op middellange<br />
termijn (bijvoorbeeld voor het einde van het schooljaar). E<strong>en</strong> leerkracht zal – zeker in het begin – de leerling<br />
voldo<strong>en</strong>de moet<strong>en</strong> begeleid<strong>en</strong>. Als blijkt dat de leerling doelstelling<strong>en</strong> formuleert die te hoog gegrep<strong>en</strong> zijn, kan de<br />
leerkracht help<strong>en</strong> door deze doelstelling op te splits<strong>en</strong> in haalbare stapp<strong>en</strong>. Als blijkt dat de leerling doelstelling<strong>en</strong><br />
formuleert die te laag zijn gegrep<strong>en</strong>, kan de leerkracht de leerling motiver<strong>en</strong> om e<strong>en</strong> stapje verder te gaan. Aan<br />
die doelstelling<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> dan concrete acties word<strong>en</strong> gekoppeld. Ook hier ligt e<strong>en</strong> belangrijke taak voor de<br />
leerkracht. Het zoek<strong>en</strong> naar concrete manier<strong>en</strong> om te werk<strong>en</strong> aan e<strong>en</strong> doelstelling moet immers aangeleerd <strong>en</strong><br />
begeleid word<strong>en</strong>. Als de leerling onrealistische acties formuleert, kan de leerkracht help<strong>en</strong> door haalbare acties<br />
voor te stell<strong>en</strong>. Als de leerling anderzijds e<strong>en</strong> te kleine stap formuleert in zijn acties, kan de leerkracht e<strong>en</strong> voorstel<br />
do<strong>en</strong> dat iets verder gaat (zie ter inspiratie deel 3: tips voor leerling<strong>en</strong>).<br />
tIpS voor het coMMunIcer<strong>en</strong> Met e<strong>en</strong> LeerLIng<br />
Focus op de compet<strong>en</strong>ties die de leerling al heeft verworv<strong>en</strong>.<br />
Vergelijk het beginbeeld van de leerling met de verwachting<strong>en</strong>.<br />
Geef e<strong>en</strong> breed beeld van elke individuele leerling, zo ontmoedig je de vergelijking tuss<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong>.<br />
Moedig de leerling aan e<strong>en</strong> plan op te mak<strong>en</strong> over zijn persoonlijke doelstelling<strong>en</strong> <strong>en</strong> hoe hij ze kan<br />
bereik<strong>en</strong>.<br />
Geef duidelijk aan wat de school zal do<strong>en</strong> om de leerling te ondersteun<strong>en</strong>.<br />
Maak ev<strong>en</strong>tueel e<strong>en</strong> overe<strong>en</strong>komst op met de leerling in verband met de acties <strong>en</strong> de planning.<br />
Vraag de leerling om comm<strong>en</strong>taar te gev<strong>en</strong> bij de bevinding<strong>en</strong>.<br />
Geef de nodige informatie tekstueel <strong>en</strong> grafisch. Vermijd numerieke informatie.<br />
Sommige communicatie kan in groep gebeur<strong>en</strong>, zoals bijvoorbeeld de uitleg voor het interpreter<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
begrijp<strong>en</strong> van het verslag <strong>en</strong> het gev<strong>en</strong> van informatie over de globale ondersteun<strong>en</strong>de aanpak van de<br />
school.<br />
Leerkracht - rapporter<strong>en</strong> <strong>en</strong> communicer<strong>en</strong> - JBI<br />
8
Het is ook leuk om sam<strong>en</strong> met de leerling<strong>en</strong> per klas e<strong>en</strong> overzicht te mak<strong>en</strong> van één sterke kant<br />
van elke leerling. Zo weet e<strong>en</strong> leerling bij wie hij terecht kan om hem te help<strong>en</strong> bij bijvoorbeeld het<br />
opzoek<strong>en</strong> op het internet, of bij het mak<strong>en</strong> van illustraties bij e<strong>en</strong> onderwerp. Uit de pres<strong>en</strong>tatie van de<br />
taak <strong>en</strong> uit het tal<strong>en</strong>t<strong>en</strong>boekje blijkt welke compet<strong>en</strong>ties of vaardighed<strong>en</strong> elke leerling heeft. Laat elke<br />
leerling zijn sterkste kant kiez<strong>en</strong>. Maak ev<strong>en</strong>tueel e<strong>en</strong> compet<strong>en</strong>tieboom met alle compet<strong>en</strong>ties uit de<br />
klas.<br />
2.2 Met het Lerar<strong>en</strong>teaM<br />
De leerkracht<strong>en</strong> die de beginanalyse begeleid hebb<strong>en</strong> <strong>en</strong> de leerling<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> geobserveerd, zijn de aangewez<strong>en</strong><br />
person<strong>en</strong> om de gegev<strong>en</strong>s uit deze analyse bije<strong>en</strong> te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> <strong>en</strong> te besprek<strong>en</strong> met alle betrokk<strong>en</strong> lerar<strong>en</strong>. De<br />
klass<strong>en</strong>raad is het aangewez<strong>en</strong> orgaan om alle leerkracht<strong>en</strong> mondeling te informer<strong>en</strong> zowel over de groep als<br />
geheel als over alle individuele leerling<strong>en</strong>.<br />
De beginbeeldanalyse heeft e<strong>en</strong> signaalfunctie. Uit de analyse moet blijk<strong>en</strong> welke compet<strong>en</strong>ties de leerling al heeft<br />
<strong>en</strong> aan welke compet<strong>en</strong>ties er nog gewerkt moet word<strong>en</strong>. Op basis van deze resultat<strong>en</strong> kan het team uitzoek<strong>en</strong><br />
hoe de school het onderwijsleerproces zoveel mogelijk op maat van alle leerling<strong>en</strong> kan bijstur<strong>en</strong>.<br />
De klass<strong>en</strong>raad bepaalt welke ondersteuning de school gaat bied<strong>en</strong>: e<strong>en</strong> globale aanpak op basis van de gegev<strong>en</strong>s<br />
van de instrom<strong>en</strong>de leerling<strong>en</strong>, maar ook e<strong>en</strong> individuele aanpak per leerling waarvan e<strong>en</strong> of meer compet<strong>en</strong>ties<br />
niet voldo<strong>en</strong> aan de verwachting<strong>en</strong>.<br />
tIpS voor het coMMunIcer<strong>en</strong> BInn<strong>en</strong> het SchooLteaM<br />
Hou steeds de doelstelling voor og<strong>en</strong>: het leerproces van de leerling ondersteun<strong>en</strong> <strong>en</strong> bijstur<strong>en</strong> waar<br />
nodig zodat de leerling tot meer ler<strong>en</strong> komt.<br />
Wees ervan bewust dat elke leerkracht voor het bereik<strong>en</strong> van deze doelstelling verantwoordelijk is.<br />
Blijf elkaar – ook na de beginbeeldanalyse – informer<strong>en</strong> over de voortgang van de leerling.<br />
Geef elkaar constructieve feedback bij het ondersteun<strong>en</strong> van de leerling.<br />
Maak op e<strong>en</strong> productieve manier gebruik van de verschill<strong>en</strong> in compet<strong>en</strong>ties tuss<strong>en</strong> de leerkracht<strong>en</strong>.<br />
Wees flexibel bij het inzett<strong>en</strong> van de ondersteun<strong>en</strong>de acties. Evalueer regelmatig <strong>en</strong> stuur tijdig bij.<br />
2.3 Met de ouderS<br />
Ouders will<strong>en</strong> wet<strong>en</strong> waar hun kind staat t<strong>en</strong> opzichte van de verwachte startcompet<strong>en</strong>ties. Ze hebb<strong>en</strong> ev<strong>en</strong>e<strong>en</strong>s<br />
het recht om geïnformeerd te word<strong>en</strong> over wat de school zal do<strong>en</strong> om hun kind te ondersteun<strong>en</strong> waar het nodig is<br />
<strong>en</strong> hoe de school daarbij zal inspel<strong>en</strong> op de achtergrond van hun kind. Communicatie met de ouders zal meestal<br />
pas gebeur<strong>en</strong> nadat de resultat<strong>en</strong> met de leerling zijn besprok<strong>en</strong> <strong>en</strong> nadat er met de klass<strong>en</strong>raad is nagedacht<br />
over de ondersteun<strong>en</strong>de acties. Toch kan e<strong>en</strong> gesprek met de ouders e<strong>en</strong> verhelder<strong>en</strong>d beeld br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> van de<br />
leerling, waardoor de ondersteuning misschi<strong>en</strong> moet herzi<strong>en</strong> word<strong>en</strong>.<br />
In veel schol<strong>en</strong> wordt e<strong>en</strong> startavond voor ouders georganiseerd. M<strong>en</strong> zou ervoor kunn<strong>en</strong> opter<strong>en</strong> om op deze<br />
vergadering informatie te gev<strong>en</strong> over de beginbeeldanalyse: wat is de doelstelling van deze analyse? Wat zijn de<br />
globale resultat<strong>en</strong>? Welke compet<strong>en</strong>ties zijn overweg<strong>en</strong>d aanwezig? Welke globale acties word<strong>en</strong> ondernom<strong>en</strong><br />
door de school om alle leerling<strong>en</strong> te begeleid<strong>en</strong>?<br />
In individuele gesprekk<strong>en</strong> kan m<strong>en</strong> de resultat<strong>en</strong> van de leerling besprek<strong>en</strong> <strong>en</strong> uitlegg<strong>en</strong>: welke individuele acties<br />
word<strong>en</strong> er g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> om de leerling te begeleid<strong>en</strong> <strong>en</strong> te ondersteun<strong>en</strong>? Ook de stem van de ouders is belangrijk<br />
bij de beginanalyse. Het is daarom aangewez<strong>en</strong> om de ouders de geleg<strong>en</strong>heid te gev<strong>en</strong> om het rapport te lez<strong>en</strong><br />
voor het gesprek plaatsvindt <strong>en</strong> om ze geleg<strong>en</strong>heid te gev<strong>en</strong> om hun visie op <strong>en</strong> ervaring<strong>en</strong> met de compet<strong>en</strong>ties<br />
van hun kind mee te del<strong>en</strong>. Laat de inbr<strong>en</strong>g van de ouders niet vrijblijv<strong>en</strong>d zijn als e<strong>en</strong> comm<strong>en</strong>taar op het rapport,<br />
maar neem die inbr<strong>en</strong>g ook mee.<br />
Leerkracht - rapporter<strong>en</strong> <strong>en</strong> communicer<strong>en</strong> - JBI<br />
9
tIpS voor het coMMunIcer<strong>en</strong> Met ouderS<br />
algeme<strong>en</strong><br />
Omschrijf voor jezelf duidelijk wat je hoopt te bereik<strong>en</strong> tijd<strong>en</strong>s de leerkracht-ouderbespreking<strong>en</strong>.<br />
Je hoeft niet per se e<strong>en</strong> formeel oudercontact te organiser<strong>en</strong>. Je kan de resultat<strong>en</strong> van de beginbeeldanalyse<br />
ev<strong>en</strong>e<strong>en</strong>s besprek<strong>en</strong> via e<strong>en</strong> rechtstreeks, persoonlijk contact aan de schoolpoort, via e<strong>en</strong><br />
huisbezoek of op neutraal terrein (vb. buurthuis). Dit is vooral aangewez<strong>en</strong> voor ouders met drempelvrees.<br />
Sta op<strong>en</strong> voor de thuiscultuur van de leerling (<strong>en</strong> de ouders). Aanvaard <strong>en</strong> respecteer de verschill<strong>en</strong><br />
tuss<strong>en</strong> de schoolcultuur <strong>en</strong> de thuiscultuur van de leerling. Probeer te begrijp<strong>en</strong> vanuit welk refer<strong>en</strong>tiekader<br />
de ouders naar de feit<strong>en</strong> kijk<strong>en</strong> <strong>en</strong> speel hierop in.<br />
Begin je gesprek met het ‘legg<strong>en</strong> van contact’ <strong>en</strong> het ‘voeling krijg<strong>en</strong> met de ouders’, <strong>en</strong> ga pas daarna<br />
in op de boodschap die je wil overbr<strong>en</strong>g<strong>en</strong>.<br />
Wees helder, accuraat, beknopt <strong>en</strong> respectvol.<br />
Gebruik e<strong>en</strong>voudige, duidelijke taal. Vermijd schooltaal. Zorg – indi<strong>en</strong> nodig – voor e<strong>en</strong> tolk.<br />
Spreek respectvol over de leerling. Elke leerling heeft het recht aanvaard te word<strong>en</strong> zoals hij is met al<br />
zijn goede <strong>en</strong> slechte kant<strong>en</strong>.<br />
Vat regelmatig sam<strong>en</strong> wat er al gezegd is geweest.<br />
Controleer of wat je zegt ook zo werd begrep<strong>en</strong>.<br />
Heb ook oog voor niet-verbale communicatie niet alle<strong>en</strong> van de ouders, maar ook van jezelf. Hoe je<br />
de boodschap overbr<strong>en</strong>gt, toont nl. hoe je staat teg<strong>en</strong>over de boodschap, jezelf <strong>en</strong> de ouders. Hoe de<br />
ouders de boodschap ontvang<strong>en</strong>, toont hoe ze staan teg<strong>en</strong>over de boodschap, zichzelf <strong>en</strong> de school.<br />
Eindig het gesprek met e<strong>en</strong> positieve noot.<br />
Inhoudelijk<br />
Leg uit waarom er e<strong>en</strong> beginsituatieanalyse is gebeurd, wat de verschill<strong>en</strong>de bevinding<strong>en</strong> betek<strong>en</strong><strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> help de ouders om deze te interpreter<strong>en</strong>.<br />
Bespreek in eerste instantie de compet<strong>en</strong>ties die de leerling heeft verworv<strong>en</strong>. Spreek pas daarna over<br />
de compet<strong>en</strong>ties waaraan nog moet word<strong>en</strong> gewerkt.<br />
Staaf je informatie met bewijsmateriaal uit de beginbeeldanalyse. Neem <strong>en</strong>kele voorbeeld<strong>en</strong> uit de<br />
beginbeeldanalyse mee om de resultat<strong>en</strong> te illustrer<strong>en</strong>. Vergeet hierbij de sterke kant<strong>en</strong> van de leerling<br />
niet.<br />
Geef de ouders de geleg<strong>en</strong>heid om vrag<strong>en</strong> te stell<strong>en</strong> over het verslag.<br />
Vraag de m<strong>en</strong>ing van de ouders over de informatie uit de beginanalyse. Sta op<strong>en</strong> voor nieuwe informatie<br />
door de ouders. Wellicht krijg je hierdoor extra informatie over de leerling.<br />
ondersteun<strong>en</strong>d<br />
Geef duidelijke informatie over hoe de school de leerling zal begeleid<strong>en</strong> bij het werk<strong>en</strong> aan e<strong>en</strong> compet<strong>en</strong>tie.<br />
Probeer tot overe<strong>en</strong>stemming te kom<strong>en</strong> over e<strong>en</strong> bepaald geme<strong>en</strong>schappelijk plan van aanpak, ook<br />
al wordt hiermee slechts e<strong>en</strong> deeloplossing bereikt. Plan e<strong>en</strong> nieuwe afspraak om de voortgang te<br />
besprek<strong>en</strong>.<br />
Meer info vind je in:<br />
- “Prat<strong>en</strong> Met Ouders” door Rik Pr<strong>en</strong><strong>en</strong> & Maurits Wysmans, C<strong>en</strong>trum voor ErvaringsGericht Onderwijs,<br />
Leuv<strong>en</strong>, 2004<br />
- E<strong>en</strong> inspiratieboek rond het thema ‘Communicatie tuss<strong>en</strong> ouders <strong>en</strong> school’:<br />
http://www.ond.vlaander<strong>en</strong>.be/gok/praktisch/inspiratieboek.pdf<br />
Bron: “De communicatie met kansarme ouders verbeter<strong>en</strong>” door Bruinjé, Van Hoof, Maesmans & Cochet,<br />
Basis, 28 juni 2003<br />
Leerkracht - rapporter<strong>en</strong> <strong>en</strong> communicer<strong>en</strong> - JBI<br />
10
Hoe verder werk<strong>en</strong> met JBI?<br />
tIps voor leerkracHt<strong>en</strong>
Hoe ga Je te werk? volg Het stapp<strong>en</strong>plan.<br />
STap 1<br />
<br />
STap 2<br />
<br />
STap 3<br />
<br />
STap 4<br />
<br />
STap 5<br />
De leerkracht<strong>en</strong> bestuder<strong>en</strong> de verslag<strong>en</strong> (deel 2) op basis van de gegev<strong>en</strong>s uit het tal<strong>en</strong>t<strong>en</strong>boekje,<br />
(de zelfinschatting bij <strong>en</strong> de resultat<strong>en</strong> op) de tak<strong>en</strong> <strong>en</strong> de assessm<strong>en</strong>tsituaties.<br />
Vertrekpunt zijn de verschill<strong>en</strong>de gegev<strong>en</strong>s per leerling én het klasoverzicht.<br />
Aanpak op klasniveau<br />
Leerkracht gaat op zoek naar soepele organisatievorm<strong>en</strong> <strong>en</strong> methodiek<strong>en</strong> die pass<strong>en</strong> bij de<br />
klasgroep <strong>en</strong> de leernod<strong>en</strong> van de leerling<strong>en</strong>.<br />
Aanpak op leerlingniveau<br />
Leerkracht gaat op zoek naar aanpakstrategieën die pass<strong>en</strong> bij individuele leerling<strong>en</strong> <strong>en</strong> hun<br />
specifieke leernod<strong>en</strong>.<br />
Aanpak op schoolniveau<br />
(1) Leerkracht<strong>en</strong> del<strong>en</strong> hun ervaring<strong>en</strong> <strong>en</strong> zoek<strong>en</strong> naar e<strong>en</strong> aanpak die op schoolniveau kan<br />
word<strong>en</strong> toegepast. Het gaat hier vooral om afstemming tuss<strong>en</strong> de aanpak van verschill<strong>en</strong>de<br />
leerkracht<strong>en</strong>.<br />
(2) De school neemt JBI als vertrekpunt <strong>en</strong> gaat er consequ<strong>en</strong>t mee om bij groepsindeling<strong>en</strong>, bij<br />
kwaliteitsbewaking, bij evaluatiebeleid, ...<br />
Kijk<strong>en</strong> naar effect<strong>en</strong> <strong>en</strong> reflecter<strong>en</strong><br />
Leerkracht<strong>en</strong> reflecter<strong>en</strong> over effect<strong>en</strong> <strong>en</strong> resultat<strong>en</strong> van de aanpak <strong>en</strong> stur<strong>en</strong> bij waar nodig.<br />
Leerkracht - Tips voor leerkracht<strong>en</strong> - JBI<br />
2
InleIdIng<br />
Het <strong>jonger<strong>en</strong></strong>beginbeeldinstrum<strong>en</strong> wil e<strong>en</strong> instrum<strong>en</strong>t zijn waarmee de capaciteit<strong>en</strong>/compet<strong>en</strong>ties van leerling<strong>en</strong> in<br />
kaart word<strong>en</strong> gebracht. In de uitgewerkte procedure rond dit instrum<strong>en</strong>t krijg<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> e<strong>en</strong> belangrijke plaats.<br />
Via zelfinschatting, reflectie, bevraging <strong>en</strong> zelfevaluatie geeft het instrum<strong>en</strong>t e<strong>en</strong> concreet beeld van hoe leerling<strong>en</strong><br />
zelf teg<strong>en</strong> hun eig<strong>en</strong> mogelijkhed<strong>en</strong> aankijk<strong>en</strong>. Daarnaast zijn er binn<strong>en</strong> het instrum<strong>en</strong>t observatiemom<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
tak<strong>en</strong> gepland om ook via die weg e<strong>en</strong> zicht te krijg<strong>en</strong> op de sterke kant<strong>en</strong> van de leerling<strong>en</strong>.<br />
In deel 3 will<strong>en</strong> we leerkracht<strong>en</strong> e<strong>en</strong> houvast bied<strong>en</strong> <strong>en</strong> tips gev<strong>en</strong> om nog beter te kunn<strong>en</strong> in spel<strong>en</strong> op de beginsituatie<br />
van leerling<strong>en</strong> zodat hun tal<strong>en</strong>t<strong>en</strong> nog beter tot hun recht kom<strong>en</strong>.<br />
1. tIps <strong>en</strong> manIer<strong>en</strong> om rek<strong>en</strong>Ing te Houd<strong>en</strong> met de BevIndIn<br />
g<strong>en</strong> van Het BegInBeeldInstrum<strong>en</strong>t<br />
Het <strong>jonger<strong>en</strong></strong>beginbeeldinstrum<strong>en</strong>t levert gegev<strong>en</strong>s aan waarmee e<strong>en</strong> school aan de slag kan. Bedoeling is dat de<br />
school op zoek gaat naar e<strong>en</strong> beter aanbod voor de specifieke leerling<strong>en</strong> die ze binn<strong>en</strong>krijgt. Met andere woord<strong>en</strong><br />
in dit luikje beschrijv<strong>en</strong> we hoe de school afstemming kan zoek<strong>en</strong> op de leernod<strong>en</strong> van de leerling<strong>en</strong>.<br />
1.1 JBI –gegev<strong>en</strong>S <strong>en</strong> waT nu?<br />
De gegev<strong>en</strong>s uit het JBI kunn<strong>en</strong> voor zeer diverse doel<strong>en</strong> gebruikt.<br />
Op niveau van de school (meso niveau)<br />
Klassam<strong>en</strong>stelling<br />
JBI-gegev<strong>en</strong>s kunn<strong>en</strong> gebruikt word<strong>en</strong> om de klass<strong>en</strong> sam<strong>en</strong> te stell<strong>en</strong>. We pleit<strong>en</strong> voor heteroge<strong>en</strong><br />
sam<strong>en</strong>gestelde klass<strong>en</strong> omdat uit onderzoek heel duidelijk blijkt dat iedere<strong>en</strong> (sterke <strong>en</strong> zwakke)<br />
meer profiter<strong>en</strong> van heteroge<strong>en</strong> sam<strong>en</strong>gestelde groep<strong>en</strong> dan van homoge<strong>en</strong> sam<strong>en</strong>gestelde<br />
groep<strong>en</strong>.<br />
Kiez<strong>en</strong> voor heteroge<strong>en</strong> sam<strong>en</strong>gestelde groep<strong>en</strong> maakt het mogelijk de diversiteit in de groep aan<br />
te w<strong>en</strong>d<strong>en</strong> voor didactische doeleind<strong>en</strong>. Het is bijgevolg belangrijk te wet<strong>en</strong> wie waar goed in is.<br />
Zo wordt diversiteit e<strong>en</strong> rijkdom.<br />
Doorgaan met het JBI <strong>en</strong> <strong>jonger<strong>en</strong></strong> blijv<strong>en</strong> bevrag<strong>en</strong>. De gegev<strong>en</strong>s word<strong>en</strong> door leerkracht<strong>en</strong><br />
verwerkt.<br />
Het JBI verwijst naar e<strong>en</strong> beginbeeld van e<strong>en</strong> <strong>jonger<strong>en</strong></strong>, waardoor het natuurlijk slechts e<strong>en</strong><br />
mom<strong>en</strong>topname is. Het blijft dus belangrijk zicht te hebb<strong>en</strong> hoe leerling<strong>en</strong> de klassituatie belev<strong>en</strong>.<br />
Doorgaan met leerling<strong>en</strong> bevrag<strong>en</strong> via vrag<strong>en</strong>lijst<strong>en</strong> <strong>en</strong> zelfevaluatie blijft belangrijk.<br />
Tweemaandelijks leerling<strong>en</strong> bevrag<strong>en</strong> <strong>en</strong> het lesaanbod afstemm<strong>en</strong> op de conclusies van de<br />
tuss<strong>en</strong>tijdse bevraging<strong>en</strong> <strong>en</strong> te lat<strong>en</strong> aansluit<strong>en</strong> bij hun leerling<strong>en</strong>.<br />
De gegev<strong>en</strong>s word<strong>en</strong> gebruikt door de leerkracht<strong>en</strong> om hun less<strong>en</strong> beter te kunn<strong>en</strong> opbouw<strong>en</strong>.<br />
Leerling<strong>en</strong> systematisch bevrag<strong>en</strong>. De gegev<strong>en</strong>s word<strong>en</strong> door leerling<strong>en</strong> verwerkt via e<strong>en</strong> portfolio.<br />
Je kan de gegev<strong>en</strong>s van het JBI <strong>en</strong> vervolgbevraging<strong>en</strong> lat<strong>en</strong> bijhoud<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> portfolio. Vanuit de<br />
portfolio groeit er dan e<strong>en</strong> nauwere betrokk<strong>en</strong>heid van leerling<strong>en</strong> bij hun leertraject.<br />
Leerling<strong>en</strong> word<strong>en</strong> verantwoordelijk gemaakt voor het uitbouw<strong>en</strong> van hun portfolio <strong>en</strong> voor het in<br />
kaart br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> van hun leerproces <strong>en</strong> ontwikkeling<strong>en</strong>. Het JBI geeft e<strong>en</strong> beginbeeld van waaruit<br />
vertrokk<strong>en</strong> wordt. Het portfolio geeft de verdere evolutie weer.<br />
Leerkracht - Tips voor leerkracht<strong>en</strong> - JBI<br />
3
Kwaliteitsbewaking<br />
Het JBI <strong>en</strong> vervolgbevraging<strong>en</strong> vorm<strong>en</strong> e<strong>en</strong> onderdeel van het evaluatieluik van leerling<strong>en</strong>.<br />
Het JBI <strong>en</strong> vervolgbevraging<strong>en</strong> vorm<strong>en</strong> onderdeel van e<strong>en</strong> interne kwaliteitscyclus waarmee de<br />
school zichzelf evalueert <strong>en</strong> bijstuurt.<br />
Het JBI wordt ingeschrev<strong>en</strong> in het schoolbeleid waarin tal<strong>en</strong>tontwikkeling c<strong>en</strong>traal staat <strong>en</strong> waar<br />
opvolg<strong>en</strong> <strong>en</strong> ondersteun<strong>en</strong> van leerling<strong>en</strong> c<strong>en</strong>traal staan.<br />
Misschi<strong>en</strong> zie je zelf nog andere suggesties:<br />
...<br />
...<br />
Op niveau van de klas <strong>en</strong> de leerkracht (microniveau)<br />
Aangepast aanbod (zie ook algem<strong>en</strong>e tips)<br />
Op basis van de JBI-gegev<strong>en</strong>s wordt er e<strong>en</strong> aanbod uitgewerkt waarbij leerling<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> verder<br />
bouw<strong>en</strong> op waar ze staan. We suggerer<strong>en</strong> zeer uitdrukkelijk dat dit niet <strong>en</strong>kel remediër<strong>en</strong>d mag <strong>en</strong><br />
kan zijn maar ook moet verder bouw<strong>en</strong> op aanwezige compet<strong>en</strong>ties <strong>en</strong> tal<strong>en</strong>t<strong>en</strong>. Het is belangrijk<br />
– vooral voor leerling<strong>en</strong> die het moeilijker hebb<strong>en</strong> – dat er eerst e<strong>en</strong> positief zelfbeeld wordt opgebouwd<br />
vooraleer er geremedieerd wordt. E<strong>en</strong> leerling moet zich goed voel<strong>en</strong>, klaar voel<strong>en</strong> om aan<br />
het schooljaar te beginn<strong>en</strong>. Leerling<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> sterk zelfbeeld gev<strong>en</strong> immers minder makkelijk<br />
op.<br />
Voorbeeld<strong>en</strong> van aangepast aanbod<br />
Less<strong>en</strong> die vertrekk<strong>en</strong> vanuit aanwezige k<strong>en</strong>nis <strong>en</strong> vaardighed<strong>en</strong> van leerling<strong>en</strong> (leerling<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong><br />
er e<strong>en</strong> bijdrage in). De leerling<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> e<strong>en</strong> hoek sam<strong>en</strong>stell<strong>en</strong> waarrond gewerkt wordt; leerling<strong>en</strong><br />
kunn<strong>en</strong> voorbeeld<strong>en</strong> aanreik<strong>en</strong>; leerling<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> del<strong>en</strong> van de les br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>, ... De aanwezige<br />
k<strong>en</strong>nis wordt dus b<strong>en</strong>ut in het gev<strong>en</strong> van de les.<br />
Less<strong>en</strong> die stilstaan bij de voorkeur<strong>en</strong> van leerling<strong>en</strong>. Als 30% van de klas ge<strong>en</strong> goede ervaring<br />
heeft met e<strong>en</strong> bepaald vak, kan het nuttig zijn zich af te vrag<strong>en</strong> hoe dat komt <strong>en</strong> wat er verbeterd<br />
kan word<strong>en</strong>. Wie weet zi<strong>en</strong> de leerling<strong>en</strong> zelf mogelijkhed<strong>en</strong> om de interesse voor het vak te vergrot<strong>en</strong>.<br />
Less<strong>en</strong> die stil staan bij de interesses van leerling<strong>en</strong> <strong>en</strong> daarop verder bouw<strong>en</strong>. Er wordt gezocht<br />
hoe de interesse van de leerling<strong>en</strong> kan aansluit<strong>en</strong> bij wat er moet gegev<strong>en</strong> word<strong>en</strong>. Soms vergt dit<br />
e<strong>en</strong> andere chronologische behandeling van onderwerp<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> het less<strong>en</strong>pakket maar het loont<br />
zeker de moeite want leerling<strong>en</strong> zull<strong>en</strong> meer motivatie ton<strong>en</strong>.<br />
Groepswerk waarbij de groep<strong>en</strong> heteroge<strong>en</strong> zijn sam<strong>en</strong>gesteld vanuit de bevinding<strong>en</strong> van het JBI,<br />
waar tak<strong>en</strong> <strong>en</strong> roll<strong>en</strong> vanuit het JBI-observaties word<strong>en</strong> verdeeld.<br />
Less<strong>en</strong> waarin keuzemogelijkhed<strong>en</strong> bij opdracht<strong>en</strong> word<strong>en</strong> ingebouwd die aansluit<strong>en</strong> bij het JBIgegev<strong>en</strong>s.<br />
Less<strong>en</strong> die per klasgroep op zoek gaan hoe leerling<strong>en</strong> maximaal kunn<strong>en</strong> betrokk<strong>en</strong> word<strong>en</strong> vanuit<br />
de bevinding<strong>en</strong> van de JBI-gegev<strong>en</strong>s. Met andere woord<strong>en</strong> gerichte afstemming op de specifieke<br />
groep van leerling<strong>en</strong> (ook al is dit verschill<strong>en</strong>d voor parallelklass<strong>en</strong>).<br />
Compet<strong>en</strong>tiegericht evaluer<strong>en</strong>.<br />
Het JBI inspireert om op e<strong>en</strong> andere manier te gaan evaluer<strong>en</strong>. Binn<strong>en</strong> het JBI word<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> compet<strong>en</strong>tiegericht<br />
geëvalueerd. Misschi<strong>en</strong> will<strong>en</strong> e<strong>en</strong> aantal leerkracht<strong>en</strong> verder gaan op dit spoor. Op de<br />
website van het <strong>Steunpunt</strong>gok (www.steunpuntgok.be) vind<strong>en</strong> ze daar verdere inspiratie.<br />
Participatief werk<strong>en</strong>. Het JBI betrekt leerling<strong>en</strong> in de bevraging <strong>en</strong> stimuleert de zelfreflectie <strong>en</strong> de<br />
zelfevaluatie. Misschi<strong>en</strong> inspireert het leerkracht<strong>en</strong> om e<strong>en</strong> participatief leerklimaat uit te bouw<strong>en</strong>.<br />
Misschi<strong>en</strong> zie je zelf nog andere suggesties. Geef ze hieronder weer:<br />
...<br />
...<br />
...<br />
...<br />
Leerkracht - Tips voor leerkracht<strong>en</strong> - JBI<br />
4
1.2 HOe zeT Je leerlIng<strong>en</strong> aan HeT werk na afname van HeT JBI<br />
Het JBI s<strong>en</strong>sibiliseert leerling<strong>en</strong> na te d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> waar hun sterktes <strong>en</strong> zwaktes ligg<strong>en</strong> bij het begin van het<br />
secundair onderwijs. Het is belangrijk h<strong>en</strong> te blijv<strong>en</strong> betrekk<strong>en</strong> bij het overzicht houd<strong>en</strong> van hun evoluties.<br />
Dit kan op verschill<strong>en</strong>de manier<strong>en</strong>.<br />
E<strong>en</strong> aanbod do<strong>en</strong> (al dan niet binn<strong>en</strong> 1 vak) waarin ze hun interesses kunn<strong>en</strong> verk<strong>en</strong>n<strong>en</strong>.<br />
Het aanbod biedt keuzemogelijkhed<strong>en</strong>.<br />
Het aanbod verwijst naar eig<strong>en</strong> sterktes <strong>en</strong> interesses.<br />
Het aanbod sluit aan bij de bevinding<strong>en</strong> van het JBI.<br />
Het aanbod stimuleert het bewustmakingsproces van leerling<strong>en</strong>.<br />
Het aanbod is uitnodig<strong>en</strong>d.<br />
Het geheel wordt participatief opgebouwd.<br />
Leerling<strong>en</strong> uitnodig<strong>en</strong> e<strong>en</strong> (tal<strong>en</strong>t<strong>en</strong>)portfolio bij te houd<strong>en</strong>.<br />
In de portfolio word<strong>en</strong> hun evoluties in kaart gebracht; waar b<strong>en</strong> ik goed in?<br />
In de portfolio word<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> uitg<strong>en</strong>odigd te reflecter<strong>en</strong> over hun leerproces.<br />
Leerling<strong>en</strong> drag<strong>en</strong> zelf verantwoordelijkheid over de invulling van de portfolio.<br />
Leerling<strong>en</strong> mak<strong>en</strong> keuzes in functie van hun tal<strong>en</strong>t<strong>en</strong>.<br />
Er wordt ruimte gemaakt waarin leerling<strong>en</strong> e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong> inbr<strong>en</strong>g kunn<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>.<br />
Leerling<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong> kans<strong>en</strong> om voorstell<strong>en</strong> te formuler<strong>en</strong> waarrond verder gewerkt kan word<strong>en</strong>.<br />
Leerling<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong> kans<strong>en</strong> om inhoud<strong>en</strong> zelf vorm te gev<strong>en</strong>.<br />
Er is e<strong>en</strong> periode waarin het aanbod <strong>en</strong> de uitwerking ervan participatief verloopt.<br />
Leerkracht - Tips voor leerkracht<strong>en</strong> - JBI<br />
5
1.3 algem<strong>en</strong>e TIpS rOnd afSTemmIng Op leernOd<strong>en</strong> (dIe Je vIa HeT JBI B<strong>en</strong>T Te weT<strong>en</strong><br />
gekOm<strong>en</strong>).<br />
Hieronder e<strong>en</strong> aantal algem<strong>en</strong>e tips die help<strong>en</strong> in te spel<strong>en</strong> op de tal<strong>en</strong>t<strong>en</strong> van leerling<strong>en</strong> <strong>en</strong> rek<strong>en</strong>ing<br />
te houd<strong>en</strong> met de <strong>jonger<strong>en</strong></strong> die de school binn<strong>en</strong> kom<strong>en</strong>. Het verwijst naar e<strong>en</strong> ess<strong>en</strong>tiële basishouding<br />
waarbinn<strong>en</strong> leerkracht<strong>en</strong> (<strong>en</strong> de school) kunn<strong>en</strong> zoek<strong>en</strong> naar e<strong>en</strong> betere afstemming tuss<strong>en</strong> het aanbod<br />
<strong>en</strong> wat leerling<strong>en</strong> blijk<strong>en</strong> nodig te hebb<strong>en</strong>.<br />
In dit kader is het belangrijk op te merk<strong>en</strong> dat er niet <strong>en</strong>kel remediër<strong>en</strong>d mag <strong>en</strong> kan gedacht word<strong>en</strong>.<br />
Remediër<strong>en</strong> vertrekt immers van het feit dat leerling<strong>en</strong> tekort<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> <strong>en</strong> heeft het risico dat we leerling<strong>en</strong><br />
uiteindelijk <strong>en</strong>kel beperkt zi<strong>en</strong> vanuit hun tekort<strong>en</strong>. Het risico van e<strong>en</strong> focus op het negatieve is dat<br />
leerling<strong>en</strong> gaan afhak<strong>en</strong>.<br />
We will<strong>en</strong> pleit<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> fundam<strong>en</strong>telere aanpak waarin er vooral prev<strong>en</strong>tief gewerkt wordt door ‘goed<br />
onderwijs’ vorm te gev<strong>en</strong>. Goed onderwijs betek<strong>en</strong>t leerling<strong>en</strong> stimuler<strong>en</strong> <strong>en</strong> uitdag<strong>en</strong> met de bedoeling<br />
leerling<strong>en</strong> gemotiveerd te krijg<strong>en</strong>. De eerste stap in elke aanpak is het werk<strong>en</strong> aan e<strong>en</strong> positief zelfbeeld.<br />
Leerling<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> vooral het gevoel krijg<strong>en</strong> dat het kan, dat het zal lukk<strong>en</strong>. Pas nadat de leerling<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
positief zelfbeeld hebb<strong>en</strong>, kan je focuss<strong>en</strong> op e<strong>en</strong> remediër<strong>en</strong>de aanpak.<br />
De opsomming van volg<strong>en</strong>de algem<strong>en</strong>e tips heeft vooral te mak<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> mediër<strong>en</strong>d aanbod (prev<strong>en</strong>tief<br />
<strong>en</strong> vóór het remediër<strong>en</strong>de) waarin leerling<strong>en</strong> zichzelf motiver<strong>en</strong> –waarin leerling<strong>en</strong> word<strong>en</strong> gemotiveerd-<br />
om verdere stapp<strong>en</strong> te zett<strong>en</strong>. Heel wat kansarm<strong>en</strong> kom<strong>en</strong> achtergesteld op de arbeidsmarkt niet omdat<br />
ze de taal niet beheers<strong>en</strong> maar vooral omdat ze het al erg lang geled<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> opgegev<strong>en</strong>. Ze gelov<strong>en</strong> er<br />
niet meer in, ze zijn niet meer strijdvaardig, ondernem<strong>en</strong>d, gemotiveerd. Dit proces moet<strong>en</strong> we binn<strong>en</strong> onderwijs<br />
prober<strong>en</strong> om te ker<strong>en</strong> door kansarm<strong>en</strong> sterker te mak<strong>en</strong> inzake motivatie, strijdvaardigheid, geloof<br />
in eig<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong>, ondernemingszin <strong>en</strong> dergelijke meer. Het Het JBI kan daarin e<strong>en</strong> eerste aanzet zijn.<br />
Ess<strong>en</strong>tieel <strong>en</strong> primair voor goed functioner<strong>en</strong> is e<strong>en</strong> pass<strong>en</strong>d leer- <strong>en</strong> leefklimaat waarbij leerling<strong>en</strong> zich<br />
veilig, gerespecteerd <strong>en</strong> gewaardeerd voel<strong>en</strong>. Als er respect <strong>en</strong> communicatie is, dan pas is ondersteun<strong>en</strong>,<br />
mediër<strong>en</strong> <strong>en</strong> remediër<strong>en</strong> mogelijk.<br />
Binn<strong>en</strong> de eig<strong>en</strong> klas<br />
Werk mak<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> op<strong>en</strong>, veilige, aang<strong>en</strong>ame <strong>en</strong> motiver<strong>en</strong>de sfeer in de (klas)groep<br />
Ler<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> groep veronderstelt dat er binn<strong>en</strong> de groep ge<strong>en</strong> hinderlijke spanning<strong>en</strong> zijn. Het moet<br />
e<strong>en</strong> plaats word<strong>en</strong> waarin iedere<strong>en</strong> zichzelf kan zijn <strong>en</strong> ge<strong>en</strong> angst heeft om vrag<strong>en</strong> te stell<strong>en</strong> of fout<strong>en</strong><br />
te mak<strong>en</strong>. Het moet e<strong>en</strong> plaats zijn waar er tijd wordt gemaakt voor de leerling als persoon. Als leerling<strong>en</strong><br />
zich als persoon gerespecteerd voel<strong>en</strong>, is er plots veel meer mogelijk. Het komt er heel vaak op<br />
neer dat je <strong>jonger<strong>en</strong></strong> ‘vertrouw<strong>en</strong>’ moet gev<strong>en</strong>, dat je erin gelooft dat het goed komt, dat je vooral bevestiging<br />
geeft <strong>en</strong> ondersteuning. Volg<strong>en</strong>de vrag<strong>en</strong> zijn tev<strong>en</strong>s belangrijk: hoe belev<strong>en</strong> deze <strong>jonger<strong>en</strong></strong><br />
deze les? Waar zijn ze nu mee bezig? Hoe kom<strong>en</strong> ze binn<strong>en</strong>? ...”<br />
Aandachtspunt<strong>en</strong><br />
werk<strong>en</strong> aan wederzijds respect: leerkracht respecteert leerling<strong>en</strong> <strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> respecter<strong>en</strong> de<br />
leerkracht;<br />
respectvol omgaan tuss<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> onderling bevorder<strong>en</strong> <strong>en</strong> regelmatig besprek<strong>en</strong>;<br />
oog hebb<strong>en</strong> voor de beleving van <strong>jonger<strong>en</strong></strong> rond de thema’s die je binn<strong>en</strong> je vak behandeldt;<br />
oog hebb<strong>en</strong> voor wat <strong>jonger<strong>en</strong></strong> bezig houdt;<br />
oog hebb<strong>en</strong> voor de inkleding (kadering) van je les;<br />
zorg<strong>en</strong> dat leerling<strong>en</strong> zichzelf kunn<strong>en</strong> zijn;<br />
leerling<strong>en</strong> vertrouw<strong>en</strong> gev<strong>en</strong>;<br />
gelov<strong>en</strong> in elke leerling, altijd, altijd, altijd opnieuw;<br />
leerling<strong>en</strong> kans<strong>en</strong> gev<strong>en</strong>;<br />
klimaat schepp<strong>en</strong> waarin fout<strong>en</strong> mak<strong>en</strong> normaal is <strong>en</strong> onderdeel is van het leerproces;<br />
jezelf zijn als leerkracht;<br />
Leerkracht - Tips voor leerkracht<strong>en</strong> - JBI<br />
6
er zijn voor de leerling<strong>en</strong>;<br />
humor mag <strong>en</strong> is bevorderlijk voor de sfeer;<br />
...<br />
Aanpass<strong>en</strong> aan de mogelijkhed<strong>en</strong> van de <strong>jonger<strong>en</strong></strong><br />
Afstemm<strong>en</strong> op de leernod<strong>en</strong> is uiteraard cruciaal. Het onderzoek van Luc Stev<strong>en</strong>s (2003, 2004) bracht<br />
aan het licht dat <strong>jonger<strong>en</strong></strong> heel graag will<strong>en</strong> ler<strong>en</strong> bij het begin van het secundair onderwijs. Maar ze<br />
kunn<strong>en</strong> met hun leervrag<strong>en</strong> vaak niet bij de leerkracht<strong>en</strong> terecht. De leerkracht<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> zo weinig<br />
tijd omdat ze vooral bezig zijn met het realiser<strong>en</strong> van hun leerprogramma <strong>en</strong> daardoor hun leerling<strong>en</strong><br />
soms niet meer zi<strong>en</strong> met hun leervrag<strong>en</strong>. Onderwijs op maat veronderstelt e<strong>en</strong> aanbod dat aangepast<br />
is aan de mogelijkhed<strong>en</strong> van de <strong>jonger<strong>en</strong></strong>.<br />
Aandachtspunt<strong>en</strong><br />
Niet alle leerling<strong>en</strong> werk<strong>en</strong> ev<strong>en</strong> snel.<br />
Het is belangrijk kans<strong>en</strong> te schepp<strong>en</strong> door in het aanbod differ<strong>en</strong>tiatie naar tempo in te bouw<strong>en</strong>.<br />
Het makkelijkst kan dit door e<strong>en</strong> onderscheid te mak<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> verplichte <strong>en</strong> keuzeoef<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>. Als<br />
er voldo<strong>en</strong>de keuzeoef<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> word<strong>en</strong> aangebod<strong>en</strong> kan het verschil in tempo geruisloos word<strong>en</strong><br />
opgevang<strong>en</strong>.<br />
Niet alle leerling<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> dezelfde interesses.<br />
Het loont de moeite om te invester<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> aanbod dat rek<strong>en</strong>ing houdt met de verschill<strong>en</strong> naar<br />
belangstelling (bijvoorbeeld via projectwerk of taakgestuurd onderwijs). E<strong>en</strong>zelfde vaardigheid<br />
of e<strong>en</strong>zelfde inhoud (e<strong>en</strong>zelfde compet<strong>en</strong>tie) kan immers aan verschill<strong>en</strong>de topics opgehang<strong>en</strong><br />
word<strong>en</strong>. Het ophang<strong>en</strong> aan de specifieke belangstelling van leerling<strong>en</strong> versterkt het effect van het<br />
onderwijs.<br />
Niet alle leerling<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> dezelfde tal<strong>en</strong>t<strong>en</strong>.<br />
Differ<strong>en</strong>tiatie naar de specifieke tal<strong>en</strong>t<strong>en</strong> van leerling<strong>en</strong> (bijvoorbeeld CLIM methodiek<strong>en</strong>) creëert<br />
kans<strong>en</strong> op beter onderwijs.<br />
De sterktes van leerling<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> gebruikt word<strong>en</strong> bij het opbouw<strong>en</strong> van de les. Het is zonde als<br />
bepaalde mogelijkhed<strong>en</strong> van bepaalde leerling<strong>en</strong> – niet b<strong>en</strong>ut zoud<strong>en</strong> word<strong>en</strong>.<br />
Niet alle leerling<strong>en</strong> werk<strong>en</strong> op dezelfde manier.<br />
Er zijn verschill<strong>en</strong> in leerstijl<strong>en</strong>. In de regel bevordert het onderwijs e<strong>en</strong>zijdig de abstracte, talige<br />
d<strong>en</strong>kers. Do<strong>en</strong>ers, beeldd<strong>en</strong>kers <strong>en</strong> andere kom<strong>en</strong> te weinig aan bod. Onderwijs kan kans<strong>en</strong><br />
schepp<strong>en</strong> voor verschill<strong>en</strong>de leerstijl<strong>en</strong> door te variër<strong>en</strong> in manier<strong>en</strong> waarop instructie wordt<br />
gegev<strong>en</strong>. Het is vooral belangrijk veel afwisseling in te bouw<strong>en</strong>: afwisseling tuss<strong>en</strong> klassikaal -<br />
individueel - groep; talig versus beeld<strong>en</strong>d aanbod; visueel versus auditief; zelfontdekk<strong>en</strong>d versus<br />
begeleid; ... ).<br />
Niet alle leerling<strong>en</strong> word<strong>en</strong> aangesprok<strong>en</strong> via dezelfde werkvorm<strong>en</strong>.<br />
Door variatie in te bouw<strong>en</strong> zal de motivatie van de meeste leerling<strong>en</strong> gestimuleerd word<strong>en</strong>. E<strong>en</strong>zijdig<br />
werk<strong>en</strong> vanuit e<strong>en</strong> beperkt aanbod van werkvorm<strong>en</strong> zorgt voor “afhak<strong>en</strong>”. Onderwijs di<strong>en</strong>t op<br />
zoek te gaan naar variatie in werkvorm<strong>en</strong>. Het is belangrijk af te wissel<strong>en</strong> bij het werk<strong>en</strong> in groep<strong>en</strong>:<br />
grote groep-kleine groep-individueel-groepswerk. Afwisseling in werkvorm<strong>en</strong> <strong>en</strong> organisatievorm<strong>en</strong>:<br />
klassikaal, hoek<strong>en</strong>werk, contractwerk, probleem- <strong>en</strong> taakgestuurd, zelfstandig, begeleid,<br />
instructiegericht ...<br />
Niet alle leerling<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> dezelfde ondersteuning nodig.<br />
Variatie in manier<strong>en</strong> waarop ondersteuning <strong>en</strong> begeleiding wordt gegev<strong>en</strong> moet afgestemd word<strong>en</strong><br />
op de leernod<strong>en</strong> van de leerling<strong>en</strong>. Begeleiding <strong>en</strong> ondersteuning kan variër<strong>en</strong> van ge<strong>en</strong> tot zeer<br />
beknopt naar zeer uitgebreid; van zeer concreet tot zeer abstract; al do<strong>en</strong>de of verbaal; met audiovisuele<br />
ondersteuning of zakelijk; zelfinstructie of geleide instructie.<br />
We gaan er vanuit dat binn<strong>en</strong> elke groep leerling<strong>en</strong> er vaak vier types van leerling<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> onderscheid<strong>en</strong><br />
word<strong>en</strong>. Groep 1 zijn leerling<strong>en</strong> die de leerstof zeer makkelijk opnem<strong>en</strong> <strong>en</strong> meestal<br />
ge<strong>en</strong> instructie nodig hebb<strong>en</strong>. Ze kunn<strong>en</strong> onmiddellijk start<strong>en</strong> met de toepassing<strong>en</strong> <strong>en</strong> het mak<strong>en</strong><br />
van (uitdag<strong>en</strong>de) oef<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>. Groep 2 kan na e<strong>en</strong> instructie van de leerkracht aan de slag met<br />
de oef<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>. Groep 3 heeft ondersteuning nodig via de instructie <strong>en</strong> e<strong>en</strong> eerste begeleiding<br />
bij het mak<strong>en</strong> van de oef<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>. Groep 4 heeft bij instructie <strong>en</strong> oef<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> sterke (individuele)<br />
Leerkracht - Tips voor leerkracht<strong>en</strong> - JBI<br />
7
ondersteuning nodig. Door deze verschill<strong>en</strong> te (h)erk<strong>en</strong>n<strong>en</strong> kan de leerkracht zijn ondersteuningsopdracht<br />
veel gerichter uitoef<strong>en</strong><strong>en</strong>. Groep 1 heeft af <strong>en</strong> toe e<strong>en</strong> schouderklopje nodig (bevestiging<br />
gev<strong>en</strong>); groep 4 moet bij de hand g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> word<strong>en</strong> (bevestiging gev<strong>en</strong>; inhoudelijke ondersteuning;<br />
stimuler<strong>en</strong> van oplossinggerichte vaardighed<strong>en</strong>; ..). Groep 1 kan groep 3 ondersteun<strong>en</strong> <strong>en</strong>zovoort.<br />
(Voor alle duidelijkheid dit zijn ge<strong>en</strong> vaste groep<strong>en</strong> — in de zin dat leerling<strong>en</strong> altijd in groep 4<br />
vast zitt<strong>en</strong> — maar steeds wissel<strong>en</strong>de groep <strong>en</strong> afhankelijk van de compet<strong>en</strong>tie die c<strong>en</strong>traal staat.<br />
Het zou best kunn<strong>en</strong> dat leerling<strong>en</strong> voor bepaalde opdracht<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> ondersteuning nodig hebb<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> voor andere dan weer wel.)<br />
Niet alle leerling<strong>en</strong> gebruik<strong>en</strong> dezelfde leerstrategieën.<br />
Onderwijs kan oef<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> aanbied<strong>en</strong> waarin verschill<strong>en</strong>de oplossingstrategieën kunn<strong>en</strong> gebruikt<br />
word<strong>en</strong> om het probleem aan te pakk<strong>en</strong>. Meestal zijn dergelijke oef<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> ook realistischer (uit<br />
het lev<strong>en</strong> gegrep<strong>en</strong>).<br />
De afstemming op de mogelijkhed<strong>en</strong> van de <strong>jonger<strong>en</strong></strong> kan via talrijke weg<strong>en</strong>. We gev<strong>en</strong> er nog e<strong>en</strong><br />
paar extra:<br />
via variatie in oef<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>/opdracht<strong>en</strong>;<br />
via het betrekk<strong>en</strong> van de leerling<strong>en</strong> bij de les;<br />
via verschill<strong>en</strong>de methodiek<strong>en</strong>;<br />
via het b<strong>en</strong>utt<strong>en</strong> van de diversiteit van <strong>jonger<strong>en</strong></strong> (ze lat<strong>en</strong> vertell<strong>en</strong> over hun ervaring<strong>en</strong>, hun<br />
voork<strong>en</strong>nis, ze lat<strong>en</strong> lesgev<strong>en</strong>, ze aan het werk zett<strong>en</strong>..);<br />
via heteroge<strong>en</strong> sam<strong>en</strong>gestelde groep<strong>en</strong>;<br />
Initiatiev<strong>en</strong> vanuit leerling<strong>en</strong> e<strong>en</strong> kans gev<strong>en</strong><br />
We hebb<strong>en</strong> al gesteld dat het werk<strong>en</strong> aan e<strong>en</strong> positief zelfbeeld belangrijk is. Dit kan je uiteraard <strong>en</strong>kel<br />
bewerkstellig<strong>en</strong> door leerling<strong>en</strong> maximaal te betrekk<strong>en</strong>. Met andere woord<strong>en</strong> ze moet<strong>en</strong> zelf ook<br />
kans<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong> om initiatiev<strong>en</strong> te nem<strong>en</strong>.<br />
Het JBI vraagt naar eig<strong>en</strong> interesse <strong>en</strong> wil eig<strong>en</strong> tal<strong>en</strong>t<strong>en</strong> naar bov<strong>en</strong> hal<strong>en</strong>. Het is dan ook logisch dat<br />
het aanbod van de school deze tal<strong>en</strong>t<strong>en</strong> terug probeert naar bov<strong>en</strong> te hal<strong>en</strong> <strong>en</strong> kans<strong>en</strong> aanbiedt om ze<br />
verder te lat<strong>en</strong> ontwikkel<strong>en</strong>. Ook hiervoor zull<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> kans<strong>en</strong> mot<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong> om initiatiev<strong>en</strong> op te<br />
zett<strong>en</strong>.<br />
Aandachtspunt<strong>en</strong><br />
leerling<strong>en</strong> zelf onderwerp<strong>en</strong> lat<strong>en</strong> aanbr<strong>en</strong>g<strong>en</strong>;<br />
leerling<strong>en</strong> soms zelf les lat<strong>en</strong> gev<strong>en</strong>;<br />
leerling<strong>en</strong> inspraak gev<strong>en</strong> op belangrijke thema’s (ook bij evaluatie);<br />
leerling<strong>en</strong> iets op basis van belangstelling lat<strong>en</strong> uitdiep<strong>en</strong>;<br />
regelmatig keuzemom<strong>en</strong>t<strong>en</strong> voorzi<strong>en</strong>;<br />
..<br />
Vanuit de leefwereld van <strong>jonger<strong>en</strong></strong> werk<strong>en</strong><br />
Aansluit<strong>en</strong> bij de leefwereld van <strong>jonger<strong>en</strong></strong> verhoogt het effect van het onderwijs. Leerling<strong>en</strong> prat<strong>en</strong><br />
vaak al Engels nog voor ze in de secundaire school binn<strong>en</strong>kom<strong>en</strong>. De vraag is bijgevolg: “Hoe kan de<br />
leerkracht daar maximaal gebruik van mak<strong>en</strong>?“<br />
Aandachtspunt<strong>en</strong><br />
de leefwereld van games <strong>en</strong> computers me<strong>en</strong>em<strong>en</strong> in de klas;<br />
de leefwereld van chatt<strong>en</strong> <strong>en</strong> sms’<strong>en</strong> b<strong>en</strong>utt<strong>en</strong>;<br />
aansluit<strong>en</strong> bij de spontane interesse van leerling<strong>en</strong>;<br />
aansluit<strong>en</strong> bij actuele gebeurt<strong>en</strong>iss<strong>en</strong> <strong>en</strong> thema's;<br />
aansluit<strong>en</strong> bij wat leerling<strong>en</strong> die dag bezig houd<strong>en</strong>;<br />
aansluit<strong>en</strong> bij wat leerling<strong>en</strong> al k<strong>en</strong>n<strong>en</strong>;<br />
de specialist<strong>en</strong> in de klas betrekk<strong>en</strong>;<br />
de dagelijkse realiteit in de klas br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>;<br />
lesonderwerp<strong>en</strong> zinvol, betek<strong>en</strong>isvol <strong>en</strong> lev<strong>en</strong>secht mak<strong>en</strong> vanuit het perspectief van de<br />
leerling<strong>en</strong>;<br />
...<br />
Leerkracht - Tips voor leerkracht<strong>en</strong> - JBI<br />
8
Jonger<strong>en</strong> actief aan het werk zett<strong>en</strong><br />
Zelf aan de slag gaan is motiver<strong>en</strong>d <strong>en</strong> stimuler<strong>en</strong>d. Het biedt kans<strong>en</strong> om inzicht<strong>en</strong> te ontdekk<strong>en</strong>,<br />
verband<strong>en</strong> te zi<strong>en</strong>, problem<strong>en</strong> op te loss<strong>en</strong> <strong>en</strong> eig<strong>en</strong> k<strong>en</strong>nis te construer<strong>en</strong>. Leerpsychologisch komt<br />
er steeds meer aandacht te ligg<strong>en</strong> op het werk<strong>en</strong> met uitdag<strong>en</strong>de opdracht<strong>en</strong> waarbij leerling<strong>en</strong> eerst<br />
zelfstandig in groep aan de slag gaan; sam<strong>en</strong> reflecter<strong>en</strong>, ideeën <strong>en</strong> oplossingstrategieën uitwissel<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> sam<strong>en</strong> met de leerkracht de leerstof opbouw<strong>en</strong>. Het traditionele leermodel: eerst instructie dan pas<br />
inoef<strong>en</strong>ing is niet de <strong>en</strong>ige werkvorm. Leerling<strong>en</strong> word<strong>en</strong> steeds meer <strong>en</strong> steeds uitdrukkelijker <strong>en</strong><br />
sneller aan het werk gezet om sam<strong>en</strong> tot inzicht<strong>en</strong> te kom<strong>en</strong>.<br />
Aandachtspunt<strong>en</strong><br />
leerling<strong>en</strong> zelf material<strong>en</strong> lat<strong>en</strong> verk<strong>en</strong>n<strong>en</strong> als vorm van instructie;<br />
experim<strong>en</strong>teerruimte voorzi<strong>en</strong> <strong>en</strong> uitbouw<strong>en</strong>. Experim<strong>en</strong>ter<strong>en</strong> met allerlei material<strong>en</strong>, tekst<strong>en</strong>, ...;<br />
exploreerruimte uit bouw<strong>en</strong>. Verk<strong>en</strong>n<strong>en</strong> van material<strong>en</strong>, tekst<strong>en</strong>,..;<br />
nieuwe leerstof eerst zelf lat<strong>en</strong> verk<strong>en</strong>n<strong>en</strong>;<br />
leerling<strong>en</strong> lat<strong>en</strong> sam<strong>en</strong>werk<strong>en</strong>;<br />
uitdag<strong>en</strong>de opdracht<strong>en</strong> aanbied<strong>en</strong>;<br />
leerling<strong>en</strong> op stap lat<strong>en</strong> gaan, ook buit<strong>en</strong> de klas;<br />
vorm<strong>en</strong> van zelfinstructie uit werk<strong>en</strong>;<br />
probleemtak<strong>en</strong> aanbied<strong>en</strong> waarbij verschill<strong>en</strong>de oplossing<strong>en</strong> mogelijk zijn. Laat h<strong>en</strong> sam<strong>en</strong> zoek<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> discussiër<strong>en</strong> waarom ze gekoz<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> voor die bepaalde strategie;<br />
werk<strong>en</strong> met variatie in tak<strong>en</strong>: studietak<strong>en</strong>, strategietak<strong>en</strong>, probleemtak<strong>en</strong>, toepassingtak<strong>en</strong>,<br />
discussietak<strong>en</strong>, ... .<br />
...<br />
Sam<strong>en</strong> met andere collega’s<br />
Wissel regelmatig ervaring<strong>en</strong> uit met mekaar<br />
Veranderingsprocess<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> school hebb<strong>en</strong> maar kans op slag<strong>en</strong> als ze gedrag<strong>en</strong> word<strong>en</strong> door<br />
e<strong>en</strong> grote groep van leerkracht<strong>en</strong>. Dit kan maar gedrag<strong>en</strong> word<strong>en</strong> als er regelmatig overleg is zodat<br />
de leerkracht<strong>en</strong> het gevoel hebb<strong>en</strong> betrokk<strong>en</strong> te zijn bij wat er gebeurt. Er is trouw<strong>en</strong>s heel veel<br />
deskundigheid binn<strong>en</strong> elke school <strong>en</strong> het is zonde deze deskundigheid niet te del<strong>en</strong> met collega’s.<br />
Ook binn<strong>en</strong> veranderingsprocess<strong>en</strong> (<strong>en</strong> we zitt<strong>en</strong> altijd in veranderingsprocess<strong>en</strong>) is het bijzonder<br />
inspirer<strong>en</strong>d mekaars succesverhal<strong>en</strong> <strong>en</strong> bed<strong>en</strong>king<strong>en</strong> te kunn<strong>en</strong> del<strong>en</strong>.<br />
Aandachtspunt<strong>en</strong><br />
maak duidelijk hoe jij het aanpakt;<br />
bespreek vrag<strong>en</strong> <strong>en</strong> zorg<strong>en</strong> met mekaar;<br />
zoek naar mogelijkhed<strong>en</strong> om betere afstemming te vind<strong>en</strong> op wat leerling<strong>en</strong> nodig hebb<strong>en</strong>;<br />
spreek af om ook zak<strong>en</strong> gezam<strong>en</strong>lijk aan te pakk<strong>en</strong> zodat het praktisch <strong>en</strong> organisatorisch<br />
makkelijker wordt;<br />
maak e<strong>en</strong> planning op <strong>en</strong> ga er flexibel mee om;<br />
..<br />
E<strong>en</strong> inspirator<br />
In elke groep heb je m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die voorop lop<strong>en</strong> <strong>en</strong> de ander<strong>en</strong> inspirer<strong>en</strong>. Het is belangrijk binn<strong>en</strong> het<br />
team e<strong>en</strong> aanspreekpunt te hebb<strong>en</strong>.<br />
Aandachtspunt<strong>en</strong><br />
één (of meerdere) leerkracht<strong>en</strong> nem<strong>en</strong> het voortouw om regelmatig sam<strong>en</strong> te kom<strong>en</strong> <strong>en</strong> ervaring<strong>en</strong><br />
uit te wissel<strong>en</strong>;<br />
Leerkracht - Tips voor leerkracht<strong>en</strong> - JBI<br />
9
de inspirator geeft regelmatig kleine suggesties <strong>en</strong> tips waarop de ander<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> verder<br />
bouw<strong>en</strong>;<br />
de inspirator krijgt de kans zich te verdiep<strong>en</strong> in de thematiek <strong>en</strong> neemt e<strong>en</strong> voortrekkersrol op.<br />
Naar e<strong>en</strong> schoolvisie<br />
Het JBI verwijst naar e<strong>en</strong> manier van d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> die door de hele groep zou moet<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> gedrag<strong>en</strong><br />
word<strong>en</strong>. Het heeft minder effect als het gedrag<strong>en</strong> wordt door e<strong>en</strong> beperkte groep van leerkracht<strong>en</strong>. De<br />
onderligg<strong>en</strong>de visie van het JBI wordt best meeg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> de schoolvisie.<br />
Aandachtspunt<strong>en</strong><br />
probeer de manier van werk<strong>en</strong> te integrer<strong>en</strong> in de schoolvisie zodat het ge<strong>en</strong> geïsoleerde keuze<br />
is;<br />
zorg dat de visie door voldo<strong>en</strong>de m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> gedrag<strong>en</strong> wordt;<br />
zoek naar verdere concretisering van deze visie binn<strong>en</strong> de schoolwerking.<br />
Betrek ouders bij de werking<br />
Het JBI verzamelt informatie over het functioner<strong>en</strong> van <strong>jonger<strong>en</strong></strong>. Met de ouders erbij wordt het beeld<br />
vervolledigd.<br />
Aandachtspunt<strong>en</strong><br />
informeer ouders over de manier van werk<strong>en</strong>;<br />
bevraag ouders over de tal<strong>en</strong>t<strong>en</strong> van hun kinder<strong>en</strong>;<br />
zorg voor maximale informatiedoorstroom;<br />
betrek ouders in bepaalde discussies.<br />
Leerkracht - Tips voor leerkracht<strong>en</strong> - JBI<br />
10
1.4 Te dO<strong>en</strong> <strong>en</strong> Te laT<strong>en</strong><br />
te do<strong>en</strong><br />
Leerling<strong>en</strong> aan het werk zett<strong>en</strong> rond tak<strong>en</strong> met de bedoeling het zelfstandig werk<strong>en</strong> te bevorder<strong>en</strong><br />
zodat ze eig<strong>en</strong> acc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> legg<strong>en</strong>.<br />
Leerling<strong>en</strong> met elkaar lat<strong>en</strong> prat<strong>en</strong> over manier<strong>en</strong> waarop ze opdracht<strong>en</strong> <strong>en</strong> tak<strong>en</strong> aanpakk<strong>en</strong> zodat ze<br />
zicht krijg<strong>en</strong> op verschill<strong>en</strong>de aanpakstrategieën.<br />
Leerling<strong>en</strong> feedback gev<strong>en</strong> op manier<strong>en</strong> waarop ze te werk gaan bij het aanpakk<strong>en</strong> van tak<strong>en</strong> zodat<br />
leerling<strong>en</strong> zicht krijg<strong>en</strong> op waar ze staan.<br />
Groepswerk inbouw<strong>en</strong> waarbij er duidelijke taakafsprak<strong>en</strong> zijn binn<strong>en</strong> de groep.<br />
Soepele afwisseling inbouw<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> individueel werk<strong>en</strong> <strong>en</strong> in groepjes werk<strong>en</strong>.<br />
Leerling<strong>en</strong> keuzemogelijkhed<strong>en</strong> aanbied<strong>en</strong> zodat ze sommige (onderdel<strong>en</strong> van) tak<strong>en</strong> niet hoev<strong>en</strong> op<br />
te loss<strong>en</strong>.<br />
Verschill<strong>en</strong>de tak<strong>en</strong> tegelijkertijd aanbied<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> doorschuifsysteem.<br />
Verschill<strong>en</strong>de soort<strong>en</strong> van tak<strong>en</strong> aanbied<strong>en</strong> waarbij verschill<strong>en</strong>de compet<strong>en</strong>ties word<strong>en</strong> aangesprok<strong>en</strong><br />
( technische vaardighed<strong>en</strong>, communicatieve vaardighed<strong>en</strong>, logisch d<strong>en</strong>k<strong>en</strong>, …).<br />
In de manier waarop je instructie geeft, rek<strong>en</strong>ing houd<strong>en</strong> met verschill<strong>en</strong>de leerstijl<strong>en</strong> van leerling<strong>en</strong>.<br />
In de voorbeeld<strong>en</strong> die je geeft, aansluiting zoek<strong>en</strong> bij de leefwereld van de <strong>jonger<strong>en</strong></strong>.<br />
Leerling<strong>en</strong> medeverantwoordelijk mak<strong>en</strong> over verschill<strong>en</strong>de aspect<strong>en</strong> van wat er gebeurt in de klas.<br />
Leerling<strong>en</strong> aansprek<strong>en</strong> op wat ze zeer goed kunn<strong>en</strong> <strong>en</strong> h<strong>en</strong> vrag<strong>en</strong> daar iets rond te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> naar de<br />
andere leerling<strong>en</strong>.<br />
Zoek<strong>en</strong> naar praktische vertaling<strong>en</strong> <strong>en</strong> mogelijkhed<strong>en</strong> buit<strong>en</strong> de school van datg<strong>en</strong>e wat er binn<strong>en</strong> de<br />
school geleerd wordt.<br />
Gesprekk<strong>en</strong> voer<strong>en</strong> over de beleving<strong>en</strong> van <strong>jonger<strong>en</strong></strong> bij je vak of bij het aanbod. Stilstaan bij hoe leerling<strong>en</strong><br />
zich voel<strong>en</strong>.<br />
Mogelijkhed<strong>en</strong> tot ontdekk<strong>en</strong>d ler<strong>en</strong> organiser<strong>en</strong>.<br />
Mogelijkhed<strong>en</strong> tot uitdieping voorzi<strong>en</strong>.<br />
Mogelijkhed<strong>en</strong> tot individuele begeleiding voorzi<strong>en</strong> <strong>en</strong> plann<strong>en</strong>.<br />
Werk<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> gediffer<strong>en</strong>tieerd aanbod waarbij leerling<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> kiez<strong>en</strong> om e<strong>en</strong> instructie te volg<strong>en</strong><br />
of onmiddellijk over te gaan tot het uitvoer<strong>en</strong> van de opdracht.<br />
Leerkracht - Tips voor leerkracht<strong>en</strong> - JBI<br />
11
te lat<strong>en</strong><br />
Werk<strong>en</strong> met vaste niveaugroep<strong>en</strong> om differ<strong>en</strong>tiatie mogelijk te mak<strong>en</strong>.<br />
Werk<strong>en</strong> met lange instructiemom<strong>en</strong>t<strong>en</strong>.<br />
Doorgaan terwijl duidelijk is dat leerling<strong>en</strong> met heel andere zak<strong>en</strong> bezig zijn.<br />
Aan leerling<strong>en</strong> ton<strong>en</strong> dat je niet geloof in hun mogelijkhed<strong>en</strong> om het tot e<strong>en</strong> goed einde te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>.<br />
Klass<strong>en</strong> met elkaar vergelijk<strong>en</strong> <strong>en</strong> zegg<strong>en</strong> dat de <strong>en</strong>e klas toch duidelijk prettiger is om in te werk<strong>en</strong><br />
dan de andere.<br />
De instructie <strong>en</strong> de toepassingsoef<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> altijd voor iedere<strong>en</strong> op dezelfde manier lat<strong>en</strong> verlop<strong>en</strong>.<br />
De less<strong>en</strong> altijd volg<strong>en</strong>s id<strong>en</strong>tiek hetzelfde strami<strong>en</strong> uitbouw<strong>en</strong>.<br />
Op ge<strong>en</strong> <strong>en</strong>kel mom<strong>en</strong>t differ<strong>en</strong>tiër<strong>en</strong> naar tempo, belangstelling of complexiteit.<br />
Evaluatie gebruik<strong>en</strong> als ultiem drukmiddel om leerling<strong>en</strong> te lat<strong>en</strong> werk<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> je less<strong>en</strong>.<br />
Jezelf beter voel<strong>en</strong> dan de rest <strong>en</strong> niet zoek<strong>en</strong> naar de steun van collega’s om sam<strong>en</strong> iets te bouw<strong>en</strong>.<br />
Leerkracht - Tips voor leerkracht<strong>en</strong> - JBI<br />
12
1.5 TIpS rOnd werk<strong>en</strong> rOnd SpecIfIeke cOmpeT<strong>en</strong>TIeS<br />
Zelfstur<strong>en</strong>de compet<strong>en</strong>tIes<br />
Over zelfstur<strong>en</strong>de compet<strong>en</strong>ties moet je ge<strong>en</strong> les gev<strong>en</strong>; je moet leerling<strong>en</strong> kans<strong>en</strong> gev<strong>en</strong> om zelfsturing<br />
te oef<strong>en</strong><strong>en</strong>.<br />
Kans<strong>en</strong> aanbied<strong>en</strong> om zelfstandig te werk<strong>en</strong> <strong>en</strong> te ler<strong>en</strong>.<br />
Kans<strong>en</strong> aanbied<strong>en</strong> om leerling<strong>en</strong> eig<strong>en</strong> doel<strong>en</strong> te lat<strong>en</strong> formuler<strong>en</strong> <strong>en</strong> deze ook zelf te lat<strong>en</strong><br />
bewak<strong>en</strong>.<br />
Ondersteuning bied<strong>en</strong> bij het zelfstandig opnem<strong>en</strong> van tak<strong>en</strong>; help<strong>en</strong> in het groei<strong>en</strong> naar<br />
zelfsturing.<br />
Kans<strong>en</strong> aanbied<strong>en</strong> om op eig<strong>en</strong> houtje te werk<strong>en</strong>.<br />
Complexe tak<strong>en</strong> aanbied<strong>en</strong> om flexibel handel<strong>en</strong> uit te lokk<strong>en</strong>.<br />
Complexe tak<strong>en</strong> aanbied<strong>en</strong> die onder werkdruk moet<strong>en</strong> tot stand kom<strong>en</strong> waarbij stressbest<strong>en</strong>digheid<br />
<strong>en</strong> nauwkeurigheid e<strong>en</strong> rol spel<strong>en</strong>.<br />
Zelfstur<strong>en</strong>de compet<strong>en</strong>ties kan je <strong>en</strong>kel realiser<strong>en</strong> door organisatievorm<strong>en</strong> <strong>en</strong> onderwijsvorm<strong>en</strong> in te<br />
richt<strong>en</strong> die de leerling<strong>en</strong> aan het werk zett<strong>en</strong> <strong>en</strong> waarbij leerling<strong>en</strong> verantwoordelijkhed<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong>.<br />
Zelfsturing kan je maar aanler<strong>en</strong> door situaties te creër<strong>en</strong> waarin leerling<strong>en</strong> zichzelf moet<strong>en</strong> organiser<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> bijstur<strong>en</strong>. De leerkracht kan wel in dergelijke situaties de zelfsturing ondersteun<strong>en</strong> <strong>en</strong> begeleid<strong>en</strong><br />
We d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> hierbij aan volg<strong>en</strong>de organisatievorm<strong>en</strong>:<br />
contractwerk<br />
hoek<strong>en</strong>werk<br />
clim-methodiek<strong>en</strong><br />
taakgericht onderwijs<br />
probleemgestuurd onderwijs<br />
vorm<strong>en</strong> van PAV<br />
projectwerk<br />
...<br />
voorbeeld 1<br />
Leerling<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong> 1 maal per maand de kans om zelf e<strong>en</strong> werkhoek in te richt<strong>en</strong> die aansluit bij de<br />
leerstof <strong>en</strong> waarin andere leerling<strong>en</strong> opdracht<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> uitvoer<strong>en</strong>. Leerling<strong>en</strong> zijn verantwoordelijk voor<br />
de organisatie <strong>en</strong> de uitvoering van de opdracht<strong>en</strong> in de hoek<strong>en</strong>.<br />
voorbeeld 2<br />
Leerling<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong> éénmaal per trimester de kans om zelf e<strong>en</strong> onderwerp binn<strong>en</strong> het vak uit te werk<strong>en</strong>.<br />
Ze mak<strong>en</strong> bij deze opdracht e<strong>en</strong> verslag <strong>en</strong> pres<strong>en</strong>ter<strong>en</strong> het aan de groep. (De evaluatie gebeurt <strong>en</strong>kel<br />
over het onderdeel dat leerling<strong>en</strong> zelf hebb<strong>en</strong> uitgewerkt.)<br />
voorbeeld 3<br />
Leerling<strong>en</strong> werk<strong>en</strong> regelmatig zelfstandig in groep. Ze zijn daarbij als groep verantwoordelijk voor het<br />
bereik<strong>en</strong> van het gew<strong>en</strong>ste resultaat door alle groepsled<strong>en</strong>. Er heerst dus e<strong>en</strong> gedeelde verantwoordelijkheid<br />
waarbij er k<strong>en</strong>nis, ervaring<strong>en</strong> <strong>en</strong> bronn<strong>en</strong> met elkaar moet<strong>en</strong> uitgewisseld word<strong>en</strong>.<br />
Leerkracht - Tips voor leerkracht<strong>en</strong> - JBI<br />
13
leercompet<strong>en</strong>tIes<br />
Leercompet<strong>en</strong>ties verwijz<strong>en</strong> naar e<strong>en</strong> bewustwordingsproces van hoe de leerling<strong>en</strong> situaties b<strong>en</strong>ader<strong>en</strong>.<br />
De leerkracht bekijkt bijgevolg eerst hoe leerling<strong>en</strong> de taak beleefd hebb<strong>en</strong>, hoe leerling<strong>en</strong> de aanpak<br />
zi<strong>en</strong>. Op basis van waar leerling<strong>en</strong> staan, kan er dan afgestemde feedback volg<strong>en</strong>.<br />
Leercompet<strong>en</strong>ties word<strong>en</strong> niet geleerd door te zegg<strong>en</strong> hoe er geleerd moet word<strong>en</strong>. Leercompet<strong>en</strong>ties<br />
word<strong>en</strong> geleerd door leerling<strong>en</strong> kans<strong>en</strong> te gev<strong>en</strong> om problem<strong>en</strong> op verschill<strong>en</strong>de manier<strong>en</strong> aan te<br />
pakk<strong>en</strong>.<br />
Het reflecter<strong>en</strong> over <strong>en</strong> nadi<strong>en</strong> stil staan bij hoe er gewerkt werd, is het meest efficiënt.<br />
Dit veronderstelt dat er e<strong>en</strong> aangepast aanbod is.<br />
Tak<strong>en</strong> aanbied<strong>en</strong> die vrag<strong>en</strong> naar e<strong>en</strong> creatieve aanpak.<br />
Tak<strong>en</strong> aanbied<strong>en</strong> die vrag<strong>en</strong> om zelfstandig informatie te zoek<strong>en</strong>, te verwerk<strong>en</strong> <strong>en</strong> te verwerv<strong>en</strong>.<br />
Organisatievorm<strong>en</strong> hanter<strong>en</strong> waarbij <strong>jonger<strong>en</strong></strong> hun eig<strong>en</strong> werk kunn<strong>en</strong> plann<strong>en</strong>.<br />
Organisatievorm<strong>en</strong> hanter<strong>en</strong> waarbij <strong>jonger<strong>en</strong></strong> zelf aan de slag moet<strong>en</strong> om verschill<strong>en</strong>de zak<strong>en</strong> op te<br />
zoek<strong>en</strong>.<br />
De zone van de naaste ontwikkeling aansprek<strong>en</strong> door de lat voldo<strong>en</strong>de hoog te legg<strong>en</strong> maar toch<br />
steeds binn<strong>en</strong> de eig<strong>en</strong> ‘springmogelijkhed<strong>en</strong>’.<br />
Niet alles volplann<strong>en</strong> voor de leerling<strong>en</strong> zodat ze zelf nog ruimte hebb<strong>en</strong> om te plann<strong>en</strong>, initiatief te<br />
nem<strong>en</strong>, ..<br />
Dit kan je <strong>en</strong>kel realiser<strong>en</strong> als je regelmatig tijd vrij maakt om te reflecter<strong>en</strong> over hoe zak<strong>en</strong> word<strong>en</strong><br />
aangepakt. In de aanpak zijn achtere<strong>en</strong>volg<strong>en</strong>s volg<strong>en</strong> de elem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> belangrijk:<br />
leerling<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong> e<strong>en</strong> uitdag<strong>en</strong>de taak;<br />
leerling<strong>en</strong> del<strong>en</strong> mee hoe ze rond de taak gewerkt hebb<strong>en</strong>;<br />
leerling<strong>en</strong> reflecter<strong>en</strong> hoe ze zelf –in vergelijking met ander<strong>en</strong>- de taak hebb<strong>en</strong> aangepakt;<br />
leerkracht geeft feedback op de reflectie;<br />
leerkracht ondersteunt de leerling op zijn werkpunt<strong>en</strong>.<br />
voorbeeld 1<br />
Los deze opgave op.<br />
Plaats de getall<strong>en</strong> 1 t.e.m. 9 in de tabel zodat ze horizontaal verticaal <strong>en</strong> diagonaal dezelfde som gev<strong>en</strong>.<br />
Hoe b<strong>en</strong> je tot de oplossing gekom<strong>en</strong>?<br />
Kan je nog andere oplossing<strong>en</strong> bed<strong>en</strong>k<strong>en</strong>?<br />
Welke systematiek zit er achter je oplossing?<br />
voorbeeld 2<br />
Schrijf e<strong>en</strong> tekst van 1 bladzijde.<br />
Onderwerp: bepaal je zelf. Waarover wil je iets schrijv<strong>en</strong>? Het moet voor jezelf zinvol zijn.<br />
Inkleding: maak er ev<strong>en</strong>tueel e<strong>en</strong> tek<strong>en</strong>ing bij.<br />
Zorg dat de tekst voor ander<strong>en</strong> goed begrijpbaar is.<br />
Zorg voor e<strong>en</strong> leuke lay-out.<br />
voorbeeld 3<br />
Laat leerling<strong>en</strong> e<strong>en</strong> onderwerp uit je vak opzoek<strong>en</strong> op internet. Vraag h<strong>en</strong> minst<strong>en</strong>s drie verschill<strong>en</strong>de<br />
bronn<strong>en</strong> (sites) te raadpleg<strong>en</strong> <strong>en</strong> te vergelijk<strong>en</strong>.<br />
Leerkracht - Tips voor leerkracht<strong>en</strong> - JBI<br />
14
socIale compet<strong>en</strong>tIes<br />
Sociale vaardighed<strong>en</strong> verwijz<strong>en</strong> naar de manier waarop m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met mekaar omgaan. Jonger<strong>en</strong> gaan<br />
op zoek naar hun mogelijkhed<strong>en</strong> om sociale compet<strong>en</strong>ties te ontwikkel<strong>en</strong>. Om dit proces op gang te<br />
trekk<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> we e<strong>en</strong> boei<strong>en</strong>de groep jonge m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> nodig. Liefst zo heteroge<strong>en</strong> mogelijk. Dit maakt<br />
het alle<strong>en</strong> maar aantrekkelijker voor het verder ontwikkel<strong>en</strong> van sociale compet<strong>en</strong>ties. Want sociale<br />
compet<strong>en</strong>ties leer je juist in dit lev<strong>en</strong>sechte heterog<strong>en</strong>e klimaat. Homoge<strong>en</strong> sam<strong>en</strong>gestelde groep<strong>en</strong><br />
miss<strong>en</strong> vaak e<strong>en</strong> deel van de sociale realiteit. Maatschappelijk is het e<strong>en</strong> erg belangrijk thema want we<br />
zi<strong>en</strong> steeds minder verdraagzaamheid in het dagelijkse lev<strong>en</strong>. Onderwijs moet zich bijgevolg vrag<strong>en</strong><br />
stell<strong>en</strong> over hoe we de sociale compet<strong>en</strong>ties best tot ontwikkeling lat<strong>en</strong> kom<strong>en</strong>.<br />
In het aanbod kunn<strong>en</strong> volg<strong>en</strong>de elem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> aan bod kom<strong>en</strong>:<br />
Sam<strong>en</strong>werk<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> bevorder<strong>en</strong>, ook tuss<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> van verschill<strong>en</strong>de klass<strong>en</strong>; later<br />
ook tuss<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> van verschill<strong>en</strong>de richting<strong>en</strong>.<br />
Verschill<strong>en</strong>de soort<strong>en</strong> groepswerk aanbied<strong>en</strong>. Vooral groepswerk waarin er e<strong>en</strong> wederzijdse afhankelijk<br />
is (je hebt mekaar echt nodig omdat het resultaat beter wordt door het in groep aan te pakk<strong>en</strong>)<br />
is voor het behal<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> succesvol groepsresultaat is belangrijk.<br />
Vorm<strong>en</strong> van coöperatief ler<strong>en</strong> organiser<strong>en</strong>. CLIM-methodiek<strong>en</strong> toepass<strong>en</strong>.<br />
Leerling<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong>de roll<strong>en</strong> lat<strong>en</strong> opnem<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> e<strong>en</strong> groep.<br />
Leerling<strong>en</strong> via roll<strong>en</strong>spel verschill<strong>en</strong>de roll<strong>en</strong> ler<strong>en</strong> opnem<strong>en</strong>.<br />
Leerling<strong>en</strong> regelmatig lat<strong>en</strong> reflecter<strong>en</strong> over hun sociale vaardighed<strong>en</strong>.<br />
Sociale vaardighed<strong>en</strong> als onderwerp aan bod lat<strong>en</strong> kom<strong>en</strong>. Bijvoorbeeld sam<strong>en</strong> kijk<strong>en</strong> naar e<strong>en</strong><br />
videofragm<strong>en</strong>t van politici, van voetballers, van de man in de straat <strong>en</strong> vrag<strong>en</strong> naar hun sociale vaardighed<strong>en</strong><br />
stell<strong>en</strong> vanuit het bekek<strong>en</strong> fragm<strong>en</strong>t.<br />
De verschill<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> b<strong>en</strong>utt<strong>en</strong> om het aanbod te verrijk<strong>en</strong> door bijvoorbeeld de uitwerking<br />
van e<strong>en</strong> taak vanuit de verschill<strong>en</strong>de aanpakstrategieën te besprek<strong>en</strong>, door leerling<strong>en</strong> eig<strong>en</strong><br />
acc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> te lat<strong>en</strong> legg<strong>en</strong>, door groepswerk zodanig aan te bied<strong>en</strong> dat de verscheid<strong>en</strong>heid voor e<strong>en</strong><br />
ruimer resultaat zorgt, ...<br />
Om te vermijd<strong>en</strong> dat rond sociale compet<strong>en</strong>tie "schijngedrag" of "sociaal w<strong>en</strong>selijk gedrag" ontstaat,<br />
moet er werk gemaakt word<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> sfeer van wederzijds respect <strong>en</strong> waardering. De stijl van de<br />
leerkracht is vooral rond het ontwikkel<strong>en</strong> van sociale compet<strong>en</strong>ties fundam<strong>en</strong>teel. Sociale compet<strong>en</strong>ties<br />
moet<strong>en</strong> vanuit de leerling<strong>en</strong> groei<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> sfeer van op<strong>en</strong>heid <strong>en</strong> echtheid.<br />
voorbeeld 1<br />
Geef feedback op hoe leerling<strong>en</strong> zich gedrag<strong>en</strong> tijd<strong>en</strong>s groepswerk: hoe is hun communicatie? Hoe<br />
wordt het gesprek gestuurd? Is er leiding? Is er aandacht voor de inbr<strong>en</strong>g van ander<strong>en</strong>? Wordt er naar<br />
mekaar geluisterd?<br />
voorbeeld 2<br />
Maak gebruik van vorm<strong>en</strong> van peerassessm<strong>en</strong>t waar leerling<strong>en</strong> mekaar beoordel<strong>en</strong> over hun inbr<strong>en</strong>g in<br />
groepswerk. De peerevaluaties word<strong>en</strong> gebruikt voor feedback aan mekaar. Volg<strong>en</strong>de vrag<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong><br />
in de peerevaluatie aan bod kom<strong>en</strong>:<br />
Was X bereid om sam<strong>en</strong> te werk<strong>en</strong>?<br />
Heeft X tak<strong>en</strong> op zich g<strong>en</strong>om<strong>en</strong>?<br />
Werd<strong>en</strong> de tak<strong>en</strong> die X op zich nam, daadwerkelijk opgevolgd?<br />
Stond X op<strong>en</strong> voor andere m<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>?<br />
Was de inbr<strong>en</strong>g van X waardevol voor de groep?<br />
...<br />
Leerkracht - Tips voor leerkracht<strong>en</strong> - JBI<br />
15
functIonele compet<strong>en</strong>tIes<br />
Talig functioner<strong>en</strong><br />
Aan taalvaardigheid werk<strong>en</strong> in alle less<strong>en</strong>, ook in de zaakvakk<strong>en</strong> <strong>en</strong> de praktijkvakk<strong>en</strong>.<br />
Rijk taalaanbod gev<strong>en</strong>.<br />
Communicatie organiser<strong>en</strong>.<br />
Betek<strong>en</strong>isvolle <strong>en</strong> motiver<strong>en</strong>de tak<strong>en</strong> aanbied<strong>en</strong>.<br />
Interactie organiser<strong>en</strong> via aanbied<strong>en</strong> van coöperatieve werkvorm<strong>en</strong>.<br />
Werk<strong>en</strong> met auth<strong>en</strong>tieke <strong>en</strong> motiver<strong>en</strong>de schrijfopdracht<strong>en</strong>.<br />
Werk<strong>en</strong> met auth<strong>en</strong>tieke tekst<strong>en</strong> <strong>en</strong> motiver<strong>en</strong>de leesopdracht<strong>en</strong>.<br />
Lees- <strong>en</strong> schrijfstrategieën help<strong>en</strong> verwerv<strong>en</strong>.<br />
Extra ondersteuning voorzi<strong>en</strong>.<br />
voorbeeld 1<br />
Karrewiet<br />
Begrijp je wat er gezegd wordt op het jeugdjournaal Karrewiet?<br />
Bekijk sam<strong>en</strong> het jeugdjournaal Karrewiet van vorige week.<br />
Kies uit dit journaal drie bericht<strong>en</strong> waarover je iets wilt <strong>en</strong> kunt zegg<strong>en</strong>.<br />
Vul de tabel aan:<br />
Bericht<br />
1<br />
2<br />
3<br />
Onderwerp van het bericht Waar speelt het bericht zich<br />
af? Noem e<strong>en</strong> stad, e<strong>en</strong> land<br />
of e<strong>en</strong> streek.<br />
Leerkracht - Tips voor leerkracht<strong>en</strong> - JBI<br />
Wat is het belangrijkste dat<br />
over dit onderwerp wordt gezegd?<br />
voorbeeld 2<br />
Spreekoef<strong>en</strong>ing: Miniwaterpolo<br />
Tijd<strong>en</strong>s de les zwemm<strong>en</strong> gaan jullie in ploegjes van vijf miniwaterpolo spel<strong>en</strong>. Jij b<strong>en</strong>t kapitein van e<strong>en</strong><br />
ploeg. Je bespreekt met de hulpcoach het verloop van het miniwaterpolospel. Vraag iemand van je<br />
medeleerling<strong>en</strong> om hulpcoach te zijn.<br />
- Je duidt aan welke vier spelers er als eerste in het water gaan, wie de keeper is <strong>en</strong> wie als reservespelers<br />
op de bank zitt<strong>en</strong>.<br />
- Je zegt ook waarom je die beslissing neemt.<br />
- Je vertelt van elke speler op welke plaats in het zwembad hij moet spel<strong>en</strong> (linksvoor, linksachter,<br />
rechtsvoor <strong>en</strong> rechtsachter) <strong>en</strong> waarom je elke speler op die plaats zet.<br />
- Je bespreekt de strategie (aanvall<strong>en</strong>d of verdedig<strong>en</strong>d) van het spel.<br />
- Kies t<strong>en</strong> slotte ook nog e<strong>en</strong> kreet.<br />
Je mag ervan uitgaan dat je alle spelregels van waterpolo k<strong>en</strong>t.<br />
Vraag aan je hulpcoach om het schema op de volg<strong>en</strong>de bladzijde in te vull<strong>en</strong> met de informatie die je<br />
geeft. Op die manier heb je e<strong>en</strong> verslagje van wat je hebt gezegd.<br />
Dit zijn de spelers waaruit je kan kiez<strong>en</strong>:<br />
Cédric: (jong<strong>en</strong>) Kan heel snel zwemm<strong>en</strong> <strong>en</strong> heeft veel kracht, maar heeft niet zo veel doorzettingsvermog<strong>en</strong>.<br />
Djille: (meisje) Kan snel zwemm<strong>en</strong> <strong>en</strong> is heel handig met de bal, maar heeft niet erg veel kracht.<br />
Eveli<strong>en</strong>: (meisje) Is snel <strong>en</strong> kan goed met de bal overweg, heeft veel doorzettingsvermog<strong>en</strong> <strong>en</strong> kan de<br />
teamled<strong>en</strong> heel goed motiver<strong>en</strong>. Heeft niet zoveel kracht.<br />
Ismaïl: (jong<strong>en</strong>) Is technisch heel goed, is heel balvaardig <strong>en</strong> e<strong>en</strong> goede zwemmer, maar vergeet<br />
soms dat hij niet alle<strong>en</strong> speelt <strong>en</strong> geeft weinig pass<strong>en</strong>.<br />
Kauthar: (meisje) Kan snel zwemm<strong>en</strong>, wordt niet gauw moe. Heeft niet lang geled<strong>en</strong> haar pols verstuikt,<br />
maar die is nu g<strong>en</strong>ez<strong>en</strong>.<br />
Kevin: (jong<strong>en</strong>) Heeft veel kracht <strong>en</strong> heel veel uithoudingsvermog<strong>en</strong>. Is niet de snelste zwemmer.<br />
Lowie: (jong<strong>en</strong>) Is nieuw in de ploeg. Was vroeger wedstrijdzwemmer, maar wil nu iets anders prober<strong>en</strong>.<br />
Luna: (meisje) Is heel erg snel bij het zwemm<strong>en</strong> <strong>en</strong> geeft niet vlug op. Kan goed overweg met de bal.<br />
Durft soms wel e<strong>en</strong>s de teg<strong>en</strong>spelers onder water trekk<strong>en</strong> of schopp<strong>en</strong>.<br />
16
Technologisch functioner<strong>en</strong><br />
E<strong>en</strong> ruim aanbod voorzi<strong>en</strong> waarbij technische <strong>en</strong> technologische k<strong>en</strong>nis moet ingezet word<strong>en</strong>.<br />
E<strong>en</strong> aanbod voorzi<strong>en</strong> waarbij <strong>jonger<strong>en</strong></strong> hun tal<strong>en</strong>t<strong>en</strong> maximaal kunn<strong>en</strong> ontplooi<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> technische<br />
<strong>en</strong> technologische domein<strong>en</strong>.<br />
Leerling<strong>en</strong> aan technologie lat<strong>en</strong> do<strong>en</strong>; niet over technologie prat<strong>en</strong>, ge<strong>en</strong> les over technologie gev<strong>en</strong>.<br />
voorbeeld 1<br />
Op de tek<strong>en</strong>ing zie je dat er nog redelijk veel kracht (macht) moet uitgeoef<strong>en</strong>d word<strong>en</strong> om het<br />
gewicht (last) omhoog te krijg<strong>en</strong>.<br />
Tek<strong>en</strong> e<strong>en</strong> andere constructie waarbij er minder kracht moet gebruikt word<strong>en</strong> .<br />
voorbeeld 2<br />
Maak e<strong>en</strong> hangbrug met volg<strong>en</strong>de material<strong>en</strong><br />
- papier<br />
- koord<br />
- tand<strong>en</strong>stokers<br />
- hout<strong>en</strong> brochetteprikkers<br />
- karton<br />
- lijm<br />
- ...<br />
voorbeeld 3<br />
Controleer de remm<strong>en</strong> van de fiets<strong>en</strong> in de school <strong>en</strong> selecteer de fiets<strong>en</strong> waar de remm<strong>en</strong> moet<strong>en</strong><br />
gerepareerd word<strong>en</strong>. Repareer de remm<strong>en</strong> volg<strong>en</strong>s stapp<strong>en</strong>plan.<br />
(Bijvoeg<strong>en</strong> stapp<strong>en</strong>plan)<br />
voorbeeld 4<br />
Laat – op basis van onderstaande tek<strong>en</strong>ing <strong>en</strong> na uitbreiding van onderstaande tek<strong>en</strong>ing - drie lamp<strong>en</strong><br />
brand<strong>en</strong> waarbij je elke lamp afzonderlijk moet kunn<strong>en</strong> aan- <strong>en</strong> uitzett<strong>en</strong>.<br />
Leerkracht - Tips voor leerkracht<strong>en</strong> - JBI<br />
17
ek<strong>en</strong>kundig functioner<strong>en</strong><br />
E<strong>en</strong> aanbod do<strong>en</strong> waarbij rek<strong>en</strong>vaardighed<strong>en</strong> gepast moet<strong>en</strong> ingezet word<strong>en</strong> bij realistische<br />
problem<strong>en</strong>.<br />
Herk<strong>en</strong>bare situaties gebruik<strong>en</strong> om complexe rek<strong>en</strong>vaardighed<strong>en</strong> aan te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>.<br />
Uitdag<strong>en</strong>de oef<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> aanbied<strong>en</strong> waarmee iedere<strong>en</strong> aan de slag wil.<br />
voorbeeld 1<br />
Berek<strong>en</strong> de oppervlakte van de klas. Wat kan je hiermee do<strong>en</strong>? Wanneer heb je de oppervlakte<br />
nodig?<br />
Berek<strong>en</strong> de omtrek van de klas. Wat kan je hiermee do<strong>en</strong>?<br />
voorbeeld 2<br />
Maak e<strong>en</strong> offerte voor herstelwerk<strong>en</strong> aan e<strong>en</strong> huis.<br />
Volg<strong>en</strong>de elem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> zeker meeg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> word<strong>en</strong>: dakwerk<strong>en</strong> <strong>en</strong> herstelling<strong>en</strong> rond<br />
elektriciteitswerk<strong>en</strong>. De eig<strong>en</strong>aar begroot maximaal 20.000 € voor beide werk<strong>en</strong>.<br />
Zoek prijz<strong>en</strong> op, berek<strong>en</strong> <strong>en</strong> vergelijk<br />
Geef aan hoe je tot e<strong>en</strong> offerte b<strong>en</strong>t gekom<strong>en</strong>.<br />
voorbeeld 3<br />
- Noteer de cijfers 1 t.e.m. 8 zo in de figuur hieronder dat er ge<strong>en</strong> ope<strong>en</strong>volg<strong>en</strong>de cijfers met elkaar<br />
verbond<strong>en</strong> zijn.<br />
- Hoeveel mogelijkhed<strong>en</strong> heb je gevond<strong>en</strong>?<br />
Leerkracht - Tips voor leerkracht<strong>en</strong> - JBI<br />
18
2. acHtergrondInformatIe<br />
2.1 cOmpeT<strong>en</strong>TIeOnTwIkkel<strong>en</strong>d OnderwIJS<br />
Het instrum<strong>en</strong>t past helemaal binn<strong>en</strong> de contour<strong>en</strong> van het compet<strong>en</strong>tieontwikkel<strong>en</strong>d onderwijs (zoals<br />
door de Vlor omschrev<strong>en</strong>). “De basisgedachte van compet<strong>en</strong>tiegericht ler<strong>en</strong> is dat k<strong>en</strong>nis of vaardighed<strong>en</strong><br />
niet in isolatie moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> aangebod<strong>en</strong> aan leerders. (-) In het begrip compet<strong>en</strong>tie zit beslot<strong>en</strong> dat<br />
er e<strong>en</strong> relatie tot stand wordt gebracht tuss<strong>en</strong> deze drie elem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> van ler<strong>en</strong>: k<strong>en</strong>nis, vaardighed<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
praktijk.” (Janse & Koole; Nedermeijer & Pilot 2000).<br />
Compet<strong>en</strong>tieontwikkel<strong>en</strong>d onderwijs vergt e<strong>en</strong> andere kijk op ler<strong>en</strong>, vraagt e<strong>en</strong> paradigmaverschuiving.<br />
Ler<strong>en</strong> in de diepte of fundam<strong>en</strong>teel ler<strong>en</strong> (deep level learning) staat voor het verwerv<strong>en</strong> van nieuwe<br />
inzicht<strong>en</strong> <strong>en</strong> compet<strong>en</strong>tiepatron<strong>en</strong> die bruikbaar zijn in e<strong>en</strong> veelheid aan situaties. K<strong>en</strong>nis opdo<strong>en</strong> is niet<br />
langer het objectief maar wel wat we do<strong>en</strong> met onze k<strong>en</strong>nis. Niet het ler<strong>en</strong> is het punt maar wel het<br />
gebruik<strong>en</strong> van de leerstof (Laevers, 2006). Hoe verbred<strong>en</strong> we de mogelijkhed<strong>en</strong> van leerling<strong>en</strong>? Hoe<br />
kunn<strong>en</strong> we leerling<strong>en</strong> maximaal gebruik lat<strong>en</strong> mak<strong>en</strong> van hun tal<strong>en</strong>t<strong>en</strong>? Hoe kunn<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> het<br />
onderwijs hun compet<strong>en</strong>ties verder aanscherp<strong>en</strong>? Met andere woord<strong>en</strong>: hoe kan ontwikkeling in de diepte<br />
plaatsvind<strong>en</strong>? Hoe kunn<strong>en</strong> we ‘life skills’ naar bov<strong>en</strong> lat<strong>en</strong> kom<strong>en</strong>?<br />
Er bestaan talrijke definities rond compet<strong>en</strong>ties (Dochy & Nickmans, 2006) maar toch is er e<strong>en</strong> zekere<br />
cons<strong>en</strong>sus. Boei<strong>en</strong>d om verder te verk<strong>en</strong>n<strong>en</strong> zijn alvast de band<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> compet<strong>en</strong>ties <strong>en</strong><br />
meervoudige intellig<strong>en</strong>tie (Gardner)<br />
kerntal<strong>en</strong>t<strong>en</strong> (Krekels)<br />
disposities (Katz)<br />
impliciet ler<strong>en</strong> (Reber), exemplarisch ler<strong>en</strong>, stealth education, op<strong>en</strong> framework approach (Weikart), het<br />
connectivisme (Siem<strong>en</strong>s).<br />
In elk geval wordt in Vlaander<strong>en</strong> het compet<strong>en</strong>tieontwikkel<strong>en</strong>d onderwijs in één adem g<strong>en</strong>oemd met<br />
de constructivistische leertheorie. Compet<strong>en</strong>tieontwikkeling gaat sam<strong>en</strong> met leerlinggericht werk<strong>en</strong>,<br />
taakgericht werk<strong>en</strong>, k<strong>en</strong>nisconstructie <strong>en</strong>zovoort.<br />
Leerkracht - Tips voor leerkracht<strong>en</strong> - JBI<br />
19
2.2 kracHTIge leerOmgevIng<strong>en</strong><br />
de rol van de leerkracht<br />
Compet<strong>en</strong>tieontwikkel<strong>en</strong>d onderwijs veronderstelt dat de leerkracht leerling<strong>en</strong> regelmatig in complexe<br />
situaties br<strong>en</strong>gt waarbij leerling<strong>en</strong> word<strong>en</strong> ondersteund <strong>en</strong> gecoacht in het ontwikkel<strong>en</strong> <strong>en</strong> verfijn<strong>en</strong> van<br />
hun aanpakcompet<strong>en</strong>ties. Het compet<strong>en</strong>t handel<strong>en</strong> is e<strong>en</strong> geïntegreerd geheel waarbij k<strong>en</strong>nis gepast<br />
wordt ingezet, houding <strong>en</strong> attitudes dynamisch word<strong>en</strong> meeg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> (ervoor will<strong>en</strong> gaan) <strong>en</strong> vaardighed<strong>en</strong><br />
(inclusief cognitieve vaardighed<strong>en</strong>) zichtbaar word<strong>en</strong>.<br />
De leerkracht wordt naast k<strong>en</strong>nisbewaker, tev<strong>en</strong>s ook coach. De leerkracht wordt met andere woord<strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong> leerprocesbegeleider. Dit is het begeleid<strong>en</strong> van de manier waarop leerling<strong>en</strong> omgaan met inhoud<strong>en</strong>,<br />
hoe leerling<strong>en</strong> zak<strong>en</strong> aanpakk<strong>en</strong>, hoe leerling<strong>en</strong> informatie vergar<strong>en</strong>, hoe leerling<strong>en</strong> problem<strong>en</strong> oploss<strong>en</strong>,<br />
hoe leerling<strong>en</strong> informatie verwerk<strong>en</strong>, hoe leerling<strong>en</strong> sam<strong>en</strong>werk<strong>en</strong>, …<br />
Dit veronderstelt e<strong>en</strong> op<strong>en</strong>, respectvolle <strong>en</strong> participatieve houding naar leerling<strong>en</strong> toe. Het is sam<strong>en</strong> op<br />
weg gaan om nog meer uit leerling<strong>en</strong> te hal<strong>en</strong>; het is op zoek gaan naar de unieke mogelijkhed<strong>en</strong> die er<br />
in de less<strong>en</strong> ligg<strong>en</strong> voor specifieke doelgroep<strong>en</strong>, het is sam<strong>en</strong> met leerling<strong>en</strong> zoek<strong>en</strong> naar oplossing<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
band<strong>en</strong> met hun leefwereld, …<br />
De houding van de leerkracht zou je als volgt kunn<strong>en</strong> omschrijv<strong>en</strong><br />
Gevoeligheid voor beleving van leerling<strong>en</strong><br />
Dit heeft te mak<strong>en</strong> met<br />
respect voor de leerling<strong>en</strong>;<br />
oog hebb<strong>en</strong> voor datg<strong>en</strong>e waar leerling<strong>en</strong> mee bezig zijn;<br />
waardering voor hun ervaring<strong>en</strong>;<br />
op<strong>en</strong>heid omtr<strong>en</strong>t hun bekommerniss<strong>en</strong>;<br />
bevestiging <strong>en</strong> aandacht;<br />
begrip.<br />
Stimuler<strong>en</strong><br />
Dit heeft te mak<strong>en</strong> met de mate waarin de leerkracht leerling<strong>en</strong> voortdur<strong>en</strong>d stimuleert door middel<br />
van e<strong>en</strong> krachtige leeromgeving. In welke mate is er e<strong>en</strong> uitdag<strong>en</strong>d <strong>en</strong> stimuler<strong>en</strong>d aanbod voor de<br />
leerling<strong>en</strong>?<br />
Zijn er stimulans<strong>en</strong> tot d<strong>en</strong>kactiviteit<strong>en</strong> waarbij leerling<strong>en</strong> zelf kom<strong>en</strong> tot inzicht of wordt alles eerst<br />
voorgedaan <strong>en</strong> moet<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> nadi<strong>en</strong> toepass<strong>en</strong> wat net klassikaal is gezegd?<br />
Zijn er stimulans<strong>en</strong> om actief aan de slag te gaan? In welke mate kunn<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> zelf gaan experim<strong>en</strong>ter<strong>en</strong><br />
of explorer<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> nieuw stukje realiteit?<br />
Zijn er stimulans<strong>en</strong> tot uitwisseling <strong>en</strong> communicatie? In welke mate kunn<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> uitwissel<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> prat<strong>en</strong> over hun aanpakstrategieën? In welke mate wordt communicatie tuss<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> of<br />
tuss<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> <strong>en</strong> leerkracht systematisch gestimuleerd via gerichte methodiek<strong>en</strong>?<br />
Autonomie verl<strong>en</strong><strong>en</strong><br />
Compet<strong>en</strong>ties ontwikkel je maar door zelf aan de slag te gaan, door zelf keuzes te mak<strong>en</strong>, door zelf op<br />
onderzoek te gaan. Het is bijgevolg erg belangrijk leerling<strong>en</strong> kans<strong>en</strong> aan te bied<strong>en</strong> om autonoom aan<br />
de slag te gaan om hun eig<strong>en</strong> gr<strong>en</strong>z<strong>en</strong> te verk<strong>en</strong>n<strong>en</strong>. In welke mate is er ruimte voor?<br />
Kunn<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> keuzes mak<strong>en</strong> in het aanbod?<br />
Kunn<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> het verloop van het leerproces mee bepal<strong>en</strong>?<br />
Is er inspraak of medezegg<strong>en</strong>schap?<br />
Kunn<strong>en</strong> product<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong>d zijn voor verschill<strong>en</strong>de leerling<strong>en</strong>?<br />
Vanuit deze houding is e<strong>en</strong> leerprocesbegeleiding kansrijk. Leerling<strong>en</strong> word<strong>en</strong> erk<strong>en</strong>d in hun tal<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> ondersteund in hun nod<strong>en</strong> om verder door te groei<strong>en</strong>. De leerkracht gaat op zoek naar de unieke<br />
groeikans<strong>en</strong> die er voor alle leerling<strong>en</strong> ligg<strong>en</strong> zodat het maximale eruit kan gehaald word<strong>en</strong>.<br />
Leerkracht - Tips voor leerkracht<strong>en</strong> - JBI<br />
20
e<strong>en</strong> krachtige leeromgeving<br />
In e<strong>en</strong> krachtige leeromgeving word<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> gestimuleerd om actief aan de slag te gaan <strong>en</strong> hun tal<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />
tot ontwikkeling te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>. In deze leeromgeving heeft de leerkracht uiteraard nog e<strong>en</strong> plaats: soms<br />
om korte gerichte instructies te gev<strong>en</strong>, soms om e<strong>en</strong> basiskader te gev<strong>en</strong>, om feedback te gev<strong>en</strong>, om bij<br />
te stur<strong>en</strong>, <strong>en</strong>zovoort. De leeromgeving is krachtig als ze aansluit bij de leernod<strong>en</strong> van de leerling<strong>en</strong>, als ze<br />
antwoord<strong>en</strong> biedt op de leerbehoeft<strong>en</strong>.<br />
Jonass<strong>en</strong> onderscheidt 8 k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> constructivistische leeromgeving (Jonass<strong>en</strong>, 2005):<br />
actief ler<strong>en</strong> (manipulatief)<br />
construer<strong>en</strong>d ler<strong>en</strong><br />
sam<strong>en</strong>werk<strong>en</strong>d ler<strong>en</strong><br />
doelgericht ler<strong>en</strong><br />
complex ler<strong>en</strong><br />
gecontextualiseerd ler<strong>en</strong><br />
reflectief ler<strong>en</strong><br />
ler<strong>en</strong> in conversatie met ander<strong>en</strong><br />
Deze acht k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong> grijp<strong>en</strong> in op elkaar (zijn all<strong>en</strong> met elkaar verbond<strong>en</strong>) <strong>en</strong> zorg<strong>en</strong> voor de nood aan<br />
e<strong>en</strong> grote variëteit aan leeromgeving<strong>en</strong> waarin het ler<strong>en</strong> kan vorm krijg<strong>en</strong>. Opvall<strong>en</strong>d is de c<strong>en</strong>trale rol van<br />
de leerling. Leerling<strong>en</strong> gaan actief aan de slag om hun eig<strong>en</strong> k<strong>en</strong>nis op te bouw<strong>en</strong> in sam<strong>en</strong>spraak met<br />
ander<strong>en</strong>. (De ander<strong>en</strong> zijn noodzakelijk om de leeromgeving rijk te mak<strong>en</strong>!). Elk ler<strong>en</strong> is contextgebond<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> vertrekt best vanuit e<strong>en</strong> complex, herk<strong>en</strong>baar <strong>en</strong> realistisch verhaal.<br />
Ook het reflecter<strong>en</strong> over het eig<strong>en</strong> leerproces is belangrijk in functie van groei<strong>en</strong> <strong>en</strong> doorgroei<strong>en</strong> naar<br />
nieuwe inzicht<strong>en</strong>.<br />
Will<strong>en</strong> we e<strong>en</strong> krachtige leeromgeving opbouw<strong>en</strong> dan kunn<strong>en</strong> we volg<strong>en</strong>de elem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> inbouw<strong>en</strong> in het<br />
aanbod:<br />
e<strong>en</strong> op<strong>en</strong> <strong>en</strong> veilige sfeer waarin er ge<strong>en</strong> remming<strong>en</strong> zijn om er t<strong>en</strong> volle voor te gaan;<br />
uitdag<strong>en</strong>de opdracht<strong>en</strong> om leerling<strong>en</strong> te stimuler<strong>en</strong> hun gr<strong>en</strong>z<strong>en</strong> te verlegg<strong>en</strong> <strong>en</strong> hun compet<strong>en</strong>ties<br />
verder uit te bouw<strong>en</strong>;<br />
interactieve werkvorm<strong>en</strong> om leerling<strong>en</strong> met elkaar in communicatie te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> rond aanpakstrategieën;<br />
werkvorm<strong>en</strong> waarbij leerling<strong>en</strong> voldo<strong>en</strong>de ruimte krijg<strong>en</strong> om eig<strong>en</strong> acc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>en</strong> klemton<strong>en</strong> te legg<strong>en</strong><br />
zodat ze hun eig<strong>en</strong> id<strong>en</strong>titeit kunn<strong>en</strong> verk<strong>en</strong>n<strong>en</strong>;<br />
werkvorm<strong>en</strong> waarbij het sam<strong>en</strong>werk<strong>en</strong>d ler<strong>en</strong> c<strong>en</strong>traal staat zodat de diversiteit binn<strong>en</strong> de groep e<strong>en</strong><br />
rijkdom wordt;<br />
opdracht<strong>en</strong> die voldo<strong>en</strong>de complex, meerlagig <strong>en</strong> lev<strong>en</strong>secht zijn voor leerling<strong>en</strong> zodat ze graag <strong>en</strong><br />
<strong>en</strong>thousiast aan de slag gaan;<br />
voldo<strong>en</strong>de ruimte om zelf op ontdekking te gaan <strong>en</strong> zelf te experim<strong>en</strong>ter<strong>en</strong> <strong>en</strong> te explorer<strong>en</strong>;<br />
e<strong>en</strong> aanbod dat afgestemd is op de leerbehoeft<strong>en</strong> <strong>en</strong> de leernod<strong>en</strong> van leerling<strong>en</strong> die de zone van de<br />
naaste ontwikkeling prikkelt;<br />
Onderstaande methodiek<strong>en</strong> bied<strong>en</strong> veel garanties tot comp<strong>en</strong>tieontwikkel<strong>en</strong>d onderwijs. Vaak gaat het om<br />
variant<strong>en</strong> van taakgestuurd onderwijs waarbij klemton<strong>en</strong> verschuiv<strong>en</strong>.<br />
coöperatief ler<strong>en</strong><br />
begeleid zelfstandig ler<strong>en</strong><br />
hoek<strong>en</strong>werk <strong>en</strong> contractwerk<br />
taakgericht onderwijs<br />
probleemgestuurd ler<strong>en</strong><br />
Leerkracht - Tips voor leerkracht<strong>en</strong> - JBI<br />
21
2.3 BeScHrIJvIng van e<strong>en</strong> aanTal meTHOdIek<strong>en</strong><br />
coöperatief ler<strong>en</strong><br />
klemtoon op het sam<strong>en</strong> ler<strong>en</strong><br />
Leerling<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong> op duiz<strong>en</strong>d-<strong>en</strong>-één manier<strong>en</strong>. Dat ondervind je elke dag op school, in je eig<strong>en</strong><br />
klas. Ze hebb<strong>en</strong> elk hun eig<strong>en</strong> achtergrond, hun eig<strong>en</strong> karaktereig<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong>, hun eig<strong>en</strong> vaardighed<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> interesses, hun eig<strong>en</strong> omgangsvorm<strong>en</strong>, hun eig<strong>en</strong> leerstijl, gebruik<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong>de oplossingsstrategieën,<br />
hebb<strong>en</strong> eig<strong>en</strong> ervaring<strong>en</strong> <strong>en</strong> visies, opinies <strong>en</strong> attitudes, <strong>en</strong> ga zo maar door. Door de heterog<strong>en</strong>e<br />
sam<strong>en</strong>stelling van je klas te b<strong>en</strong>utt<strong>en</strong> kun je e<strong>en</strong> positief leerklimaat bevorder<strong>en</strong> <strong>en</strong> de leerkans<strong>en</strong> van je<br />
leerling<strong>en</strong> verhog<strong>en</strong>.<br />
Coöperatief ler<strong>en</strong> is bij uitstek geschikt om bewust die verscheid<strong>en</strong>heid te b<strong>en</strong>utt<strong>en</strong> <strong>en</strong> om leerstof actief<br />
te verwerk<strong>en</strong>.<br />
E<strong>en</strong> van de grote voordel<strong>en</strong> van coöperatief ler<strong>en</strong> is dat veel leerling<strong>en</strong> tegelijk aan het werk zijn <strong>en</strong> dat<br />
de leerkracht dus heel wat kans<strong>en</strong> krijgt om tijd<strong>en</strong>s het leerproces te observer<strong>en</strong>, feedback te gev<strong>en</strong>, te<br />
evaluer<strong>en</strong>, te ondersteun<strong>en</strong>, sterktes <strong>en</strong> zwaktes op te spor<strong>en</strong> bij leerling<strong>en</strong>, <strong>en</strong>z.<br />
De rol van de leerkracht bij coöperatief ler<strong>en</strong> wordt anders ingevuld dan de ‘klassieke’ rol. Die nieuwe rol<br />
zal onder andere het volg<strong>en</strong>de inhoud<strong>en</strong>: leerrijke, aansprek<strong>en</strong>de <strong>en</strong> duidelijke opdracht<strong>en</strong> formuler<strong>en</strong>, op<br />
e<strong>en</strong> doordachte manier groep<strong>en</strong> sam<strong>en</strong>stell<strong>en</strong>, goede regels afsprek<strong>en</strong>, tim<strong>en</strong>, observer<strong>en</strong> <strong>en</strong> feedback<br />
gev<strong>en</strong>, product<strong>en</strong> zowel als process<strong>en</strong> evaluer<strong>en</strong>, het juiste ev<strong>en</strong>wicht vind<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> de leerling<strong>en</strong> zelfstandig<br />
lat<strong>en</strong> werk<strong>en</strong> <strong>en</strong> interv<strong>en</strong>iër<strong>en</strong>.<br />
wat is coöperatief ler<strong>en</strong>?<br />
Coöperatief ler<strong>en</strong> is e<strong>en</strong> methode waarbij leerling<strong>en</strong> tot resultat<strong>en</strong> kom<strong>en</strong> door met elkaar sam<strong>en</strong> te<br />
werk<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> leerkracht die regelmatig ‘gewoon’ groepswerk organiseert in de klas, weet vast dat e<strong>en</strong><br />
goede sam<strong>en</strong>werking tuss<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> niet zo evid<strong>en</strong>t is <strong>en</strong> heeft vast al te mak<strong>en</strong> gekreg<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> of<br />
meerdere problem<strong>en</strong> die dan de kop opstek<strong>en</strong>. Deze problem<strong>en</strong> zijn ondertuss<strong>en</strong> klassiek: op nummer één<br />
prijkt de non-participatie van bepaalde leerling<strong>en</strong> in de groep, al dan niet gekoppeld aan de dominantie van<br />
e<strong>en</strong> andere leerling. Op twee staat het chaotische karakter van groepswerk. Op drie de scheve verhouding<br />
tuss<strong>en</strong> de geïnvesteerde moeite <strong>en</strong> (voorbereidings)tijd <strong>en</strong> de bereikte resultat<strong>en</strong>.<br />
Deze problem<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> groot deel word<strong>en</strong> ondervang<strong>en</strong> door e<strong>en</strong> aantal basisprincipes van<br />
coöperatief ler<strong>en</strong> in het klassieke groepswerk te introducer<strong>en</strong>. Deze principes mak<strong>en</strong> coöperatief ler<strong>en</strong> tot<br />
e<strong>en</strong> weliswaar op<strong>en</strong> werkvorm, waarin leerling<strong>en</strong> zelfstandig ler<strong>en</strong> (sam<strong>en</strong>)werk<strong>en</strong> <strong>en</strong> ler<strong>en</strong> omgaan met<br />
elkaars diversiteit, maar hij wordt tegelijk omkaderd door e<strong>en</strong> strakke organisatie <strong>en</strong> heldere regels.<br />
Positieve wederzijdse afhankelijkheid<br />
Met positieve wederzijdse afhankelijkheid wordt bedoeld dat leerling<strong>en</strong> die sam<strong>en</strong> aan e<strong>en</strong> opdracht werk<strong>en</strong>,<br />
e<strong>en</strong> taak uitvoer<strong>en</strong> of e<strong>en</strong> hoeveelheid leerstof onder de knie krijg<strong>en</strong> elkaar op de e<strong>en</strong> of andere manier<br />
nodig hebb<strong>en</strong>. Als dit niet het geval is, vervalt e<strong>en</strong> belangrijk argum<strong>en</strong>t om groepswerk te organiser<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
is wellicht e<strong>en</strong> andere werkvorm aangewez<strong>en</strong>. In elk geval zijn e<strong>en</strong> aantal strategieën voorhand<strong>en</strong> om de<br />
wederzijdse afhankelijkheid bij e<strong>en</strong> groepsopdracht op te voer<strong>en</strong>:<br />
Verdeelde informatie<br />
E<strong>en</strong> leerstofgeheel wordt in e<strong>en</strong> aantal logische del<strong>en</strong> opgesplitst. Elk groepslid krijgt e<strong>en</strong> ander deel<br />
toegewez<strong>en</strong>. Na verloop van tijd pres<strong>en</strong>ter<strong>en</strong> groepsled<strong>en</strong> hun onderdeel aan elkaar. Alle leerling<strong>en</strong> di<strong>en</strong><strong>en</strong><br />
het volledige leerstofgeheel onder de knie te krijg<strong>en</strong>, want de leerkracht gaat na of alle led<strong>en</strong> alle materiaal<br />
begrijp<strong>en</strong>. (zie later: ‘Legpuzzel’)<br />
Leerkracht - Tips voor leerkracht<strong>en</strong> - JBI<br />
22
Rolverdeling<br />
De leerkracht geeft aan elk groepslid e<strong>en</strong> extra verantwoordelijkheid in de vorm van e<strong>en</strong> rol. Alle roll<strong>en</strong> zijn<br />
nodig om de opdracht tot e<strong>en</strong> goed einde te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>. Rolverdeling biedt e<strong>en</strong> extra steun in de organisatie<br />
van het groepswerk <strong>en</strong> zorgt er bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> voor dat de leerkracht ruimte <strong>en</strong> tijd krijgt om andere tak<strong>en</strong> op<br />
te nem<strong>en</strong>, bv. het ondersteun<strong>en</strong> van minder goed functioner<strong>en</strong>de groep<strong>en</strong>. Klassieke roll<strong>en</strong> bij coöperatief<br />
ler<strong>en</strong> zijn aanvoerder, verslaggever, tijdbewaker, materiaalmeester <strong>en</strong> bemiddelaar.<br />
Heterog<strong>en</strong>e sam<strong>en</strong>stelling<br />
De leerkracht heeft e<strong>en</strong> groepsopdracht uitgewerkt waarvoor verschill<strong>en</strong>de soort<strong>en</strong> vaardighed<strong>en</strong> zijn<br />
vereist. De verschill<strong>en</strong>de groep<strong>en</strong> zijn door de leerkracht zo sam<strong>en</strong>gesteld dat leerling<strong>en</strong> op elkaars<br />
vaardighed<strong>en</strong> beroep moet<strong>en</strong> do<strong>en</strong> om tot e<strong>en</strong> goed gezam<strong>en</strong>lijk groepsresultaat te kom<strong>en</strong>.<br />
Sam<strong>en</strong> uit, sam<strong>en</strong> thuis<br />
De groepsopdracht wordt niet, of slechts gedeeltelijk, individueel gequoteerd. Leerling<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> er dus<br />
alle belang bij om elkaar tot participatie <strong>en</strong> sam<strong>en</strong>werking te stimuler<strong>en</strong>.<br />
Individuele aanspreekbaarheid<br />
De beste remedie teg<strong>en</strong> non-participatie van bepaalde leerling<strong>en</strong>, blijft natuurlijk e<strong>en</strong> duidelijke <strong>en</strong> boei<strong>en</strong>de<br />
opdracht voorzi<strong>en</strong> die elke leerling aanspreekt. Maar in e<strong>en</strong> aantal gevall<strong>en</strong> is dat nog niet voldo<strong>en</strong>de. Dan<br />
rest<strong>en</strong> er e<strong>en</strong> aantal strategieën die alle leerling<strong>en</strong> ‘verplicht<strong>en</strong>’ hun duit in het zakje te do<strong>en</strong>.<br />
De sleutelbegripp<strong>en</strong> van coöperatief ler<strong>en</strong><br />
Leerling<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong> voor ze in groep werk<strong>en</strong> eerst e<strong>en</strong> individuele opdracht, waarvan ze elkaar vooraleer<br />
verder te gaan de uitkomst vertell<strong>en</strong> <strong>en</strong> waarvan ze de uitkomst nodig hebb<strong>en</strong> voor het verdere<br />
groepswerk.<br />
Elke leerling krijgt e<strong>en</strong> specifieke taak <strong>en</strong>/of rol (over het uitvoer<strong>en</strong> van de rol of taak moet<strong>en</strong> ze<br />
naderhand ook verantwoording aflegg<strong>en</strong>).<br />
Leerling<strong>en</strong> wet<strong>en</strong> niet op voorhand wie van het groepje zal word<strong>en</strong> aangeduid om verslag uit te<br />
br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>.<br />
Leerkracht<strong>en</strong> bested<strong>en</strong> bij het begeleid<strong>en</strong> van de groepjes veel tijd aan feedback <strong>en</strong> steun voor<br />
individuele leerling<strong>en</strong>.<br />
De opdracht is zo opgebouwd dat e<strong>en</strong> leerling niet e<strong>en</strong> tweede maal aan de beurt kan kom<strong>en</strong> vooraleer<br />
iedere<strong>en</strong> aan de beurt is geweest.<br />
Directe interactie<br />
Het sleutelbegrip ‘directe interactie’ verwijst naar de fysieke omstandighed<strong>en</strong> waarbinn<strong>en</strong> het groepswerk<br />
plaatsvindt. Voor coöperatief ler<strong>en</strong> waarbij groep<strong>en</strong> word<strong>en</strong> gevormd van meer dan twee leerling<strong>en</strong> is het<br />
nodig dat leerling<strong>en</strong> teg<strong>en</strong>over elkaar zitt<strong>en</strong>. Dit veronderstelt dat de klassieke klasopstelling zal moet<strong>en</strong><br />
doorbrok<strong>en</strong> word<strong>en</strong>. Het is aan te rad<strong>en</strong> de procedure om snel van de <strong>en</strong>e klasopstelling naar de andere<br />
over te gaan <strong>en</strong>kele ker<strong>en</strong> met de leerling<strong>en</strong> te oef<strong>en</strong><strong>en</strong> zodat na verloop van tijd zo min mogelijk lestijd<br />
verlor<strong>en</strong> gaat.<br />
Aandacht voor sociale vaardighed<strong>en</strong><br />
Goedbedoelde poging<strong>en</strong> om coöperatief ler<strong>en</strong> te introducer<strong>en</strong> lop<strong>en</strong> vaak spaak op e<strong>en</strong> gebrek aan<br />
aandacht voor de ontwikkeling van sociale vaardighed<strong>en</strong> bij <strong>en</strong> door leerling<strong>en</strong>. Doorgaans wordt nogal<br />
gemakkelijk aang<strong>en</strong>om<strong>en</strong> dat alle leerling<strong>en</strong> beschikk<strong>en</strong> over e<strong>en</strong> behoorlijke dosis sociale vaardighed<strong>en</strong>,<br />
of er wordt van uitgegaan dat de leerling<strong>en</strong> die sociale vaardighed<strong>en</strong> wel zull<strong>en</strong> verwerv<strong>en</strong> tijd<strong>en</strong>s de<br />
opdracht. Dat laatste is natuurlijk ook gedeeltelijk waar, <strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> zull<strong>en</strong> ongetwijfeld ook ler<strong>en</strong> uit e<strong>en</strong><br />
‘mislukte’ opdracht, maar als e<strong>en</strong> leerkracht de vooropgestelde cognitieve doel<strong>en</strong> niet haalt, blijft hij toch<br />
achter met e<strong>en</strong> kater.<br />
Wondermiddel<strong>en</strong> om hieraan tegemoet te kom<strong>en</strong>, bestaan er niet. Sam<strong>en</strong>werk<strong>en</strong> is nu e<strong>en</strong>maal moeilijk,<br />
<strong>en</strong> de introductie van coöperatief ler<strong>en</strong> gaat niet steeds ev<strong>en</strong> vlot, Er bestaan echter toch <strong>en</strong>kele<br />
strategieën om de kans<strong>en</strong> op succes te verhog<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> eerste strategie is het volg<strong>en</strong> van de weg van de<br />
geleidelijkheid. Veel leerkracht<strong>en</strong> die start<strong>en</strong> met coöperatief ler<strong>en</strong>, mikk<strong>en</strong> mete<strong>en</strong> heel hoog <strong>en</strong> kiez<strong>en</strong><br />
ervoor om langlop<strong>en</strong>de opdracht<strong>en</strong> uit te lat<strong>en</strong> voer<strong>en</strong> door relatief grote groep<strong>en</strong> van 4 à 5 leerling<strong>en</strong>. Voor<br />
Leerkracht - Tips voor leerkracht<strong>en</strong> - JBI<br />
23
h<strong>en</strong> di<strong>en</strong>t aangestipt dat bepaalde vorm<strong>en</strong> van coöperatief ler<strong>en</strong> niet meer dan <strong>en</strong>kele minut<strong>en</strong> hoev<strong>en</strong> te<br />
beslaan, ingebouwd kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> onderwijsleergesprek <strong>en</strong> uitgevoerd door groep<strong>en</strong> van twee<br />
leerling<strong>en</strong> (partnerwerk), bijvoorbeeld leerling<strong>en</strong> die naast elkaar zitt<strong>en</strong> in de klas. Dit zijn werkvorm<strong>en</strong> die<br />
zeer geschikt zijn als startpunt voor coöperatief ler<strong>en</strong>, zonder veel organisatorische beslommering<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
die bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> waarborg<strong>en</strong> bied<strong>en</strong> voor onderlinge afhankelijkheid <strong>en</strong> individuele aanspreekbaarheid van<br />
leerling<strong>en</strong>.<br />
E<strong>en</strong> tweede mogelijke strategie is om de leerling<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> klas e<strong>en</strong> trainingsprogramma ‘sam<strong>en</strong>werkingsvaardighed<strong>en</strong>’<br />
te lat<strong>en</strong> doorlop<strong>en</strong> vooraleer effectief te start<strong>en</strong> met coöperatief ler<strong>en</strong>. Er bestaan heel<br />
wat oef<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>, geschikt voor alle leeftijdsniveaus, die als primaire doelstelling hebb<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> ervaring<strong>en</strong><br />
te lat<strong>en</strong> opdo<strong>en</strong> in zak<strong>en</strong> als bondig argum<strong>en</strong>ter<strong>en</strong>, discussiër<strong>en</strong>, elkaar help<strong>en</strong> <strong>en</strong> hulp aanvaard<strong>en</strong>,<br />
e<strong>en</strong> groepsstrategie ontwikkel<strong>en</strong>, naar elkaar ler<strong>en</strong> luister<strong>en</strong> of sam<strong>en</strong> tot e<strong>en</strong> oplossing kom<strong>en</strong>. Deze<br />
oef<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> lat<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> niet <strong>en</strong>kel ervar<strong>en</strong> dat sam<strong>en</strong>werk<strong>en</strong> aang<strong>en</strong>aam kan zijn, maar dat het in veel<br />
gevall<strong>en</strong> ook leidt tot betere resultat<strong>en</strong>. De ervaring leert dat leerling<strong>en</strong> die e<strong>en</strong> dergelijk programma hebb<strong>en</strong><br />
doorlop<strong>en</strong>, ook nadi<strong>en</strong>, als ze echt aan het coöperatief ler<strong>en</strong> gaan, e<strong>en</strong> stuk vlotter met elkaar kunn<strong>en</strong><br />
sam<strong>en</strong>werk<strong>en</strong>.<br />
Aandacht voor het groepsproces<br />
E<strong>en</strong> laatste aandachtspunt betreft de aandacht voor het groepsproces. Coöperatief ler<strong>en</strong> vraagt naast e<strong>en</strong><br />
inhoudelijke evaluatie ook e<strong>en</strong> bespreking van het sam<strong>en</strong>werkingsproces. Het is nuttig om leerling<strong>en</strong> na<br />
e<strong>en</strong> groepsopdracht expliciet te bevrag<strong>en</strong> over wat goed liep, wat stroef ging, wie veel bijdroeg aan het<br />
groepsproduct <strong>en</strong> wie minder. E<strong>en</strong> dergelijke evaluatie verhoogt niet alle<strong>en</strong> de individuele aanspreekbaarheid<br />
van de leerling<strong>en</strong>, maar tev<strong>en</strong>s kunn<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> via reflectie over de aard <strong>en</strong> de mate van sam<strong>en</strong>werking<br />
ook heel wat opstek<strong>en</strong> met het oog op e<strong>en</strong> toekomstige sam<strong>en</strong>werking.<br />
e<strong>en</strong> aantal coöperatieve werkvorm<strong>en</strong><br />
In het vormingsaanbod dat door het <strong>Steunpunt</strong> GOK <strong>en</strong> het <strong>Steunpunt</strong> <strong>Diversiteit</strong> <strong>en</strong> Ler<strong>en</strong> m.b.t. coöperatief<br />
ler<strong>en</strong> wordt voorzi<strong>en</strong>, wordt gebruik gemaakt van e<strong>en</strong> twintigtal coöperatieve werkvorm<strong>en</strong> die alle sam<strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong> goede sam<strong>en</strong>vatting bied<strong>en</strong> van wat er vandaag allemaal op de markt is (<strong>Steunpunt</strong> ICO, 2002). Ze<br />
hebb<strong>en</strong> met elkaar geme<strong>en</strong>schappelijk dat ze kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong> ingezet om sociale vaardighed<strong>en</strong>, omgang<br />
met diversiteit <strong>en</strong> taalvaardigheid van leerling<strong>en</strong> te versterk<strong>en</strong>. Voor het overige zijn ze echter heel divers.<br />
Zo bestaan er werkvorm<strong>en</strong> die heel geschikt zijn om voork<strong>en</strong>nis bij leerling<strong>en</strong> aangaande e<strong>en</strong> bepaald<br />
thema te activer<strong>en</strong>, andere kunn<strong>en</strong> dan weer ingezet word<strong>en</strong> als syntheseoef<strong>en</strong>ing. Er zijn werkvorm<strong>en</strong><br />
bij die geschikt zijn om aan k<strong>en</strong>nisinhoud<strong>en</strong> te werk<strong>en</strong>, andere l<strong>en</strong><strong>en</strong> zich dan weer beter voor het werk<strong>en</strong><br />
aan vaardighed<strong>en</strong> of het opbouw<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> visie of e<strong>en</strong> opinie. Bepaalde werkvorm<strong>en</strong> nem<strong>en</strong> weinig tijd<br />
in beslag, verg<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> organisatorische spitsvondighed<strong>en</strong> <strong>en</strong> word<strong>en</strong> het best door duo’s uitgevoerd,<br />
andere vereis<strong>en</strong> dan weer e<strong>en</strong> aangepaste klasopstelling, meer tijd <strong>en</strong> e<strong>en</strong> opdeling van de klas in grotere<br />
groep<strong>en</strong>.<br />
Voor elk wat wils dus, <strong>en</strong> het hangt van e<strong>en</strong> aantal factor<strong>en</strong> af welke werkvorm<strong>en</strong> al of niet in aanmerking<br />
kom<strong>en</strong> op e<strong>en</strong> gegev<strong>en</strong> mom<strong>en</strong>t: de specifieke doelstelling<strong>en</strong> van de les, de beschikbare accommodatie,<br />
het lesonderwerp, de k<strong>en</strong>nis, attitudes <strong>en</strong> vaardighed<strong>en</strong> aanwezig in de klasgroep, de klassfeer, de<br />
vertrouwdheid van de leerkracht met coöperatief ler<strong>en</strong>, …<br />
Hieronder pres<strong>en</strong>ter<strong>en</strong> we vijf werkvorm<strong>en</strong>, volg<strong>en</strong>s oplop<strong>en</strong>de moeilijkheidsgraad, maar alle vijf bruikbaar<br />
in de dagelijkse klaspraktijk <strong>en</strong> toepasbaar op heel wat verschill<strong>en</strong>de leerinhoud<strong>en</strong>.<br />
D<strong>en</strong>k<strong>en</strong>-Del<strong>en</strong>-Uitwissel<strong>en</strong><br />
D<strong>en</strong>k<strong>en</strong>-Del<strong>en</strong>-Uitwissel<strong>en</strong> is e<strong>en</strong> korte werkvorm die zich uitstek<strong>en</strong>d le<strong>en</strong>t voor de inbouw in e<strong>en</strong><br />
onderwijsleergesprek. Het is e<strong>en</strong> vorm van werk<strong>en</strong> in duo’s die e<strong>en</strong> alternatief kan zijn voor traditionele<br />
vraagtechniek<strong>en</strong>.<br />
Leerkracht - Tips voor leerkracht<strong>en</strong> - JBI<br />
24
Werkwijze<br />
Stap 1: d<strong>en</strong>k<strong>en</strong><br />
De leerkracht stelt e<strong>en</strong> vraag <strong>en</strong> geeft aan iedere<strong>en</strong> de opdracht om over e<strong>en</strong> antwoord na te d<strong>en</strong>k<strong>en</strong>. Hij<br />
geeft minimum 10 second<strong>en</strong> bed<strong>en</strong>ktijd.<br />
Stap 2: del<strong>en</strong><br />
Na e<strong>en</strong> tek<strong>en</strong> van de doc<strong>en</strong>t del<strong>en</strong> de leerling<strong>en</strong> hun antwoord met hun buur <strong>en</strong> stell<strong>en</strong> ev<strong>en</strong>tueel hun<br />
individueel antwoord bij.<br />
Stap 3: uitwissel<strong>en</strong><br />
De leerkracht kiest <strong>en</strong>kele willekeurige leerling<strong>en</strong> uit voor e<strong>en</strong> antwoord. De verschill<strong>en</strong>de antwoord<strong>en</strong><br />
kunn<strong>en</strong> op hun beurt aanleiding zijn voor e<strong>en</strong> klasgesprek.<br />
Voorbeeld<strong>en</strong><br />
Noem e<strong>en</strong> aantal edelgass<strong>en</strong>.<br />
Wat is drieslagstelsel?<br />
Hoe schrijf je ‘naar verluidt’?<br />
Welke functies di<strong>en</strong><strong>en</strong> zeker aanwezig te zijn in e<strong>en</strong> stad?<br />
Het voordeel van deze werkvorm is het aantal leerling<strong>en</strong> dat je activeert met één vraag. Het is gangbaar<br />
om bij e<strong>en</strong> vraagstelling tijd<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> onderwijsleergesprek e<strong>en</strong> willekeurige leerling aan te duid<strong>en</strong> of e<strong>en</strong><br />
leerling die de hand opsteekt aan het woord te lat<strong>en</strong>. Op dat mom<strong>en</strong>t zijn de andere leerling<strong>en</strong> niet-actief.<br />
D<strong>en</strong>k<strong>en</strong>-del<strong>en</strong>-uitwissel<strong>en</strong> verplicht alle leerling<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> klas over e<strong>en</strong> vraag na te d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> én e<strong>en</strong> mogelijk<br />
antwoord te formuler<strong>en</strong>.<br />
Concept Mapping<br />
Dit is e<strong>en</strong> werkvorm die het vermog<strong>en</strong> tot synthetisch <strong>en</strong> conceptueel d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> van leerling<strong>en</strong> aanscherpt.<br />
Leerling<strong>en</strong> ler<strong>en</strong> via concept mapping relaties legg<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> e<strong>en</strong> c<strong>en</strong>traal begrip <strong>en</strong> deelbegripp<strong>en</strong> <strong>en</strong> ze<br />
ler<strong>en</strong> zi<strong>en</strong> hoe al deze begripp<strong>en</strong> met elkaar in verband staan. Concept mapping kan gebruikt word<strong>en</strong> bij<br />
de start van e<strong>en</strong> leerstofgeheel, om voork<strong>en</strong>nis bij leerling<strong>en</strong> te activer<strong>en</strong> of op het einde, om na te gaan<br />
of de leerstof werd begrep<strong>en</strong> <strong>en</strong> in e<strong>en</strong> logisch geheel kan word<strong>en</strong> gevat.<br />
Werkwijze<br />
Stap 1:<br />
Leerling<strong>en</strong> word<strong>en</strong> in groep<strong>en</strong> verdeeld van 2 tot 4. Ze krijg<strong>en</strong> per groep e<strong>en</strong> groot vel papier. Je kan<br />
vooropstell<strong>en</strong> dat elke leerling met e<strong>en</strong> ander kleur schrijft, zodat de individuele bijdrage van elke leerling<br />
achteraf kan word<strong>en</strong> achterhaald.<br />
Stap 2:<br />
Het kernbegrip wordt in het midd<strong>en</strong> van het blad geschrev<strong>en</strong>. Elk om beurt noter<strong>en</strong> de leerling<strong>en</strong> op het<br />
blad e<strong>en</strong> begrip dat in verband staat met dat kernbegrip.<br />
Stap 3:<br />
Na e<strong>en</strong> aantal rondjes word<strong>en</strong> de verschill<strong>en</strong>de begripp<strong>en</strong> gegroepeerd, word<strong>en</strong> ze met elkaar in verband<br />
gebracht d.m.v. lijn<strong>en</strong> <strong>en</strong> word<strong>en</strong> deze verband<strong>en</strong> b<strong>en</strong>oemd.<br />
E<strong>en</strong> alternatieve aanpak is om de leerling<strong>en</strong> eerst individueel e<strong>en</strong> concept map te lat<strong>en</strong> mak<strong>en</strong>, ze daarna<br />
te lat<strong>en</strong> vergelijk<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> of meerdere medeleerling<strong>en</strong> <strong>en</strong> vervolg<strong>en</strong>s tot e<strong>en</strong> concept map voor de hele<br />
groep te kom<strong>en</strong>.<br />
Voorbeeld: het kompas (Ernalste<strong>en</strong>, 2004)<br />
e<strong>en</strong> individuele concept map bij aanvang van de les over ‘het kompas’<br />
Leerkracht - Tips voor leerkracht<strong>en</strong> - JBI<br />
25
e<strong>en</strong> concept map na de les over het kompas <strong>en</strong> na vergelijking met e<strong>en</strong> medeleerling<br />
Leerkracht - Tips voor leerkracht<strong>en</strong> - JBI<br />
26
A/B-activiteit<strong>en</strong><br />
E<strong>en</strong> A/B-activiteit is e<strong>en</strong> coöperatieve werkvorm waarbij leerling<strong>en</strong> in groep<strong>en</strong> van vier of vijf zelfstandig<br />
informatie verwerk<strong>en</strong> <strong>en</strong> aan elkaar doorgev<strong>en</strong> (A) <strong>en</strong> in e<strong>en</strong> tweede fase (B) de verworv<strong>en</strong> inhoud<strong>en</strong><br />
toepass<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> ‘creatieve’ opdracht. De bedoeling van deze creatieve opdracht<strong>en</strong> is om naast de traditionele<br />
academische vaardighed<strong>en</strong> ook andere vaardighed<strong>en</strong> bij leerling<strong>en</strong> aan te sprek<strong>en</strong>. Wanneer ook<br />
tal<strong>en</strong>t<strong>en</strong> of vaardighed<strong>en</strong> als zing<strong>en</strong>, tek<strong>en</strong><strong>en</strong>, leiding gev<strong>en</strong>, zich inlev<strong>en</strong>, construer<strong>en</strong>, dramatiser<strong>en</strong>, ord<strong>en</strong><strong>en</strong>,<br />
… word<strong>en</strong> aangeboord, verhoog je niet alle<strong>en</strong> de kans op betrokk<strong>en</strong>heid bij meer leerling<strong>en</strong>, maar<br />
bied je ook leerling<strong>en</strong> die verbaal misschi<strong>en</strong> wat minder sterk zijn of wat meer moeite hebb<strong>en</strong> met logisch<br />
red<strong>en</strong>er<strong>en</strong> kans<strong>en</strong> op e<strong>en</strong> succeservaring.<br />
Stap 1:<br />
De bedoeling van de opdracht<strong>en</strong> wordt uitgelegd. De leerling<strong>en</strong> word<strong>en</strong> in groep<strong>en</strong> verdeeld van vier of<br />
vijf. Elke leerling krijgt e<strong>en</strong> rol toegewez<strong>en</strong>. De traditionele roll<strong>en</strong> zijn: aanvoerder, verslaggever, planner,<br />
materiaalmeester <strong>en</strong> bemiddelaar. De leerling<strong>en</strong> word<strong>en</strong> ingelicht over de tijd die ze kunn<strong>en</strong> bested<strong>en</strong> aan<br />
de opdracht<strong>en</strong> <strong>en</strong> ev<strong>en</strong>tueel wordt de invulling van de roll<strong>en</strong> nog e<strong>en</strong>s overlop<strong>en</strong>.<br />
Voorbeeld: ‘het schrijv<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> zakelijke brief’ (2e graad ASO, Nederlands)<br />
Stap 2:<br />
De leerling<strong>en</strong> voer<strong>en</strong> de A-opdracht uit. Informatie <strong>en</strong> bronn<strong>en</strong>materiaal verwerk<strong>en</strong> staat hier dus c<strong>en</strong>traal.<br />
Elke leerling krijgt e<strong>en</strong> bronn<strong>en</strong>kaart. De informatie op de kaart wordt individueel verwerkt <strong>en</strong> nadi<strong>en</strong> doorgegev<strong>en</strong><br />
aan alle leerling<strong>en</strong> van de groep, zodat alle leerling<strong>en</strong> beschikk<strong>en</strong> over dezelfde informatie. Aan<br />
de bronn<strong>en</strong>kaart<strong>en</strong> word<strong>en</strong> ook discussievrag<strong>en</strong> gekoppeld, die de leerling<strong>en</strong> toelat<strong>en</strong> om eig<strong>en</strong> inzicht<strong>en</strong>,<br />
voork<strong>en</strong>nis, ervaring<strong>en</strong> <strong>en</strong> visies te introducer<strong>en</strong> <strong>en</strong> die naar e<strong>en</strong> dieper begrip van de op bronn<strong>en</strong>kaart<strong>en</strong><br />
aangebod<strong>en</strong> leerinhoud<strong>en</strong> leid<strong>en</strong>.<br />
Voorbeeld<br />
De inhoud<strong>en</strong> van de verschill<strong>en</strong>de bronn<strong>en</strong>kaart<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> zijn: 1. Bov<strong>en</strong>- <strong>en</strong> onderkant van e<strong>en</strong> zakelijke<br />
brief; 2. Vorm <strong>en</strong> schikking; 3. Tips voor het schrijv<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> zakelijke brief; 4. Stijlk<strong>en</strong>merk<strong>en</strong>; 5. BINnorm<strong>en</strong>.<br />
De discussie kan gevoerd word<strong>en</strong> aan de hand van één of meerdere voorbeeldbriev<strong>en</strong> waaraan<br />
de leerling<strong>en</strong> hun eerder verworv<strong>en</strong> inzicht<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> toets<strong>en</strong>.<br />
Stap 3:<br />
Nu voer<strong>en</strong> de leerling<strong>en</strong> de B-opdracht uit. De informatie opgedaan in de A-opdracht di<strong>en</strong>t hiervoor<br />
als basis. De rol van de leerkracht bestaat in deze fase vooral uit observer<strong>en</strong>, de leerling<strong>en</strong> werk<strong>en</strong> zo<br />
autonoom mogelijk. Feedback van de leerkracht vindt bij voorkeur plaats na de opdracht.<br />
Voorbeeld<strong>en</strong><br />
De leerling<strong>en</strong> werk<strong>en</strong> in groep e<strong>en</strong> zakelijke brief uit gericht aan het nethoofd van Studio Brussel of<br />
Q-music. In de brief vrag<strong>en</strong> ze om in de ’30 second<strong>en</strong>voorstelling’ hun schoolproject te mog<strong>en</strong> voorstell<strong>en</strong>.<br />
Er wordt e<strong>en</strong> brief gericht aan de burgemeester waarin toelating wordt gevraagd voor e<strong>en</strong> optocht door<br />
de geme<strong>en</strong>te in het kader van het schoolfeest.<br />
Leerling<strong>en</strong> schrijv<strong>en</strong> e<strong>en</strong> brief aan de schep<strong>en</strong> van mobiliteit om e<strong>en</strong> afspraak te mak<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> vergadering<br />
over de verkeerssituatie rond de school.<br />
…<br />
Stap 4:<br />
Elke groep stelt de uitgevoerde opdracht voor. Leerkracht <strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> gev<strong>en</strong> telk<strong>en</strong>s de nodige feedback<br />
<strong>en</strong> aanvulling<strong>en</strong>. Er volgt e<strong>en</strong> productevaluatie (de kwaliteit van de voorstelling <strong>en</strong> de mate waarin<br />
de informatie uit de A-opdracht werd aangew<strong>en</strong>d in de B-opdracht) én e<strong>en</strong> procesevaluatie, van het<br />
sam<strong>en</strong>werkingsproces <strong>en</strong> de omgang met diversiteit binn<strong>en</strong> de verschill<strong>en</strong>de groep<strong>en</strong>.<br />
Voorbeeld<br />
De verschill<strong>en</strong>de briev<strong>en</strong> word<strong>en</strong> voorgesteld aan de hele klas. Ze word<strong>en</strong> op transparant geplaatst zodat<br />
iedere<strong>en</strong> goed kan volg<strong>en</strong>. Via peerevaluatie <strong>en</strong> vooraf opgestelde criteria word<strong>en</strong> de product<strong>en</strong> <strong>en</strong> de<br />
sam<strong>en</strong>werking geëvalueerd.<br />
Leerkracht - Tips voor leerkracht<strong>en</strong> - JBI<br />
27
Legpuzzel (jigsaw) (Aronson, 1978)<br />
Van alle coöperatieve werkvorm<strong>en</strong> is de legpuzzel wellicht de rijkste maar tegelijk ook e<strong>en</strong> van de meest<br />
veeleis<strong>en</strong>de, zowel voor de leerling<strong>en</strong> als voor de leerkracht. Enerzijds zijn heel wat waarborg<strong>en</strong> ingebouwd<br />
m.b.t. positieve wederzijdse afhankelijkheid <strong>en</strong> individuele aanspreekbaarheid, anderzijds is er<br />
wellicht ge<strong>en</strong> <strong>en</strong>kele werkvorm d<strong>en</strong>kbaar waar zoveel eis<strong>en</strong> word<strong>en</strong> gesteld aan de sociale <strong>en</strong> intellectuele<br />
vaardighed<strong>en</strong> van de leerling<strong>en</strong>. In e<strong>en</strong> legpuzzel verwerv<strong>en</strong> <strong>en</strong> verwerk<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> zelfstandig informatie<br />
<strong>en</strong> gev<strong>en</strong> ze deze nadi<strong>en</strong> aan elkaar door. Er is e<strong>en</strong> veelheid van onderwerp<strong>en</strong> die zich le<strong>en</strong>t voor deze<br />
werkvorm, maar de meest dankbare toepassing<strong>en</strong> word<strong>en</strong> doorgaans gevond<strong>en</strong> in onderwerp<strong>en</strong> die leerling<strong>en</strong><br />
nog al e<strong>en</strong>s ‘saai’ durv<strong>en</strong> vind<strong>en</strong>, theorie <strong>en</strong> toepassing<strong>en</strong> van spelling- of grammaticaregels of regels<br />
m.b.t. wiskundige breuk<strong>en</strong> bijvoorbeeld. Wie wil experim<strong>en</strong>ter<strong>en</strong> met de legpuzzel moet wel voor og<strong>en</strong><br />
houd<strong>en</strong> dat de aangebod<strong>en</strong> leerstof moet kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong> opgedeeld in e<strong>en</strong> aantal logische gehel<strong>en</strong>.<br />
Hieronder pass<strong>en</strong> we de legpuzzel toe op ‘bewerking<strong>en</strong> op breuk<strong>en</strong> uitvoer<strong>en</strong>’.<br />
Stap 1: Basisgroep<strong>en</strong><br />
De leerling<strong>en</strong> word<strong>en</strong> in groep<strong>en</strong> van 3, 4 of 5 verdeeld. Elke deelnemer van elke groep krijgt e<strong>en</strong> nummer<br />
(1, 2, 3, 4 of 5). Alle gelijke nummers in de verschill<strong>en</strong>de groep<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong> dezelfde informatie <strong>en</strong> opdracht<strong>en</strong>.<br />
De leerling<strong>en</strong> werk<strong>en</strong> zich individueel <strong>en</strong> binn<strong>en</strong> e<strong>en</strong> bepaalde tijdslimiet door hun informatie <strong>en</strong> opdracht<strong>en</strong><br />
he<strong>en</strong>. De subthema’s die onder de leerling<strong>en</strong> word<strong>en</strong> verdeeld, zijn in ons voorbeeld: 1. Ord<strong>en</strong><strong>en</strong><br />
van breuk<strong>en</strong>, 2. Gelijknamig mak<strong>en</strong> van breuk<strong>en</strong>, 3. Verm<strong>en</strong>igvuldig<strong>en</strong> van breuk<strong>en</strong>.<br />
Stap 2: Expert<strong>en</strong>groep<strong>en</strong><br />
De leerling<strong>en</strong> met gelijke nummers uit de verschill<strong>en</strong>de groep<strong>en</strong>, dus met gelijke informatie <strong>en</strong> opdracht<strong>en</strong><br />
gaan nu sam<strong>en</strong>zitt<strong>en</strong>, legg<strong>en</strong> hun bevinding<strong>en</strong> <strong>en</strong> opdracht<strong>en</strong> sam<strong>en</strong>, loss<strong>en</strong> problem<strong>en</strong> op, zoek<strong>en</strong> extra<br />
docum<strong>en</strong>tatie bije<strong>en</strong>, vrag<strong>en</strong> extra uitleg aan elkaar, mak<strong>en</strong> extra oef<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>, … In deze fase word<strong>en</strong> ze<br />
als het ware expert in dat gedeelte van de leerstof dat ze kreg<strong>en</strong> toegewez<strong>en</strong>. Alles wordt goed g<strong>en</strong>oteerd<br />
want na deze stap gaan de leerling<strong>en</strong> terug naar hun oorspronkelijke groep om verslag uit te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>. We<br />
krijg<strong>en</strong> op deze manier dus expert<strong>en</strong> in ord<strong>en</strong><strong>en</strong> van breuk<strong>en</strong>, gelijknamig mak<strong>en</strong>, …<br />
Stap 3: Basisgroep<strong>en</strong><br />
In deze fase word<strong>en</strong> de verschill<strong>en</strong>de puzzelstukk<strong>en</strong> sam<strong>en</strong> gelegd. Elke leerling legt de leerstof uit die<br />
hem/haar werd toegewez<strong>en</strong>. Leerling<strong>en</strong> zull<strong>en</strong> hiervoor verschill<strong>en</strong>de strategieën aanw<strong>en</strong>d<strong>en</strong>. De <strong>en</strong>e<br />
leerling zal vertrekk<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> aantal voorbeeld<strong>en</strong> <strong>en</strong> hieruit de regels afleid<strong>en</strong>, andere leerling<strong>en</strong> zull<strong>en</strong><br />
het precies andersom do<strong>en</strong>. T<strong>en</strong>slotte wordt aan de hand van oef<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> nog e<strong>en</strong>s nagegaan of iedere<strong>en</strong><br />
alles onder de knie heeft.<br />
1<br />
5<br />
5<br />
1. Basisgroep<br />
4<br />
4<br />
1<br />
2. Expert<strong>en</strong>groep<br />
1<br />
1<br />
1<br />
1<br />
3<br />
3<br />
2<br />
2<br />
2<br />
3. Basisgroep<br />
2<br />
5<br />
5<br />
2<br />
4<br />
4<br />
1<br />
1<br />
2<br />
3<br />
3<br />
3<br />
2<br />
2<br />
3<br />
3<br />
5<br />
5<br />
4<br />
4<br />
3<br />
1<br />
1<br />
4<br />
3<br />
3<br />
2<br />
2<br />
4<br />
4<br />
Leerkracht - Tips voor leerkracht<strong>en</strong> - JBI<br />
5<br />
5<br />
4<br />
5<br />
4<br />
4<br />
1<br />
1<br />
5<br />
3<br />
3<br />
5<br />
2<br />
2<br />
5<br />
28
E<strong>en</strong> andere mogelijke toepassing:<br />
Het overkoepel<strong>en</strong>d onderwerp is ‘stand<strong>en</strong> in de middeleeuw<strong>en</strong>’. Mogelijke subthema’s: 1. de adel, 2.<br />
de clerus, 3. het plebs, 4. de lijfeig<strong>en</strong><strong>en</strong><br />
De CLIM methodiek<br />
CLIM (Coöperatief ler<strong>en</strong> in multiculturele groep<strong>en</strong>) is e<strong>en</strong> methodiek voor gestructureerd groepswerk<br />
waarbij de nadruk ligt op het actief gebruik mak<strong>en</strong> van intercultureel ler<strong>en</strong> in de brede klaspraktijk. Het<br />
<strong>Steunpunt</strong> <strong>Diversiteit</strong> & Ler<strong>en</strong> werkte thema’s uit tot kant-<strong>en</strong>-klare lesmaterial<strong>en</strong>. Binn<strong>en</strong> elk thema komt<br />
e<strong>en</strong> waaier van vaardighed<strong>en</strong> aan bod: fysieke, persoonlijke, verbale, sociale, muzische, ruimtelijke, ‘gro<strong>en</strong>e’<br />
<strong>en</strong> logische kwaliteit<strong>en</strong> word<strong>en</strong> geïntegreerd rond e<strong>en</strong> c<strong>en</strong>traal concept. De pakkett<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> zonder<br />
probleem vak- <strong>en</strong> lesoverschrijd<strong>en</strong>d gebruikt word<strong>en</strong>. Elk pakket bestaat uit 7 lestijd<strong>en</strong> waarvan de eerste<br />
(introductie) <strong>en</strong> de laatste (synthese) klassikaal verlop<strong>en</strong>. De 5 activiteit<strong>en</strong> daartuss<strong>en</strong> word<strong>en</strong> in groepjes<br />
uitgewerkt, waarbij elke groep e<strong>en</strong> andere activiteit krijgt. Volg<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> rotatiesysteem schuiv<strong>en</strong> de 5<br />
activiteit<strong>en</strong> naar alle groepjes door. Op het einde van elke activiteit pres<strong>en</strong>ter<strong>en</strong> de groepjes hun product<br />
aan de klas. De groep<strong>en</strong> werk<strong>en</strong> zelfstandig aan op<strong>en</strong> tak<strong>en</strong>. Door het rotatiesysteem kunn<strong>en</strong> de groep<strong>en</strong><br />
voortbouw<strong>en</strong> op elkaars resultat<strong>en</strong>. Binn<strong>en</strong> elk groepje wordt elke leerling betrokk<strong>en</strong> <strong>en</strong> krijgt e<strong>en</strong> wissel<strong>en</strong>de<br />
rol. De leerkracht heeft e<strong>en</strong> observer<strong>en</strong>de <strong>en</strong> begeleid<strong>en</strong>de rol.<br />
Bibliografie<br />
www.steunpuntdiversiteit<strong>en</strong>ler<strong>en</strong>.be<br />
www.steunpuntgok.be<br />
Aronson, E., Blaney, N., Stephan, C., Sikes, J. & Snapp, M., The Jigsaw Classroom. Beverly Hills: Sage,<br />
1978.<br />
Coh<strong>en</strong>, E., Designing Groupwork: Strategies for the Heterog<strong>en</strong>eous Classroom. New York: Teachers<br />
College Press, 1994.<br />
Ebb<strong>en</strong>s, S., Ettekov<strong>en</strong>, S., Van Rooij<strong>en</strong>, J., Sam<strong>en</strong>werk<strong>en</strong>d ler<strong>en</strong>. Praktijkboek. Groning<strong>en</strong>: Wolters-<br />
Noordhoff, 1997.<br />
Ernalste<strong>en</strong>, V., Peper <strong>en</strong> zout. E<strong>en</strong> bronn<strong>en</strong>boek voor intercultureel ler<strong>en</strong> in de basisschool. G<strong>en</strong>t:<br />
<strong>Steunpunt</strong> ICO, 2004.<br />
Kagan, S., Cooperative Learning. San Juan Capistrano: Kagan Cooperative Learning, 1992.<br />
Putnam, J., Cooperative Learning and Strategies for Inclusion. Baltimore: Paul H. Brookes Publishing<br />
Co., 1998.<br />
<strong>Steunpunt</strong> ICO, Ideeën voor interactieve werkvorm<strong>en</strong>. Onuitgegev<strong>en</strong> docum<strong>en</strong>t, 2002.<br />
Leerkracht - Tips voor leerkracht<strong>en</strong> - JBI<br />
29
Taakgericht ler<strong>en</strong><br />
Om van het onderwijs dat op school wordt aangebod<strong>en</strong> te profiter<strong>en</strong> <strong>en</strong> de eindterm<strong>en</strong> in de verschill<strong>en</strong>de<br />
schoolvakk<strong>en</strong> te hal<strong>en</strong>, moet<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> begrijp<strong>en</strong> wat leerkracht<strong>en</strong> <strong>en</strong> tekstboek<strong>en</strong> h<strong>en</strong><br />
te vertell<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>. Wiskunde, wet<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong>, aardrijkskunde, geschied<strong>en</strong>is, biologie, maatschappelijke<br />
vorming, technologische opvoeding, <strong>en</strong>z. maar ook praktijkvakk<strong>en</strong> <strong>en</strong> taalvakk<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> vaak tot doel de<br />
leerling<strong>en</strong> achter de scherm<strong>en</strong> van de waarneembare werkelijkheid te lat<strong>en</strong> kijk<strong>en</strong> <strong>en</strong> het hoe, waarom <strong>en</strong><br />
wanneer van die werkelijkheid te do<strong>en</strong> doorgrond<strong>en</strong>. De k<strong>en</strong>nis die je opdoet staat ver af van de k<strong>en</strong>nis die<br />
je in het alledaagse lev<strong>en</strong> opdoet. Ze situeert zich op e<strong>en</strong> abstract niveau. Andere hinderpal<strong>en</strong> ontstaan<br />
als onderwijs focust op de verwerving van het eindresultaat van de wet<strong>en</strong>schappelijke/technologische<br />
zoektocht <strong>en</strong> als k<strong>en</strong>nis op gedecontextualiseerde wijze wordt aangebod<strong>en</strong>. Verder dreigt ook nog het<br />
gevaar dat de gebruikswaarde van die k<strong>en</strong>nis impliciet blijft of slechts duidelijk wordt (lang) na het mom<strong>en</strong>t<br />
van aanbod.<br />
K<strong>en</strong>nisoverdrachtonderwijs dat zichzelf vorm geeft vanuit e<strong>en</strong> productgericht, decontextualiser<strong>en</strong>d opzet<br />
stelt zeer hoge eis<strong>en</strong> aan leerling<strong>en</strong>. Bepaalde leerling<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> bij het binn<strong>en</strong>kom<strong>en</strong> in het secundair<br />
onderwijs voldo<strong>en</strong>de bagage om de confrontatie met deze abstracte inhoud<strong>en</strong> aan te kunn<strong>en</strong>. Voor andere<br />
leerling<strong>en</strong>, vaak van e<strong>en</strong> lagere socio-economische afkomst, is dat niet het geval <strong>en</strong> kan taal, motivatie<br />
<strong>en</strong> k<strong>en</strong>nisbagage het ler<strong>en</strong> in de weg staan. Om deze groep e<strong>en</strong> grotere kans op schoolsucces te gev<strong>en</strong>,<br />
moet de school werk mak<strong>en</strong> van het wegwerk<strong>en</strong> van de hinderpal<strong>en</strong> bij het ler<strong>en</strong>.<br />
e<strong>en</strong> taakgerichte aanpak<br />
E<strong>en</strong> effectieve manier om leerling<strong>en</strong> tot actief ler<strong>en</strong> te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> is de taakgerichte aanpak. Die neemt de<br />
spontane k<strong>en</strong>nisverwerving van hoe de wereld in elkaar steekt in e<strong>en</strong> natuurlijke (niet-schoolse) omgeving<br />
als model. Terwijl je de tak<strong>en</strong> van het dagelijkse lev<strong>en</strong> uitvoert, leer je de werkelijkheid al do<strong>en</strong>de, met het<br />
nodige vall<strong>en</strong> <strong>en</strong> opstaan, miss<strong>en</strong> <strong>en</strong> treff<strong>en</strong>, <strong>en</strong> niet dankzij uite<strong>en</strong>zetting<strong>en</strong> over hoe het systeem achter<br />
de werkelijkheid in elkaar zit. Bij de meeste leerders, kinder<strong>en</strong> zowel als volwass<strong>en</strong><strong>en</strong>, verloopt dat nietgestuurde<br />
proces van zelfontdekking heel succesvol.<br />
Parallel met de situatie in het natuurlijke lev<strong>en</strong> wordt bij de taakgerichte aanpak uitgegaan van het principe<br />
dat je k<strong>en</strong>nis verwerft via zelfontdekking, door met vakinhoud<strong>en</strong> te handel<strong>en</strong> <strong>en</strong> ze te gebruik<strong>en</strong> in de context<br />
van e<strong>en</strong> bepaald doel dat moet word<strong>en</strong> bereikt: e<strong>en</strong> voorwerp moet word<strong>en</strong> gemaakt, e<strong>en</strong> handeling<br />
uitgevoerd, e<strong>en</strong> probleem opgelost. Dat doel kan slechts word<strong>en</strong> gerealiseerd als de leerling<strong>en</strong> daartoe de<br />
nodige informatie verwerk<strong>en</strong>. Die krijg<strong>en</strong> ze in luister- of leestekst<strong>en</strong> aangebod<strong>en</strong> of verzamel<strong>en</strong> ze zelf.<br />
Terwijl hun aandacht gespitst is op het uitvoer<strong>en</strong> van de taak, komt bij de leerling<strong>en</strong> e<strong>en</strong> proces op gang<br />
waarbij ze k<strong>en</strong>nis construer<strong>en</strong> <strong>en</strong> waarbij ze allerlei vaardighed<strong>en</strong> <strong>en</strong> strategieën inzett<strong>en</strong>. Ze ler<strong>en</strong> vakinhoud<strong>en</strong><br />
door tak<strong>en</strong> uit te voer<strong>en</strong>, <strong>en</strong> niet door onderwez<strong>en</strong> te word<strong>en</strong> over inhoud<strong>en</strong>.<br />
Bij e<strong>en</strong> taakgerichte aanpak do<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> al do<strong>en</strong>de <strong>en</strong> in interactie inzicht<strong>en</strong> op over de wetmatighed<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> system<strong>en</strong> die aan die werkelijkheid t<strong>en</strong> grondslag ligg<strong>en</strong> <strong>en</strong> waarbij de leerkracht vooral tot taak heeft<br />
leerervaring<strong>en</strong> op te zett<strong>en</strong> <strong>en</strong> maximaal te ondersteun<strong>en</strong>.<br />
Tak<strong>en</strong>: ge<strong>en</strong> lukrake bedo<strong>en</strong>ing<br />
Om leereffect te sorter<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> tak<strong>en</strong> wel voldo<strong>en</strong> aan e<strong>en</strong> aantal voorwaard<strong>en</strong>. Zo moet<strong>en</strong> ze inspel<strong>en</strong><br />
op de behoeft<strong>en</strong> die bij de leerling<strong>en</strong> zijn vastgesteld <strong>en</strong> de vakdoel<strong>en</strong> die daaruit voortvloei<strong>en</strong> (relevantie).<br />
Er moet<strong>en</strong> dus tak<strong>en</strong> word<strong>en</strong> gekoz<strong>en</strong> die de leerling<strong>en</strong> compet<strong>en</strong>ter mak<strong>en</strong> in het doorgrond<strong>en</strong> van<br />
vakinhoud<strong>en</strong>. Tak<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> ook gr<strong>en</strong>sverlegg<strong>en</strong>d zijn: tuss<strong>en</strong> de compet<strong>en</strong>ties die de leerling<strong>en</strong> in huis<br />
hebb<strong>en</strong> <strong>en</strong> de vaardigheid die de taak vereist, zit e<strong>en</strong> kloof die moet word<strong>en</strong> overbrugd (uitdaging). Om<br />
de leerling<strong>en</strong> zover te krijg<strong>en</strong> dat ze de confrontatie met die veeleis<strong>en</strong>de taak aangaan, moet<strong>en</strong> tak<strong>en</strong> ook<br />
e<strong>en</strong> grote motiver<strong>en</strong>de kracht hebb<strong>en</strong>. Die kracht zit in de aantrekkelijkheid van het doel dat moet word<strong>en</strong><br />
bereikt <strong>en</strong> in de noodzaak die dat doel schept om vakinhoud<strong>en</strong> te gebruik<strong>en</strong> (behoefteschepping) <strong>en</strong> in<br />
e<strong>en</strong> voldo<strong>en</strong>de gevarieerdheid van de tak<strong>en</strong>. Om de mogelijkheid tot zelfontdekking voldo<strong>en</strong>de breed uit te<br />
zett<strong>en</strong> di<strong>en</strong><strong>en</strong> de leerling<strong>en</strong> ook e<strong>en</strong> voldo<strong>en</strong>de grote hoeveelheid tak<strong>en</strong> voorgelegd te krijg<strong>en</strong>.<br />
Leerkracht - Tips voor leerkracht<strong>en</strong> - JBI<br />
30
ler<strong>en</strong> is sam<strong>en</strong>werk<strong>en</strong><br />
De confrontatie met de per definitie veeleis<strong>en</strong>de taak is overig<strong>en</strong>s ge<strong>en</strong> individuele aangeleg<strong>en</strong>heid. Ler<strong>en</strong><br />
is veel efficiënter als er ander<strong>en</strong> bij betrokk<strong>en</strong> zijn: actief ler<strong>en</strong> is ook best interactief ler<strong>en</strong>. De ‘andere’ met<br />
wie interactie wordt aangegaan kan de leerkracht, of de medeleerling zijn.<br />
Sam<strong>en</strong>werking tuss<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong>, vooral wanneer de groepjes heteroge<strong>en</strong> zijn sam<strong>en</strong>gesteld, leidt tot int<strong>en</strong>se<br />
communicatie, die compet<strong>en</strong>tieverwerving in de hand werkt <strong>en</strong> doorgaans leidt tot betere taakuitvoering<br />
<strong>en</strong> eindproduct<strong>en</strong>. Niet alle<strong>en</strong> de zwakke(re) leerling<strong>en</strong>, maar ook de sterke(re) blijk<strong>en</strong> meer te ler<strong>en</strong><br />
als ze tak<strong>en</strong> mog<strong>en</strong> uitvoer<strong>en</strong> in heterog<strong>en</strong>e groepjes. Heterog<strong>en</strong>iteit is in e<strong>en</strong> taakgerichte aanpak e<strong>en</strong><br />
regelrechte troef op het vlak van leereffect <strong>en</strong> heeft daarnaast e<strong>en</strong> positieve invloed op het zelfvertrouw<strong>en</strong>,<br />
het compet<strong>en</strong>tiegevoel <strong>en</strong> de motivatie van kwetsbare leerling<strong>en</strong>.<br />
Interactie met de leerkracht is vooral zinvol als leerling<strong>en</strong> nood hebb<strong>en</strong> aan aanmoediging <strong>en</strong> ondersteuning.<br />
Wanneer de start niet vlot, poging<strong>en</strong> vastlop<strong>en</strong>, ding<strong>en</strong> verkeerd lop<strong>en</strong>, verkeerd begrep<strong>en</strong> of<br />
uitgedrukt word<strong>en</strong>, gaat de leerkracht met de leerling<strong>en</strong> in gesprek: lokt hun nieuwsgierigheid uit, br<strong>en</strong>gt<br />
hun d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> op gang, br<strong>en</strong>gt h<strong>en</strong> met gerichte vrag<strong>en</strong> op het goede spoor wat betreft betek<strong>en</strong>isgeving,<br />
formuleringswijze, strategiegebruik, …<br />
e<strong>en</strong> leerkrachtig klasklimaat<br />
Naast goede tak<strong>en</strong> <strong>en</strong> uitgebreide interactie is ook het klasklimaat bepal<strong>en</strong>d voor het zelfontdekk<strong>en</strong>d ler<strong>en</strong><br />
dat de taakgerichte aanpak beoogt. De leerkracht draagt bij tot e<strong>en</strong> leerkrachtig klimaat als hij voortdur<strong>en</strong>d<br />
het signaal geeft dat voor het ler<strong>en</strong> niet zozeer het eindproduct dan wel het zoekproces van belang is <strong>en</strong><br />
dat de leerling<strong>en</strong> naar eig<strong>en</strong> vermog<strong>en</strong> mog<strong>en</strong> explorer<strong>en</strong>, fout<strong>en</strong> mak<strong>en</strong>, vrag<strong>en</strong> stell<strong>en</strong>, hulp vrag<strong>en</strong>.<br />
motivatie <strong>en</strong> k<strong>en</strong>nisbagage<br />
Motivatie wordt systematisch opgewekt door het leerproces te do<strong>en</strong> vertrekk<strong>en</strong> vanuit e<strong>en</strong> uitdag<strong>en</strong>de probleemstelling.<br />
Die schept bij de leerling<strong>en</strong> de behoeft om welbepaalde informatie te achterhal<strong>en</strong>: ze krijg<strong>en</strong><br />
zin om te explorer<strong>en</strong> <strong>en</strong> ontdekk<strong>en</strong>. De opgewekte informatie wordt door coöperatieve werkvorm<strong>en</strong>, ondersteuning<br />
van het probleemoplossingsproces <strong>en</strong> e<strong>en</strong> positief leerklimaat in stand gehoud<strong>en</strong> gedur<strong>en</strong>de<br />
het verdere leerproces.<br />
Aan mogelijk gebrek van k<strong>en</strong>nis van de werkelijkheid wordt tegemoet gekom<strong>en</strong> door de probleemstelling<br />
in te bedd<strong>en</strong> in hier-<strong>en</strong>-nu-context die de leerling<strong>en</strong> het probleem doet ‘belev<strong>en</strong>’.<br />
Wie als leerkracht kiest voor taakgericht vakk<strong>en</strong>onderwijs vraagt leerling<strong>en</strong> regelmatig om met elkaar te<br />
overlegg<strong>en</strong> <strong>en</strong> te discussiër<strong>en</strong>, om informatiebronn<strong>en</strong> te raadpleg<strong>en</strong> <strong>en</strong> tekst<strong>en</strong> kritisch te verwerk<strong>en</strong>, om<br />
mondeling of schriftelijk verslag uit te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> van overleg, experim<strong>en</strong>t<strong>en</strong>, probleemoplossing<strong>en</strong>, ... Zo<br />
schept de leerkracht heel veel kans<strong>en</strong> om doorhe<strong>en</strong> de hele schooldag belangrijke sleutelcompet<strong>en</strong>ties te<br />
ontwikkel<strong>en</strong>.<br />
wat met formules, regels, definities, …?<br />
Expliciete aandacht voor e<strong>en</strong> formule <strong>en</strong> regels hebb<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> taakgericht ler<strong>en</strong> e<strong>en</strong> plaats <strong>en</strong> e<strong>en</strong> tijd: namelijk<br />
binn<strong>en</strong> de ‘taakcontext’ <strong>en</strong> (bij voorkeur) als de leerling<strong>en</strong> vastlop<strong>en</strong> op het elem<strong>en</strong>t in kwestie terwijl<br />
dat binn<strong>en</strong> de taak e<strong>en</strong> ess<strong>en</strong>tiële rol heeft, bijvoorbeeld de woord<strong>en</strong> oorzaak <strong>en</strong> gevolg als de leerling<strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong> tekst te lez<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong> over het uitsterv<strong>en</strong> van diersoort<strong>en</strong>, of het ass<strong>en</strong>stelsel als de leerling<strong>en</strong> e<strong>en</strong> taak<br />
uitvoer<strong>en</strong> rond spiegeling<strong>en</strong>. Op dat og<strong>en</strong>blik zijn leerling<strong>en</strong> immers het meest ontvankelijk voor ‘beschouwing’<br />
omdat deze gekoppeld is aan e<strong>en</strong> behoefte die zij op dat precieze mom<strong>en</strong>t ervar<strong>en</strong> <strong>en</strong> waaraan moet<br />
word<strong>en</strong> voldaan om de taak (beter) te kunn<strong>en</strong> uitvoer<strong>en</strong>.<br />
Leerkracht - Tips voor leerkracht<strong>en</strong> - JBI<br />
31
Bij taakgericht ler<strong>en</strong> begint m<strong>en</strong> bij het concrete <strong>en</strong> eindigt m<strong>en</strong> bij het abstracte. De leerkracht geeft de<br />
leerling e<strong>en</strong> concrete taak <strong>en</strong> begeleidt de leerling zodat deze vanuit de concrete situaties zelf e<strong>en</strong> algem<strong>en</strong>e<br />
beschouwing (formule, e<strong>en</strong> regel, e<strong>en</strong> definitie) kan formuler<strong>en</strong>. Ler<strong>en</strong> wordt effectief als de leerling<br />
zelf het proces van veralgem<strong>en</strong>ing <strong>en</strong> abstrahering kan uitvoer<strong>en</strong>, via actieve ervaring, handel<strong>en</strong>, explorer<strong>en</strong>,<br />
experim<strong>en</strong>ter<strong>en</strong>.<br />
<strong>en</strong> nederlands…<br />
De taal van de leerkracht <strong>en</strong> het leerboek is niet altijd ev<strong>en</strong> begrijpelijk. Bij zaakvakk<strong>en</strong> <strong>en</strong> ook praktijkvakk<strong>en</strong><br />
kom<strong>en</strong> onvermijdelijk e<strong>en</strong> boel vakterm<strong>en</strong> te pas (feodaliteit, capillariteit, legering, reliëf), maar ook<br />
andere abstracte begripp<strong>en</strong> als elem<strong>en</strong>t, factor, feit, verschijnsel, k<strong>en</strong>merk, eig<strong>en</strong>schap, teg<strong>en</strong>stelling,<br />
oorzaak, gevolg, functie, voorwaarde, ope<strong>en</strong>volging. Ook in andere opzicht<strong>en</strong> is het taalgebruik van de<br />
leerkracht <strong>en</strong> het schoolboek zeer complex <strong>en</strong> ligg<strong>en</strong> de taaleis<strong>en</strong> op school hoog.<br />
Voor sommige leerling<strong>en</strong> kan taal het ler<strong>en</strong> in de weg staan. Om deze groep e<strong>en</strong> grotere kans op schoolsucces<br />
te gev<strong>en</strong>, moet de school werk mak<strong>en</strong> van de ontwikkeling van ‘schooltaalvaardigheid’, niet alle<strong>en</strong><br />
in het vak Nederlands, maar ook in de andere vakk<strong>en</strong>. Taakgericht werk<strong>en</strong> is daarbij e<strong>en</strong> effectieve manier<br />
om de schooltaalvaardigheid van de leerling<strong>en</strong> te bevorder<strong>en</strong>. Terwijl je de tak<strong>en</strong> in de zaakvakk<strong>en</strong> uitvoert,<br />
leer je taal al do<strong>en</strong>de, door met taal te handel<strong>en</strong> <strong>en</strong> ze te gebruik<strong>en</strong> in de context van e<strong>en</strong> bepaald<br />
(vak)doel dat moet word<strong>en</strong> bereikt. Wat hierbov<strong>en</strong> werd gezegd over vakinhoud<strong>en</strong>, geldt ook voor taal:<br />
leerling<strong>en</strong> ler<strong>en</strong> taal door tak<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> bepaald vak uit te voer<strong>en</strong>, <strong>en</strong> niet door onderwez<strong>en</strong> te word<strong>en</strong><br />
over taal.<br />
e<strong>en</strong> voorbeeld uit de les Biologie, eerste graad<br />
De onderstaande less<strong>en</strong>reeks, de werking van het bewegingsapparaat, stelt zich tot doel de leerling<strong>en</strong> het<br />
volg<strong>en</strong>de inzicht te lat<strong>en</strong> kom<strong>en</strong>:<br />
De m<strong>en</strong>s is in staat om te beweg<strong>en</strong> doordat zijn lichaam e<strong>en</strong> aantal onderdel<strong>en</strong> bezit die<br />
hiertoe sam<strong>en</strong>werk<strong>en</strong>: 100 beweeglijke bott<strong>en</strong> van het geraamte <strong>en</strong> de gewricht<strong>en</strong> waarin<br />
ze met elkaar verbond<strong>en</strong> zijn, skeletspier<strong>en</strong>, z<strong>en</strong>uw<strong>en</strong> in de spier<strong>en</strong>, de hers<strong>en</strong><strong>en</strong>.<br />
Stap 1: e<strong>en</strong> sterke instap: hier-<strong>en</strong>-nu & gecontextualiseerde probleemstelling<br />
De les begint met e<strong>en</strong> experim<strong>en</strong>t. De leerkracht geeft aan twee vrijwilligers de opdracht plaats te nem<strong>en</strong><br />
bij e<strong>en</strong> muur vooraan in het klaslokaal. Aan de <strong>en</strong>e vertelt hij dat die met de rug recht teg<strong>en</strong> de muur moet<br />
gaan staan. Vervolg<strong>en</strong>s moet de leerling prober<strong>en</strong> om voorover te buig<strong>en</strong> <strong>en</strong> met zijn vingers zijn t<strong>en</strong><strong>en</strong> te<br />
rak<strong>en</strong>. De andere vrijwilliger krijgt te hor<strong>en</strong> dat hij op 40 cm van de muur moet plaatsnem<strong>en</strong>. Dan moet hij<br />
zijn voorhoofd teg<strong>en</strong> de muur drukk<strong>en</strong> <strong>en</strong> prober<strong>en</strong> om rechtop te kom<strong>en</strong>, van de muur weg.<br />
In sam<strong>en</strong>spraak met de ‘proefkonijn<strong>en</strong>’ <strong>en</strong> de klas stelt de leerkracht vast dat deze beweging<strong>en</strong> niet of<br />
heel moeilijk uit te voer<strong>en</strong> zijn. Hoe zou dat kom<strong>en</strong>? De leerling<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong> instructies om in viertall<strong>en</strong> te<br />
zoek<strong>en</strong> naar e<strong>en</strong> mogelijke verklaring. Zij mog<strong>en</strong> de experim<strong>en</strong>t<strong>en</strong> herhal<strong>en</strong> om zo na te gaan waar de<br />
beweging<strong>en</strong> haper<strong>en</strong>.<br />
Terwijl de leerling<strong>en</strong> in groep overlegg<strong>en</strong>, circuleert de leerkracht. Stelt hij bijvoorbeeld vast dat de leerling<strong>en</strong><br />
term<strong>en</strong> als ‘bekk<strong>en</strong>’, ‘kantel<strong>en</strong>’, ‘wervelkolom’ niet gebruik<strong>en</strong>, dan br<strong>en</strong>gt hij deze tijd<strong>en</strong>s het gesprek<br />
met het groepje op natuurlijke wijze aan, daarbij zelf beweging<strong>en</strong> uitvoer<strong>en</strong>d <strong>en</strong>/of verwijz<strong>en</strong>d naar de<br />
betreff<strong>en</strong>de lichaamsdel<strong>en</strong>:<br />
Lk: Leg je hand<strong>en</strong> e<strong>en</strong>s hier, op je bekk<strong>en</strong>, terwijl je buigt los van de muur. En voel nu aan je bekk<strong>en</strong><br />
als je teg<strong>en</strong> de muur staat <strong>en</strong> buigt. Wat is het verschil?<br />
Ll: Dit (wijst op bekk<strong>en</strong>) kan wel beweg<strong>en</strong> als ik niet teg<strong>en</strong> de muur sta.<br />
Leerkracht - Tips voor leerkracht<strong>en</strong> - JBI<br />
32
Lk: Klopt. Als je niet teg<strong>en</strong> de muur staat, dan kan het bekk<strong>en</strong> kantel<strong>en</strong> (demonstreert). En wat heeft<br />
dat tot gevolg? Kan je dan dieper buig<strong>en</strong> of niet?<br />
Ll: Dieper.<br />
Lk: Inderdaad, als het bekk<strong>en</strong> kantelt, kan je ook de wervelkolom (wijst aan) verder naar vor<strong>en</strong> buig<strong>en</strong>.<br />
De leerkracht laat de groepjes hun bevinding<strong>en</strong> verwoord<strong>en</strong> <strong>en</strong> komt met de klas tot het besluit dat beweg<strong>en</strong><br />
te mak<strong>en</strong> heeft met verschill<strong>en</strong>de onderdel<strong>en</strong> van het lichaam: onder andere met de spier<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
de bott<strong>en</strong>. De leerling<strong>en</strong> bekijk<strong>en</strong> sam<strong>en</strong> met de leerkracht de belangrijkste onderdel<strong>en</strong> van het m<strong>en</strong>selijk<br />
geraamte <strong>en</strong> van het spierstelsel op e<strong>en</strong> afbeelding.<br />
Stap 2: ‘het echte werk’: coöperatief aan de slag met wet<strong>en</strong>schappelijk-veralgem<strong>en</strong><strong>en</strong>de tekst<br />
Stap 2.1<br />
De <strong>en</strong>e helft van de groepjes krijgt de opdracht e<strong>en</strong> experim<strong>en</strong>t met de arm uit te voer<strong>en</strong> (hoeveel/welke<br />
soort<strong>en</strong> beweging<strong>en</strong> zijn mogelijk?), dat leidt tot de invulling van het begrip gewricht <strong>en</strong> de soort<strong>en</strong> gewricht<strong>en</strong>.<br />
De leerling<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong> e<strong>en</strong> werkblad waarop h<strong>en</strong> vrag<strong>en</strong> word<strong>en</strong> voorgelegd die hun respectieve<br />
experim<strong>en</strong>t<strong>en</strong> richt<strong>en</strong>:<br />
Dit is e<strong>en</strong> experim<strong>en</strong>t met je arm. Zoek uit welke verschill<strong>en</strong>de beweging<strong>en</strong> je ermee kan uitvoer<strong>en</strong> <strong>en</strong> op<br />
welke punt<strong>en</strong> die beweging precies gebeurt. K<strong>en</strong> je de naam van die punt<strong>en</strong>?<br />
Zijn de beweging<strong>en</strong> die je kunt mak<strong>en</strong> helemaal hetzelfde of voel je verschil? Bespreek dat met elkaar.<br />
Ze krijg<strong>en</strong> vervolg<strong>en</strong>s de opdracht om e<strong>en</strong> informatieve tekst over gewricht<strong>en</strong> te lez<strong>en</strong> <strong>en</strong> op basis van de<br />
ingewonn<strong>en</strong> informatie hun antwoord<strong>en</strong> op het werkblad bij te stur<strong>en</strong> of te vervolledig<strong>en</strong>.<br />
De andere helft van de groepjes moet e<strong>en</strong> experim<strong>en</strong>t do<strong>en</strong> dat de werking van de spier<strong>en</strong> verduidelijkt,<br />
krijgt hiervoor ev<strong>en</strong>e<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> werkblad met vrag<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> tekst over spier<strong>en</strong> om hun hypothes<strong>en</strong> te beoordel<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> zo nodig bij te stell<strong>en</strong>.<br />
De leerkracht circuleert <strong>en</strong> ondersteunt de groepjes die moeilijkhed<strong>en</strong> ondervind<strong>en</strong> bij het begrijp<strong>en</strong> van de<br />
tekst <strong>en</strong> het verwerk<strong>en</strong> van de informatie. In de tekst over gewricht<strong>en</strong> staat o.m. de volg<strong>en</strong>de uitspraak:<br />
‘Rond elk gewricht zit e<strong>en</strong> bescherm<strong>en</strong>d vlies (het ‘kapsel’) dat de bott<strong>en</strong> bij elkaar houdt. Het kapsel produceert<br />
e<strong>en</strong> vette vloeistof die het gewricht smeert: dit voorkomt slijtage van het gewricht.’<br />
Eén van de groepjes slaagt er niet in het verband te zi<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> vloeistof <strong>en</strong> voorkom<strong>en</strong> van slijtage. Ze<br />
begrijp<strong>en</strong> zelfs de term slijtage niet. Het gesprek met het groepje loopt als volgt:<br />
Lk: Kijk e<strong>en</strong>s ev<strong>en</strong> hier. Wat zie je op de afbeelding? Wat zit hier? (wijst kapsel aan)<br />
LL1: E<strong>en</strong> vlies... euhm ... kapsel…<br />
Lk: Jullie wet<strong>en</strong> nog wat e<strong>en</strong> vlies is, hé? (leerling<strong>en</strong> bevestig<strong>en</strong>) Wat staat er over dat vlies?<br />
LL2: ‘Het houdt de bott<strong>en</strong> bij elkaar.’<br />
LL1: Iets over e<strong>en</strong> vloeistof. ‘Het kapsel produceert e<strong>en</strong> vette vloeistof’...<br />
Lk: Inderdaad, e<strong>en</strong> vette vloeistof ... Wat moet<strong>en</strong> we ons daarbij voorstell<strong>en</strong>?<br />
LL2: ... e<strong>en</strong> soort van olie?<br />
Lk: Juist. Dus hier (wijst aan) zit die vloeistof. Waarom zit die daar? Wat is de functie ervan?<br />
LLn: (???)<br />
Lk: Als het gewricht beweegt, wrijv<strong>en</strong> de kop <strong>en</strong> de kom dan teg<strong>en</strong> elkaar (maakt wrijfbeweging met<br />
de handpalm<strong>en</strong>)? Nee dus. Als er ge<strong>en</strong> olie was <strong>en</strong> ze wel altijd teg<strong>en</strong> elkaar zoud<strong>en</strong> wrijv<strong>en</strong>, wat<br />
zou er dan gebeur<strong>en</strong>?<br />
LLn: (???)<br />
Lk: (de leerkracht verwijst naar e<strong>en</strong> aantal situaties van ‘wrijving’, bv. van broekspijp teg<strong>en</strong> scho<strong>en</strong>, om<br />
bij het begrip ‘slijt<strong>en</strong>’ <strong>en</strong> zo bij ‘slijtage’ uit te kom<strong>en</strong>) Met andere woord<strong>en</strong>: de vloeistof zorgt ervoor<br />
dat ...?<br />
LL2: … de twee del<strong>en</strong> niet over elkaar wrijv<strong>en</strong>…<br />
Lk: En hoe staat dat nu in de tekst: de vloeistof smeert het gewricht <strong>en</strong> .....?<br />
Leerkracht - Tips voor leerkracht<strong>en</strong> - JBI<br />
33
De experim<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>en</strong> tekst<strong>en</strong> word<strong>en</strong> klassikaal besprok<strong>en</strong>. Leerling<strong>en</strong> duid<strong>en</strong> met behulp van de tekst de<br />
gewricht<strong>en</strong> <strong>en</strong> spier<strong>en</strong> op de afbeelding aan <strong>en</strong> b<strong>en</strong>oem<strong>en</strong> ze.<br />
Stap 2.2<br />
We wet<strong>en</strong> nu dat beweg<strong>en</strong> te mak<strong>en</strong> heeft met spier<strong>en</strong> <strong>en</strong> dat beweg<strong>en</strong> te mak<strong>en</strong> heeft met gewricht<strong>en</strong>.<br />
Maar hoe gaat dat nu precies in zijn werk? Wat voor acties gebeur<strong>en</strong> er eig<strong>en</strong>lijk binn<strong>en</strong> in ons lichaam om<br />
onze arm deze beweging (leerkracht demonstreert bepaalde beweging) te lat<strong>en</strong> mak<strong>en</strong>?<br />
De leerling<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong> de opdracht na te d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> over hoe de hers<strong>en</strong><strong>en</strong>, gewricht<strong>en</strong> <strong>en</strong> spier<strong>en</strong> sam<strong>en</strong>werk<strong>en</strong><br />
om beweging te do<strong>en</strong> ontstaan. De oplossing vereist e<strong>en</strong> combinatie van de gegev<strong>en</strong>s uit de informatieve<br />
tekst<strong>en</strong>. Daarom word<strong>en</strong> nieuwe groepjes sam<strong>en</strong>gesteld uit twee leerling<strong>en</strong> die de spier<strong>en</strong> <strong>en</strong> twee<br />
die de gewricht<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> bestudeerd.<br />
De leerling<strong>en</strong> gaan met elkaar aan de praat.<br />
De leerkracht helpt twijfelaars o.m. als volgt op weg:<br />
Wat is de eerste stap bij elke beweging? Waar begint de beweging?<br />
Begint de beweging bij de spier<strong>en</strong>, bij de gewricht<strong>en</strong>?<br />
Beginn<strong>en</strong> de spier<strong>en</strong> / de gewricht<strong>en</strong> vanzelf te beweg<strong>en</strong>?<br />
Aan groepjes die na de initiële richtvrag<strong>en</strong> de draad (weer) verliez<strong>en</strong>, stelt hij vrag<strong>en</strong> als:<br />
Wat gebeurt er in de hers<strong>en</strong><strong>en</strong> /wat do<strong>en</strong> ze precies?<br />
En wat gebeurt er dan/wie komt er dan in actie?<br />
Bij de klassikale bespreking van de opdracht laat de leerkracht de leerling<strong>en</strong> hun respectieve oplossing<strong>en</strong><br />
verwoord<strong>en</strong> <strong>en</strong> stelt daarbij vrag<strong>en</strong> als:<br />
Hoe zijn jullie tot dat antwoord gekom<strong>en</strong>? / Waar hebb<strong>en</strong> jullie die informatie gevond<strong>en</strong>?<br />
Hoe staat dat precies in de tekst? / Wat betek<strong>en</strong>t dat precies? Wat moet je daaronder verstaan?<br />
Klopt dat wel met wat jullie daarnet zeid<strong>en</strong>?<br />
Staat er nog verdere informatie over xxx die belangrijk is voor dit aspect?<br />
Stap 3: de terugblik <strong>en</strong> de ‘leerbesluit<strong>en</strong>’: formuler<strong>en</strong> van leerdoel<strong>en</strong> <strong>en</strong> tekst als neerslag <strong>en</strong> studeerinstrum<strong>en</strong>t<br />
Stap 3.1<br />
In het klassikale nagesprek overloopt de leerkracht de verschill<strong>en</strong>de ‘feit<strong>en</strong>’ in verband met beweging <strong>en</strong><br />
geeft op die manier de leerinhoud in zijn geheel weer. Vervolg<strong>en</strong>s bespreekt hij met de leerling<strong>en</strong> wat ze<br />
precies moet<strong>en</strong> k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> <strong>en</strong> kunn<strong>en</strong>, op basis van e<strong>en</strong> overzicht dat ze op papier meekrijg<strong>en</strong>.<br />
Over de gewricht<strong>en</strong><br />
De m<strong>en</strong>s heeft, net als e<strong>en</strong> aantal diersoort<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> inw<strong>en</strong>dig geraamte dat bestaat uit e<strong>en</strong> 200-tal bott<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> dat steun <strong>en</strong> vorm geeft aan het lichaam.<br />
Je moet de volg<strong>en</strong>de bott<strong>en</strong> op e<strong>en</strong> afbeelding herk<strong>en</strong>n<strong>en</strong>: (schedel, wervelkolom, borstbe<strong>en</strong>, ribb<strong>en</strong>,<br />
schouderblad, sleutelbe<strong>en</strong>, opperarmbe<strong>en</strong>, ellepijp, spaakbe<strong>en</strong>, heupbe<strong>en</strong>, bekk<strong>en</strong>, dijbe<strong>en</strong>, sche<strong>en</strong>be<strong>en</strong>,<br />
kuitbe<strong>en</strong>, knieschijf).<br />
Gewricht<strong>en</strong> zijn de plaats<strong>en</strong> waar twee of meer bott<strong>en</strong> met elkaar verbond<strong>en</strong> zijn op e<strong>en</strong> zodanige<br />
wijze dat ze kunn<strong>en</strong> beweg<strong>en</strong> t<strong>en</strong> opzichte van elkaar.<br />
Je moet de onderdel<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> gewricht (nl. gewrichtskop, gewrichtskom, gewrichtskapsel, gewrichtsband<strong>en</strong>,<br />
gewrichtssmeer) op e<strong>en</strong> afbeelding herk<strong>en</strong>n<strong>en</strong>. (...)<br />
Je moet wet<strong>en</strong> wat de rol is van: het gewrichtskapsel, de gewrichtsband<strong>en</strong>, het gewrichtssmeer, het<br />
kraakbe<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> gewrichtskop <strong>en</strong> -kom.<br />
(…)<br />
Over de spier<strong>en</strong><br />
De m<strong>en</strong>s beschikt over e<strong>en</strong> 600-tal spier<strong>en</strong>. Het mer<strong>en</strong>deel ervan hebb<strong>en</strong> de taak beweging mogelijk<br />
te mak<strong>en</strong>; m<strong>en</strong> noemt ze de skeletspier<strong>en</strong>.<br />
Leerkracht - Tips voor leerkracht<strong>en</strong> - JBI<br />
34
Je moet de volg<strong>en</strong>de spier<strong>en</strong> herk<strong>en</strong>n<strong>en</strong> op e<strong>en</strong> afbeelding van het m<strong>en</strong>selijk lichaam: vierhoofdige<br />
dijspier - tweehoofdige dijspier - kuitspier - sche<strong>en</strong>be<strong>en</strong>spier - spier<strong>en</strong> van de voet - biceps - triceps).<br />
(...)<br />
Stap 3.2<br />
T<strong>en</strong> slotte legt de leerkracht e<strong>en</strong> tekst voor, die e<strong>en</strong> neerslag (in wet<strong>en</strong>schappelijke taal) is van wat in de<br />
les aan de orde is gesteld <strong>en</strong> die door de leerling<strong>en</strong> als geheug<strong>en</strong>steun <strong>en</strong> studeerinstrum<strong>en</strong>t moet word<strong>en</strong><br />
gebruikt.<br />
Aan de tekst zijn e<strong>en</strong> aantal verwerkingsopdracht<strong>en</strong> gekoppeld die door de leerling<strong>en</strong> in tweetall<strong>en</strong> word<strong>en</strong><br />
opgelost <strong>en</strong> het hele gamma vooropgestelde doel<strong>en</strong> bestrijk<strong>en</strong>. Voor wat het aspect ‘gewricht<strong>en</strong>’ betreft<br />
geeft de leerkracht o.m. de volg<strong>en</strong>de vrag<strong>en</strong> op:<br />
Waarvoor zorgt het kraakbe<strong>en</strong> in het gewricht?<br />
dat de gewrichtskom <strong>en</strong> –kop goed sam<strong>en</strong> blijv<strong>en</strong><br />
dat de gewrichtskom <strong>en</strong> –kop niet teg<strong>en</strong> elkaar wrijv<strong>en</strong> <strong>en</strong> zo elkaar beschadig<strong>en</strong><br />
dat het gewricht regelmatig wordt gesmeerd met e<strong>en</strong> bescherm<strong>en</strong>de vloeistof<br />
Wat is de functie van het gewrichtsmeer?<br />
het gewricht schoon houd<strong>en</strong><br />
het gewricht do<strong>en</strong> knars<strong>en</strong><br />
voorkom<strong>en</strong> dat de gewrichtskop <strong>en</strong> -kom over elkaar he<strong>en</strong> wrijv<strong>en</strong><br />
Duid op de afbeelding de del<strong>en</strong> van het gewricht aan die ervoor zorg<strong>en</strong> dat de gewrichtskop niet uit de<br />
gewrichtskom kan schiet<strong>en</strong>.<br />
De leerkracht circuleert <strong>en</strong> ondersteunt waar nodig.<br />
Naar:<br />
Nora Bogaert, Taalgericht vakonderwijs: mag het e<strong>en</strong> beetje meer zijn? In: Nova et Vetera, jg. LXXXII,<br />
2004-2005, nr. 1-2<br />
<strong>Steunpunt</strong> GOK – Ronde van Vlaander<strong>en</strong> 2005, Thema Taalvaardigheidsonderwijs SO, visietekst<br />
Leerkracht - Tips voor leerkracht<strong>en</strong> - JBI<br />
35
Begeleid zelfstandig ler<strong>en</strong><br />
klemtoon op het zelfstandig ler<strong>en</strong><br />
Bij zelfstandig ler<strong>en</strong> besteedt de leraar bepaalde leerbeslissing<strong>en</strong> uit aan de leerling. Die beslissing<strong>en</strong><br />
kunn<strong>en</strong> betrekking hebb<strong>en</strong> op wat geleerd wordt <strong>en</strong> hoe geleerd wordt. Het k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong>d verschil met zelfstandig<br />
werk<strong>en</strong> is dat de leerling<strong>en</strong> niet alle<strong>en</strong> word<strong>en</strong> aangezet tot het zelfstandig uitvoer<strong>en</strong> van leertak<strong>en</strong><br />
zoals in het basisonderwijs maar ook tot het :<br />
zelfstandig plann<strong>en</strong><br />
stur<strong>en</strong><br />
bewak<strong>en</strong><br />
evaluer<strong>en</strong> van hun leerproces<br />
Ze verwerv<strong>en</strong> op die manier niet alle<strong>en</strong> zelfstandigheid in het uitvoer<strong>en</strong> van tak<strong>en</strong>, maar ler<strong>en</strong> ook ontdekk<strong>en</strong><br />
hoe zij best ler<strong>en</strong>. C<strong>en</strong>traal in het zelfstandig werk is het leerproces (bron: www.sgkso-vlar.be/html/<br />
pedagogisch/vanbaonaarso.htm).<br />
In begeleid zelfstandig ler<strong>en</strong> gaat veel aandacht naar begeleiding van leerling<strong>en</strong> in het zelfstandig ler<strong>en</strong><br />
zoals het ondersteun<strong>en</strong> van de zelfsturing van leerling<strong>en</strong>.<br />
Begeleiding van zelfsturing.<br />
Binn<strong>en</strong> zelfsturing onderscheid<strong>en</strong> we vier deelelem<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />
Will<strong>en</strong><br />
opdracht moet de moeite waard zijn<br />
taakbeleving<br />
Doel<strong>en</strong> stell<strong>en</strong><br />
Waar wil je naartoe?<br />
Wat moet er gebeur<strong>en</strong>?<br />
Sc<strong>en</strong>ario bed<strong>en</strong>k<strong>en</strong> <strong>en</strong> uitvoer<strong>en</strong><br />
planning<br />
oplossingsstrategieën<br />
systematisch handel<strong>en</strong><br />
stapp<strong>en</strong>plan (Meich<strong>en</strong>baum)<br />
Afstand houd<strong>en</strong><br />
controle<br />
nakijk<strong>en</strong><br />
De begeleiding kan zich op de afzonderlijke deelaspect<strong>en</strong> gaan richt<strong>en</strong>. In elk geval zal er aandacht moet<strong>en</strong><br />
gaan naar de context waarbinn<strong>en</strong> e<strong>en</strong> taak wordt aangebod<strong>en</strong><br />
Leerling<strong>en</strong>/<strong>jonger<strong>en</strong></strong> moet<strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong> duidelijk beeld hebb<strong>en</strong> van wat gevraagd wordt<br />
de taak de moeite waard vind<strong>en</strong><br />
de taak als e<strong>en</strong> haalbare taak ervar<strong>en</strong><br />
wet<strong>en</strong> welke aanpakstrategieën geactualiseerd moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong> eerste planning kunn<strong>en</strong> opmak<strong>en</strong><br />
zicht hebb<strong>en</strong> op evaluatiecriteria: wanneer is de taak voldo<strong>en</strong>de?<br />
Maar ook zal er aandacht <strong>en</strong> ondersteuning gebod<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> bij volg<strong>en</strong>de aspect<strong>en</strong>:<br />
Het ler<strong>en</strong> zelf<br />
ondersteun<strong>en</strong> van efficiënte leerstrategieën<br />
afhankelijk van de leertaak (studietaak, discussietaak, probleemtaak, toepassingstaak, strategietaak,…)<br />
Leerkracht - Tips voor leerkracht<strong>en</strong> - JBI<br />
36
De taak reguler<strong>en</strong><br />
proces bewak<strong>en</strong><br />
oorzak<strong>en</strong> ontdekk<strong>en</strong> van fal<strong>en</strong> <strong>en</strong> alternatiev<strong>en</strong> selecter<strong>en</strong><br />
Aandacht <strong>en</strong> conc<strong>en</strong>tratie hoog houd<strong>en</strong><br />
(zelf)motivatietechniek<strong>en</strong><br />
emoties onder controle houd<strong>en</strong><br />
omgevingscontrole<br />
Organisatievorm<strong>en</strong>: hoek<strong>en</strong>- <strong>en</strong> contractwerk<br />
klemtoon op het eig<strong>en</strong> leerproces verk<strong>en</strong>n<strong>en</strong> <strong>en</strong> verbeter<strong>en</strong><br />
Leerling<strong>en</strong> werk<strong>en</strong> zelfstandig aan tak<strong>en</strong>. Hoek<strong>en</strong>werk <strong>en</strong> contractwerk zijn organisatievorm<strong>en</strong> waarmee<br />
dit kan gerealiseerd word<strong>en</strong>. In het basisonderwijs bestaat daar rond al heel wat know how. Ook binn<strong>en</strong><br />
het secundair word<strong>en</strong> deze organisatievorm<strong>en</strong> meer <strong>en</strong> meer gebruikt.<br />
Contractwerk is e<strong>en</strong> organisatievorm waarbij voor ieder individuele leerling e<strong>en</strong> activiteit<strong>en</strong>pakket (contract)<br />
voor e<strong>en</strong> bepaalde periode formeel wordt vastgelegd (werktijd) waarbinn<strong>en</strong> hij/zij relatief zelfstandig<br />
over de duur <strong>en</strong> de volgorde van de activiteit<strong>en</strong> kan besliss<strong>en</strong>. Met contractwerk bied<strong>en</strong> we leerling<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
tak<strong>en</strong>pakket aan waarbij ze zelfstandig hun tijd kunn<strong>en</strong> invull<strong>en</strong>. Vaak bestaat e<strong>en</strong> pakket uit e<strong>en</strong> verplicht<br />
gedeelte <strong>en</strong> e<strong>en</strong> keuzegedeelte. Met contractwerk is het mogelijk in te spel<strong>en</strong> op individuele verschill<strong>en</strong>.<br />
Het is immers makkelijk om ook individuele tak<strong>en</strong> aan e<strong>en</strong> contractbrief toe te voeg<strong>en</strong>.<br />
Contractwerk bestaat al sinds het begin van de twintigste eeuw to<strong>en</strong> H. Parkhurst het gebruikte als onderwijzeres<br />
in e<strong>en</strong> plattelandsschooltje met één klas. Deze situatie zette haar aan tot individualisering. In haar<br />
systeem kreg<strong>en</strong> de kinder<strong>en</strong> e<strong>en</strong> pakket bestaande uit week- <strong>en</strong> maandtak<strong>en</strong> met zelfcontrole. De leerkracht<br />
werd e<strong>en</strong> begeleider bij de zelfstudie van de leerling<strong>en</strong>. In 1922 schreef ze de organisatie van haar<br />
schoolsysteem neer in het Dalton-plan. Deze gedacht<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> veel invloed gehad op het Amerikaanse<br />
onderwijssysteem. Prof. Dr. Ferre Laevers omschrijft in 1987 contractwerk als volgt: ‘Contractwerk is e<strong>en</strong><br />
organisatievorm waarbij voor iedere individuele leerling e<strong>en</strong> activiteit<strong>en</strong>pakket voor e<strong>en</strong> bepaalde periode<br />
(bijvoorbeeld e<strong>en</strong> week) formeel is vastgelegd. Om het pakket af te werk<strong>en</strong> krijgt hij/zij e<strong>en</strong> bepaald deel<br />
van de lestijd<strong>en</strong> (contractwerktijd) ter beschikking waarbij hij/zij relatief zelfstandig over de duur <strong>en</strong> de<br />
volgorde van de onderscheid<strong>en</strong> activiteit<strong>en</strong> kan besliss<strong>en</strong>.’<br />
Enkele basisprincipes van contractwerk:<br />
het contract bestaat meestal uit verplichte opdracht<strong>en</strong> <strong>en</strong> keuzeopdracht<strong>en</strong><br />
de opdracht<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> voor iedere<strong>en</strong> dezelfde zijn, maar ze kunn<strong>en</strong> ook verschill<strong>en</strong>d zijn per groep of<br />
zelfs per individuele leerling<br />
binn<strong>en</strong> het less<strong>en</strong>rooster is er tijd voorzi<strong>en</strong> om aan het contract te werk<strong>en</strong><br />
de tijdsspanne waarover leerling<strong>en</strong> beschikk<strong>en</strong> om deze tak<strong>en</strong> uit te voer<strong>en</strong>, kan variër<strong>en</strong> van <strong>en</strong>kele<br />
less<strong>en</strong> tot verschill<strong>en</strong>de wek<strong>en</strong><br />
de leerling<strong>en</strong> werk<strong>en</strong> alle<strong>en</strong>, per twee of in e<strong>en</strong> klein groepje aan de opdracht<strong>en</strong><br />
contractwerk zi<strong>en</strong> we niet als e<strong>en</strong> doel op zich maar als e<strong>en</strong> hulpmiddel om bepaalde doelstelling<strong>en</strong> na<br />
te strev<strong>en</strong><br />
Uit de opsomming blijkt dat elke vakleerkracht deze organisatievorm op verschill<strong>en</strong>de manier<strong>en</strong> kan invull<strong>en</strong>.<br />
De doelstelling<strong>en</strong> die hij hiermee voor og<strong>en</strong> houdt, vorm<strong>en</strong> het criterium om te besliss<strong>en</strong> over bepaalde<br />
inhoud<strong>en</strong>, regels <strong>en</strong> afsprak<strong>en</strong>.<br />
Het werk<strong>en</strong> in hoek<strong>en</strong> is e<strong>en</strong> andere organisatievorm die net als contractwerk het klassikale systeem doorbreekt.<br />
E<strong>en</strong> leerkracht kan kiez<strong>en</strong> voor contractwerk, hoek<strong>en</strong>werk of e<strong>en</strong> m<strong>en</strong>gvorm.<br />
Hoek<strong>en</strong>werk is e<strong>en</strong> leeromgeving waarin structuur wordt aangebracht die kinder<strong>en</strong>/<strong>jonger<strong>en</strong></strong> uitlokt om tot<br />
activiteit <strong>en</strong> zo tot ler<strong>en</strong> te kom<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> grote diversiteit aan inhoud <strong>en</strong> aard van activiteit<strong>en</strong> gericht op<br />
Leerkracht - Tips voor leerkracht<strong>en</strong> - JBI<br />
37
oef<strong>en</strong><strong>en</strong>, verk<strong>en</strong>n<strong>en</strong> <strong>en</strong> experim<strong>en</strong>ter<strong>en</strong>.<br />
Binn<strong>en</strong> hoek<strong>en</strong>werk kunn<strong>en</strong> <strong>jonger<strong>en</strong></strong> actief aan de slag met allerlei material<strong>en</strong>. De inhoud wordt h<strong>en</strong> aangebod<strong>en</strong><br />
via de hoek<strong>en</strong> <strong>en</strong> via het materiaal. Ze word<strong>en</strong> uitg<strong>en</strong>odigd om er zelf mee aan de slag te gaan<br />
via allerlei activiteit<strong>en</strong>. Met hoek<strong>en</strong>werk is het mogelijk om ook allerlei keuzeactiviteit<strong>en</strong> aan te bied<strong>en</strong>.<br />
Werk<strong>en</strong> in hoek<strong>en</strong> vraagt wel e<strong>en</strong> bepaalde klasschikking. De ruimte wordt in verschill<strong>en</strong>de hoek<strong>en</strong> ingedeeld.<br />
Elke hoek is vanzelfsprek<strong>en</strong>d niet noodzakelijk e<strong>en</strong> ‘echte’ hoek. E<strong>en</strong> tafel teg<strong>en</strong> de muur kan ook<br />
e<strong>en</strong> hoek zijn. Op e<strong>en</strong> bepaald tijdstip in de less<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong> de leerling<strong>en</strong> e<strong>en</strong> aanbod van verschill<strong>en</strong>de<br />
opdracht<strong>en</strong> <strong>en</strong> activiteit<strong>en</strong>. Deze opdracht<strong>en</strong> word<strong>en</strong> uitgevoerd in de verschill<strong>en</strong>de hoek<strong>en</strong>. Deze hoek<strong>en</strong><br />
zijn zo ingericht <strong>en</strong> de opdracht<strong>en</strong> zodanig opgesteld dat de leerling<strong>en</strong> er zelfstandig aan het werk kunn<strong>en</strong><br />
gaan.<br />
Meestal is de ruimte in e<strong>en</strong> hoek beperkt zodat er bij hoek<strong>en</strong>werk meer afsprak<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> gemaakt word<strong>en</strong><br />
over wie op e<strong>en</strong> bepaald mom<strong>en</strong>t in e<strong>en</strong> hoek kan werk<strong>en</strong>.<br />
Elke leerling kan individueel aan e<strong>en</strong> opdracht werk<strong>en</strong>. Maar hoek<strong>en</strong>werk is ook uitermate geschikt om<br />
coöperatief te werk<strong>en</strong> in kleine groepjes.<br />
Hoek<strong>en</strong>werk biedt meestal ruimere oef<strong>en</strong>kans<strong>en</strong>. Material<strong>en</strong> <strong>en</strong> werkvorm<strong>en</strong> die minder geschikt zijn voor<br />
klassikaal gebruik, kunn<strong>en</strong> meer aan bod kom<strong>en</strong> tijd<strong>en</strong>s hoek<strong>en</strong>werk (zoals computer, leerspell<strong>en</strong>, …)<br />
Welke opdracht<strong>en</strong> pass<strong>en</strong> in contractwerk <strong>en</strong> in hoek<strong>en</strong>werk?<br />
Inoef<strong>en</strong><strong>en</strong>, verwerk<strong>en</strong>, toepass<strong>en</strong>, herhal<strong>en</strong><br />
Veel leerkracht<strong>en</strong> vind<strong>en</strong> het zinvol om contract- <strong>en</strong> hoek<strong>en</strong>werk op te stell<strong>en</strong> rond de leerstof van e<strong>en</strong><br />
vorig leerstofblok in plaats van rond de leerstof die op dat mom<strong>en</strong>t in de klassikale less<strong>en</strong> aan bod komt.<br />
Het kiez<strong>en</strong> van de volgorde van werk<strong>en</strong>, het niet kiez<strong>en</strong> van alle hoek<strong>en</strong>,… vormt op die manier ge<strong>en</strong><br />
probleem.<br />
Studer<strong>en</strong><br />
Dit zijn opdracht<strong>en</strong> die vaak eerder als huistaak of less<strong>en</strong> word<strong>en</strong> opgegev<strong>en</strong>. Het mooie ervan is dat<br />
leerling<strong>en</strong> tijd<strong>en</strong>s de schooltijd kans<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong> om dit soort tak<strong>en</strong> of opdracht<strong>en</strong> te mak<strong>en</strong>. Op die manier<br />
word<strong>en</strong> verkeerde strategieën <strong>en</strong> problem<strong>en</strong> veel sneller gezi<strong>en</strong> <strong>en</strong> kan de leerkracht hierbij correct begeleid<strong>en</strong>.<br />
Jezelf toets<strong>en</strong><br />
Als logisch gevolg van de studeertak<strong>en</strong> mog<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> soms ook zichzelf of elkaar toets<strong>en</strong>. Leerling<strong>en</strong><br />
nem<strong>en</strong> bij zichzelf cassettetoets<strong>en</strong> af of gev<strong>en</strong> elkaar e<strong>en</strong> dictee.<br />
Iets nieuws ontdekk<strong>en</strong>/opzoekwerk<br />
Bij de start <strong>en</strong> ook tijd<strong>en</strong>s het uitwerk<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> onderwerp (wet<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong>, aardrijkskunde, mavo, PAV,<br />
geschied<strong>en</strong>is, …) kan het bijvoorbeeld zinvol zijn dat leerling<strong>en</strong> basis- of aanvull<strong>en</strong>de informatie/docum<strong>en</strong>tatie<br />
opzoek<strong>en</strong> in klas <strong>en</strong>/of schoolbibliotheek, in krant<strong>en</strong>, op internet, …<br />
Andere mogelijke tak<strong>en</strong> zijn deze waardoor leerling<strong>en</strong> zelfstandig e<strong>en</strong> stuk werkelijkheid ontsluit<strong>en</strong>. Ontdekdoz<strong>en</strong>,<br />
proefopstelling<strong>en</strong>, stap-voor-stap-instructies, computer <strong>en</strong> cd-rom gev<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> de nodige<br />
structuur <strong>en</strong> ondersteuning bij dit leerproces.<br />
E<strong>en</strong> heel specifieke variant zijn de zog<strong>en</strong>aamde leercontract<strong>en</strong> of studietak<strong>en</strong>/projecttak<strong>en</strong>.<br />
E<strong>en</strong> leercontract bevat:<br />
e<strong>en</strong> goed afgebak<strong>en</strong>d onderwerp zoals de spin<br />
e<strong>en</strong> leerdoel, nl. wat de leerling op het einde van de werkperiode moet geleerd hebb<strong>en</strong><br />
de verschill<strong>en</strong>de leerstapp<strong>en</strong> (deze gev<strong>en</strong> aan wat e<strong>en</strong> leerling achtere<strong>en</strong>volg<strong>en</strong>s gaat do<strong>en</strong> <strong>en</strong> zijn<br />
e<strong>en</strong> houvast)<br />
de werkmom<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>en</strong> werkperiode (beschikbare tijd)<br />
de middel<strong>en</strong> (materiaal, boek<strong>en</strong>, …)<br />
afsprak<strong>en</strong> omtr<strong>en</strong>t tijdstipp<strong>en</strong> van controle door de leerkracht<br />
aard van de demonstratie. De leerling<strong>en</strong> bepal<strong>en</strong> wat het eindproduct zal zijn van hun leerproces. Dat<br />
kan van alles zijn: e<strong>en</strong> boekje, e<strong>en</strong> t<strong>en</strong>toonstelling, e<strong>en</strong> spreekoef<strong>en</strong>ing, e<strong>en</strong> wandplaat, e<strong>en</strong> werkblad<br />
voor andere leerling<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> spel, …<br />
e<strong>en</strong> overbruggingsactiviteit voor wie sneller klaar is.<br />
Leerkracht - Tips voor leerkracht<strong>en</strong> - JBI<br />
38
nieuwe leerstof<br />
Het is mogelijk om bepaalde nieuwe leerstof die min of meer voorgeprogrammeerd is, als e<strong>en</strong> opdracht<br />
in contract- <strong>en</strong> hoek<strong>en</strong>werk te stopp<strong>en</strong>. Zelfontdekk<strong>en</strong>d ler<strong>en</strong> is immers d<strong>en</strong>kontwikkeling. Leerling<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
nieuwe formule lat<strong>en</strong> afleid<strong>en</strong> of e<strong>en</strong> rek<strong>en</strong>regel lat<strong>en</strong> ontdekk<strong>en</strong> kan via e<strong>en</strong> geprogrammeerde werkinstructie<br />
best lukk<strong>en</strong> <strong>en</strong> heel leerrijk zijn. Controle of nabespreking zijn dan vanzelfsprek<strong>en</strong>d wel aangewez<strong>en</strong>.<br />
vakoverstijg<strong>en</strong>de of vakgerichte opdracht<strong>en</strong><br />
In secundair onderwijs bestaat contract- <strong>en</strong> hoek<strong>en</strong>werk meestal in e<strong>en</strong> eerste fase uit opdracht<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong> aanbod voor één vak. Het is echter absoluut zinvol om na <strong>en</strong>kele jar<strong>en</strong> contract- <strong>en</strong> hoek<strong>en</strong>werk te<br />
gaan d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> aan het vakoverstijg<strong>en</strong>d werk<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> contractwerk kan dan opdracht<strong>en</strong> bevatt<strong>en</strong> die over<br />
verschill<strong>en</strong>de vakk<strong>en</strong> lop<strong>en</strong> waarbij leerkracht<strong>en</strong> ook meerdere ur<strong>en</strong> beschikbaar zijn voor e<strong>en</strong> klasgroep<br />
<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> meer kans<strong>en</strong> gebod<strong>en</strong> word<strong>en</strong> om individueel begeleiding te vrag<strong>en</strong>.<br />
E<strong>en</strong> voorbeeld:<br />
Wekelijks less<strong>en</strong>rooster<br />
4 a 4B 4 c 5a 5B 5c<br />
Wiskunde Aardrijkskunde Geschied<strong>en</strong>is Nederlands Latijn Frans<br />
Geschied<strong>en</strong>is Wiskunde Aardrijkskunde Frans Nederlands Biologie<br />
Aardrijkskunde Geschied<strong>en</strong>is Wiskunde Biologie Frans Nederlands<br />
Contractnamiddag (per drie wek<strong>en</strong>)<br />
vIerde Jaar vIJfde Jaar<br />
Contractwerk voor Wiskunde, Geschied<strong>en</strong>is,<br />
Aardrijkskunde<br />
Begeleiding:<br />
lesuur 1: lk. wi/gesch<br />
lesuur 2: lk. wi/aard<br />
lesuur 3: lk. gesch/aard<br />
Leerkracht - Tips voor leerkracht<strong>en</strong> - JBI<br />
Contractwerk voor Nederlands, Latijn/<br />
Biologie,Frans<br />
Begeleiding:<br />
lesuur 1: lk. Ne/Fr<br />
lesuur 2: lk. bio/Ne<br />
lesuur 3: lk. Latijn<br />
Groepsbegeleiding<strong>en</strong>:<br />
lesuur 1: 2 x Latijn<br />
lesuur 2: 2 x Frans<br />
lesuur 3: 2 x Nederlands<br />
verplichte <strong>en</strong> keuze-opdracht<strong>en</strong>/-hoek<strong>en</strong><br />
Eén van de basisvereist<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> contractwerk is de sam<strong>en</strong>stelling uit verplichte <strong>en</strong> keuzeopdracht<strong>en</strong>.<br />
Maar ook binn<strong>en</strong> hoek<strong>en</strong>werk werk je best met verplichte <strong>en</strong> keuzehoek<strong>en</strong>.<br />
Soms omvat de werktijd zoveel verplichte opdracht<strong>en</strong> dat alle<strong>en</strong> de sterkste leerling<strong>en</strong> tijd hebb<strong>en</strong> om aan<br />
de keuzeactiviteit<strong>en</strong> te werk<strong>en</strong>. Deze opdracht<strong>en</strong> zijn dikwijls ook door de leerkracht bedoeld als extraatje<br />
voor de vlugste <strong>en</strong> sterkste leerling<strong>en</strong> die anders tijd over hebb<strong>en</strong>. Wanneer de leerkracht echter zelfsturing<br />
<strong>en</strong> betrokk<strong>en</strong>heid gericht op fundam<strong>en</strong>teel ler<strong>en</strong> als doel heeft, zou elke leerling de kans moet<strong>en</strong><br />
krijg<strong>en</strong> om keuzeopdracht<strong>en</strong> uit te voer<strong>en</strong>. Leerling<strong>en</strong>initiatief, wat hier het kiez<strong>en</strong> van activiteit<strong>en</strong> betek<strong>en</strong>t,<br />
verhoogt immers de betrokk<strong>en</strong>heid, wat juist de bedoeling is voor de zwakste leerling<strong>en</strong>.<br />
Op<strong>en</strong> <strong>en</strong> geslot<strong>en</strong> opdracht<strong>en</strong><br />
Onder op<strong>en</strong> opdracht<strong>en</strong> verstaan we tak<strong>en</strong> waarvan het resultaat niet vooraf vastligt. Er kunn<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> correctiesleutels<br />
bij gegev<strong>en</strong> word<strong>en</strong> zoals dat wel kan bij geslot<strong>en</strong> opdracht<strong>en</strong>.<br />
Beide soort<strong>en</strong> opdracht<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> in contract- <strong>en</strong> hoek<strong>en</strong>werk voorkom<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> werkblad uit e<strong>en</strong> handboek<br />
39
is bijvoorbeeld meestal e<strong>en</strong> geslot<strong>en</strong> opdracht. E<strong>en</strong> verhaal schrijv<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> opdracht beeldopvoeding,<br />
e<strong>en</strong> stukje poëzie verwerk<strong>en</strong> zijn op<strong>en</strong> opdracht<strong>en</strong>. Op<strong>en</strong> opdracht<strong>en</strong> zijn uitermate geschikt want naast<br />
het stimuler<strong>en</strong> van de creativiteit bied<strong>en</strong> ze net als de keuzeopdracht<strong>en</strong> e<strong>en</strong> oplossing om verschill<strong>en</strong> in<br />
werktempo op te vang<strong>en</strong>.<br />
Schoolse <strong>en</strong> speelse opdracht<strong>en</strong><br />
E<strong>en</strong> contract of e<strong>en</strong> hoek is ge<strong>en</strong> zoethoudertje dat <strong>en</strong>kel leuk moet zijn zonder meer. Ler<strong>en</strong> kan ook<br />
op e<strong>en</strong> speelse manier gebeur<strong>en</strong>. Vandaar dat we pleit<strong>en</strong> om ook speelse opdracht<strong>en</strong> op te nem<strong>en</strong>. De<br />
opdracht<strong>en</strong> in spelvorm houd<strong>en</strong> uiteraard wel verband met het ler<strong>en</strong>.<br />
Natuurlijk kunn<strong>en</strong> ook schoolse opdracht<strong>en</strong> opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> word<strong>en</strong>. Maar hier geldt e<strong>en</strong> waarschuwing. We<br />
stell<strong>en</strong> vaak vast dat leerkracht<strong>en</strong> de schoolse, meer saaie oef<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> bij de verplichte tak<strong>en</strong> plaats<strong>en</strong>,<br />
terwijl de speelse opdracht<strong>en</strong> tot de keuzeopdracht<strong>en</strong> behor<strong>en</strong>.<br />
Wanneer daarnaast het aantal verplichte opdracht<strong>en</strong> vrij hoog is, kom<strong>en</strong> de zwakke leerling<strong>en</strong> niet aan<br />
de leuke opdracht<strong>en</strong> toe. Conclusie: precies zij voor wie de schoolse opdracht<strong>en</strong> niet veel inspanning<strong>en</strong><br />
vrag<strong>en</strong>, word<strong>en</strong> als het ware extra beloond met ‘spelletjes’. We stell<strong>en</strong> daarom voor de speelse opdracht<strong>en</strong><br />
in het pakket van de verplichte opdracht<strong>en</strong> te plaats<strong>en</strong>. En waarom zelfs ge<strong>en</strong> moeilijke schoolse opdracht<br />
in de keuzeopdracht<strong>en</strong> opnem<strong>en</strong>? Ze vorm<strong>en</strong> misschi<strong>en</strong> e<strong>en</strong> uitdaging voor de sterkere leerling<strong>en</strong>.<br />
zelfstandige versus begeleide tak<strong>en</strong><br />
Contract- <strong>en</strong> hoek<strong>en</strong>werk bevat niet alle<strong>en</strong> zelfstandige tak<strong>en</strong>. Dit is e<strong>en</strong> alom verspreide misvatting. Het<br />
zijn organisatievorm<strong>en</strong> die het juist mogelijk mak<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> die er nood aan hebb<strong>en</strong> extra instructie <strong>en</strong><br />
op maat gesned<strong>en</strong> begeleiding te gev<strong>en</strong>.<br />
Individueel of partnerwerk<br />
Zowel binn<strong>en</strong> hoek<strong>en</strong>werk als tijd<strong>en</strong>s contractwerk moet er voldo<strong>en</strong>de afwisseling zijn tuss<strong>en</strong> de individuele<br />
werktijd <strong>en</strong> deze sam<strong>en</strong> met klasg<strong>en</strong>ot<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> goed uitgangspunt hiervoor zijn de coöperatieve tak<strong>en</strong>.<br />
coöperatieve tak<strong>en</strong><br />
K<strong>en</strong>merk<strong>en</strong>d voor coöperatieve tak<strong>en</strong> zijn:<br />
Wederzijdse afhankelijkheid: de opdracht wordt zo geformuleerd dat de groep alle<strong>en</strong> succesvol kan<br />
zijn als alle groepsled<strong>en</strong> zich inzett<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> bijdrage lever<strong>en</strong>. Leerling<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> elkaar aanmoedig<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> help<strong>en</strong>.<br />
Niet alle<strong>en</strong> het groepsresultaat telt. Elke leerling wordt ook persoonlijk beoordeeld op prestaties <strong>en</strong><br />
gedrag.<br />
Stimuleert communicatie in het algeme<strong>en</strong> <strong>en</strong> oplossingsprocess<strong>en</strong> in het bijzonder.<br />
Soort<strong>en</strong> coöperatieve tak<strong>en</strong><br />
Oef<strong>en</strong>opdracht<strong>en</strong> (lez<strong>en</strong>, fysicaproblem<strong>en</strong>, woord<strong>en</strong>schat Latijn, …)<br />
Doe-opdracht<strong>en</strong> (proefopstelling<strong>en</strong>, informatieverzameling, technologische opdracht<strong>en</strong>, …)<br />
Praatopdracht<strong>en</strong> (ervaring<strong>en</strong>/m<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> uitwissel<strong>en</strong>, discussie)<br />
Spelopdracht<strong>en</strong> (informatieve spel<strong>en</strong>, bewerkte gezelschapsspel<strong>en</strong>, bestaande gezelschapsspel<strong>en</strong>,<br />
quiz, puzzel, …)<br />
Legpuzzel (zie ook ICO-didactiek)<br />
Concrete ideeën voor contract- <strong>en</strong> hoek<strong>en</strong>werk<br />
Jaarhoek<strong>en</strong><br />
E<strong>en</strong> jaarhoek is e<strong>en</strong> hoek waarvan de opdracht hetzelfde blijft gedur<strong>en</strong>de het hele jaar.<br />
Zulke hoek<strong>en</strong> vrag<strong>en</strong> dus alle<strong>en</strong> in het begin van het schooljaar e<strong>en</strong> extra tijdsinvestering.<br />
De opdracht die bij e<strong>en</strong> jaarhoek hoort, wordt soms in contractvorm weergegev<strong>en</strong>.<br />
Leerkracht - Tips voor leerkracht<strong>en</strong> - JBI<br />
40
Voorbeeld 1 voor de eerste graad: e<strong>en</strong> leeshoek met leesboek<strong>en</strong>, pr<strong>en</strong>t<strong>en</strong>boek<strong>en</strong> <strong>en</strong> informatieve boek<strong>en</strong>.<br />
E<strong>en</strong> jaaropdracht bij deze hoek kan zijn:<br />
Lees dit jaar 1 pr<strong>en</strong>tboek, 2 leesboek<strong>en</strong> <strong>en</strong> 2 infoboek<strong>en</strong> naar keuze <strong>en</strong> maak voor elk 1 grabbeltaak.<br />
De leerkracht maakt voor de drie soort<strong>en</strong> boek<strong>en</strong> elk e<strong>en</strong> 5-tal opdracht<strong>en</strong>. Elke opdracht wordt in e<strong>en</strong> leeg<br />
filmrolletje gestok<strong>en</strong>. Naargelang het soort boek waarnaar de opdracht verwijst, krijgt het filmrolletje e<strong>en</strong><br />
bepaalde kleur <strong>en</strong> e<strong>en</strong> nummer. Let op verscheid<strong>en</strong>heid in soort<strong>en</strong> opdracht<strong>en</strong>.<br />
Deze ‘grabbeltak<strong>en</strong>’ kom<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> ‘grabbeldoos’. De tak<strong>en</strong> word<strong>en</strong> achteraf in hun leeshoekkaft verzameld.<br />
Rode grabbeltak<strong>en</strong> voor pr<strong>en</strong>t<strong>en</strong>boek<strong>en</strong><br />
Kies de mooiste pr<strong>en</strong>t <strong>en</strong> schrijf er e<strong>en</strong> zin bij. Noteer titel boek, bladzijde tek<strong>en</strong>ing <strong>en</strong> de zin.<br />
Maak zelf e<strong>en</strong> tek<strong>en</strong>ing bij e<strong>en</strong> stuk van het verhaal. Kopieer de tekst.<br />
Maak e<strong>en</strong> folder voor het boek dat m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> aanzet tot kop<strong>en</strong>.<br />
Wat vind je van de tek<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>? Mooi? Lelijk? Waarom?<br />
Gro<strong>en</strong>e grabbeltak<strong>en</strong> voor de leesboek<strong>en</strong><br />
Ontwerp e<strong>en</strong> nieuwe kaft.<br />
Stel de hoofdpersonages voor.<br />
Selecteer e<strong>en</strong> spann<strong>en</strong>d (droevig, grappig) stuk <strong>en</strong> lees het voor tijd<strong>en</strong>s de volg<strong>en</strong>de boek<strong>en</strong>kring (schrijf<br />
je naam op de intek<strong>en</strong>lijst voor de volg<strong>en</strong>de boek<strong>en</strong>kring).<br />
Schrijf e<strong>en</strong> brief naar de auteur van het boek waarin je vertelt over je leeservaring.<br />
Zoek of maak 3 gedicht<strong>en</strong> of liedjes die volg<strong>en</strong>s jou goed bij het boek pass<strong>en</strong>. Vertel waarover je die keuze<br />
hebt gemaakt.<br />
Verzin e<strong>en</strong> extra personnage <strong>en</strong> vertel hoe het binn<strong>en</strong> het verhaal past.<br />
Gele grabbeltak<strong>en</strong> voor de informatieve boek<strong>en</strong><br />
Bed<strong>en</strong>k 2 vrag<strong>en</strong> waar het antwoord van te vind<strong>en</strong> is in jouw boek.<br />
Noteer één ontdekking (wat je nog niet wist <strong>en</strong> nu wel door het lez<strong>en</strong> van het boek).<br />
Maak e<strong>en</strong> wandplaat rond het thema van je boek (met pr<strong>en</strong>t<strong>en</strong>, stukjes tekst).<br />
Geef e<strong>en</strong> spreekbeurt over het thema van je boek (spreek met de leerkracht e<strong>en</strong> datum af).<br />
Zoek e<strong>en</strong> ander boek over hetzelfde thema in de bibliotheek. Kopieer de inhoudstafel. Zoek gelijk<strong>en</strong>iss<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong> in inhoud tuss<strong>en</strong> de twee boek<strong>en</strong>.<br />
De leerling<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> elke maand tijd<strong>en</strong>s hoek<strong>en</strong>werk vrij werk<strong>en</strong>/lez<strong>en</strong> in de leeshoek. Ze moet<strong>en</strong> er wel<br />
voor zorg<strong>en</strong> dat hun leesopdracht op het einde van het jaar (trimester) afgewerkt is. In het leeshoekkaft<br />
zit voor iedere leerling e<strong>en</strong> registratieblad waarop ze de titel van hun boek<strong>en</strong> <strong>en</strong> het nummer van de grabbeltak<strong>en</strong><br />
kunn<strong>en</strong> aanduid<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> kruisje in de kolom geeft aan dat ze het boek aan het lez<strong>en</strong> zijn <strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong> kruisje in de kolom betek<strong>en</strong>t dat ze bezig zijn aan de verwerkingsopdracht. Het nummer van de<br />
grabbeltaak wordt ook g<strong>en</strong>oteerd.<br />
Ik lees dIt Jaar… tItel? taak klaar<br />
Pr<strong>en</strong>t<strong>en</strong>boek 1<br />
Leesboek 1<br />
Leesboek 2<br />
informatief boek 1<br />
informatief boek 2<br />
Leerkracht - Tips voor leerkracht<strong>en</strong> - JBI<br />
41
Voorbeeld 2 voor de eerste graad: e<strong>en</strong> schrijfhoek<br />
Leerling<strong>en</strong> mak<strong>en</strong> tijd<strong>en</strong>s het jaar zelfstandig e<strong>en</strong> aantal schrijfopdracht<strong>en</strong>. De leerkracht selecteert e<strong>en</strong><br />
aantal schrijfvorm<strong>en</strong>. Op het prikbord in de schrijfhoek hangt e<strong>en</strong> overzicht. Waar nodig zijn er instructiefiches<br />
(g<strong>en</strong>ummerd in e<strong>en</strong> doos in de schrijfhoek). Bij sommige opdracht<strong>en</strong> hoort e<strong>en</strong> schrijfdoos waarin al<br />
het nodige materiaal verzameld is om de opdracht te kunn<strong>en</strong> uitvoer<strong>en</strong> (zie voorbeeld). Wanneer er e<strong>en</strong><br />
klassikale instructie is voorzi<strong>en</strong>, wordt de datum bij de schrijfopdracht g<strong>en</strong>oteerd. De leerling<strong>en</strong> wet<strong>en</strong> dan<br />
dat ze pas na deze datum deze schrijfopdracht kunn<strong>en</strong> mak<strong>en</strong>. In de schrijfhoekkaft word<strong>en</strong> de gemaakte<br />
schrijfopdracht<strong>en</strong> van alle leerling<strong>en</strong> verzameld. Ze zijn per soort geord<strong>en</strong>d <strong>en</strong> di<strong>en</strong><strong>en</strong> als voorbeeld<strong>en</strong>.<br />
Sommige opdracht<strong>en</strong> zijn groeps- of duotak<strong>en</strong>. Op het overzicht van de schrijfopdracht<strong>en</strong> staat dat met<br />
e<strong>en</strong> pictogram vermeld.<br />
De leerling<strong>en</strong> kiez<strong>en</strong> zelf e<strong>en</strong> onderwerp. Elke schrijfvorm moet<strong>en</strong> ze minst<strong>en</strong>s éénmaal gemaakt hebb<strong>en</strong><br />
op het einde van het jaar. E<strong>en</strong> registratieblad helpt de leerling<strong>en</strong> <strong>en</strong> de leerkracht overzicht houd<strong>en</strong> op het<br />
geheel.<br />
Ik scHrIJf dIt<br />
Jaar… tItel?<br />
Dialoog<br />
Gedicht<br />
Brief<br />
Beschrijving<br />
Stripverhaal<br />
Uitnodiging<br />
Sportverslag<br />
Fotoverhaal doos 8<br />
Reclametekst<br />
Leerkracht - Tips voor leerkracht<strong>en</strong> - JBI<br />
<br />
<br />
<br />
klaar<br />
In deze doos zitt<strong>en</strong> briefomslag<strong>en</strong> met reeks<strong>en</strong> van vijf foto’s. Kies binn<strong>en</strong> de minuut e<strong>en</strong> omslag. Leg<br />
de foto’s bov<strong>en</strong>aan je bank, de volgorde mag je zelf bepal<strong>en</strong>. Begin dan e<strong>en</strong> goed verhaal te bed<strong>en</strong>k<strong>en</strong>,<br />
e<strong>en</strong> verhaal dat echt bij de foto’s past. Schrijf je verhaal verzorgd uit. Vergeet niet bov<strong>en</strong>aan je blad het<br />
nummer van de omslag <strong>en</strong> de volgorde van de foto’s te noter<strong>en</strong> (zie nummers achterkant).<br />
Voorbeeld 3 voor de tweede graad: e<strong>en</strong> actuahoek binn<strong>en</strong> PAV<br />
Inrichting & materiaal<br />
rec<strong>en</strong>te krant<strong>en</strong>, jeugd- <strong>en</strong> andere tijdschrift<strong>en</strong><br />
klankopnames van het radionieuws<br />
video-opnames van het nieuws<br />
computer<br />
internet (website VRT-nieuws, Ketnetnieuws, krant<strong>en</strong>…)<br />
briev<strong>en</strong>bus voor de nieuwslezer(s) <strong>en</strong> briev<strong>en</strong>bus voor de redactieled<strong>en</strong><br />
Reportertaak<br />
Met behulp van het materiaal e<strong>en</strong> item voor het jeugdjournaal schrijv<strong>en</strong>. Deze items in de briev<strong>en</strong>bus van<br />
de redactie post<strong>en</strong>.<br />
42
Redacteurstaak<br />
E<strong>en</strong> selectie mak<strong>en</strong>, herschrijv<strong>en</strong>, verbeter<strong>en</strong>, inkort<strong>en</strong>, schrijftaal omzett<strong>en</strong> in spreektaal…<br />
De herwerkte items kom<strong>en</strong> in de briev<strong>en</strong>bus van de nieuwslezers.<br />
Nieuwslezeropdracht<br />
De nieuwslezers van de week verdel<strong>en</strong> de items, oef<strong>en</strong><strong>en</strong> de tekst<strong>en</strong> in, mak<strong>en</strong> tekst<strong>en</strong> voor de autocue,<br />
tim<strong>en</strong> hun tekst (z<strong>en</strong>dtijd 10 minut<strong>en</strong>), pres<strong>en</strong>ter<strong>en</strong> op het einde van de week het jeugdjournaal.<br />
Noteer op het contract wie welke taak moet mak<strong>en</strong> in de actuahoek. In week 1 bijvoorbeeld staat bij 5<br />
leerling<strong>en</strong> op de werkbrief bij de rubriek ‘actuahoek’ ‘reporter’ ingeschrev<strong>en</strong>. Voor de andere leerling<strong>en</strong> is<br />
deze hoek geslot<strong>en</strong>. In week 2 staat op de werkbrief de sam<strong>en</strong>stelling van de redactie aangegev<strong>en</strong> bij de<br />
led<strong>en</strong> van de redactie. In week drie gaan de nieuwslezers aan de slag.<br />
Voor jezelf maak je e<strong>en</strong> jaaroverzicht van wie in welke week welke rol vervult in de actuahoek.<br />
Je kan groepjes met e<strong>en</strong> vaste of wissel<strong>en</strong>de sam<strong>en</strong>stelling vorm<strong>en</strong>. Zorg wel voor e<strong>en</strong> heterog<strong>en</strong>e<br />
sam<strong>en</strong>stelling zodat sam<strong>en</strong>werk<strong>en</strong>d ler<strong>en</strong> kan ontstaan.<br />
actuaHoek: plannIng<br />
groepjes reporter redactie nieuwslezer niets<br />
Anke, Bert, Lieve, Sam Week 1, 5, … Week 2, 6, … Week 3, 7, … Week 4, 8, …<br />
Geert, Silke, Emma, Dries Week 2, 6, … Week 3, 7, … Week 4, 8, … Week 1, 5, …<br />
H<strong>en</strong>drik, Bram, Heidi, Sara Week 3, 7, … Week 4, 8, … Week 1, 5, … Week 2, 6, …<br />
Li<strong>en</strong>, Ward, Wout, Evi Week 4, 8, … Week 1, 5, … Week 2, 6, … Week 3, 7, …<br />
Voorbeeld 4: e<strong>en</strong> projecthoek binn<strong>en</strong> geschied<strong>en</strong>is/aardrijkskunde/…<br />
Leerling<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> in groep werk<strong>en</strong> aan e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong> of opgelegd project. Hulpmiddel<strong>en</strong> zijn projectbriev<strong>en</strong>,<br />
leercontract<strong>en</strong>, stapp<strong>en</strong>plann<strong>en</strong> voor zelfstandig opzoekwerk. Deze hoek is op deze manier e<strong>en</strong> mogelijk<br />
alternatief voor <strong>en</strong>kele less<strong>en</strong>.<br />
E<strong>en</strong> andere manier om met deze hoek te werk<strong>en</strong> is leerling<strong>en</strong> e<strong>en</strong> nieuw thema te lat<strong>en</strong> verk<strong>en</strong>n<strong>en</strong> in de<br />
week voor de introductie <strong>en</strong> instructie ervan. Bijvoorbeeld bij de introductie van het thema ‘klimaat in Azië’<br />
vind<strong>en</strong> de leerling<strong>en</strong> in de projecthoek e<strong>en</strong> aantal informatieve werk<strong>en</strong>, diareeks, video, … De leerling<strong>en</strong><br />
mog<strong>en</strong> hier vrij lez<strong>en</strong> <strong>en</strong> snuffel<strong>en</strong>. Op e<strong>en</strong> prikbord mog<strong>en</strong> ze de woordspin in verband met het thema<br />
aanvull<strong>en</strong>, kunn<strong>en</strong> ze doe-ideeën voor of hun vrag<strong>en</strong> over het thema in de vrag<strong>en</strong>/ideeënbus post<strong>en</strong>. Wie<br />
wil mag voor de leerkracht vrag<strong>en</strong>. De introductie van het nieuwe thema de week daarop begint telk<strong>en</strong>s<br />
met e<strong>en</strong> ‘ondervraging’ van de leerkracht. De vrag<strong>en</strong> die hij niet kan beantwoord<strong>en</strong> kom<strong>en</strong> in de projecthoek<br />
te hang<strong>en</strong>.<br />
Voorbeeld 5: e<strong>en</strong> gezelschapsspelhoek in e<strong>en</strong> les Engels of Frans<br />
In het begin van het schooljaar vull<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> op e<strong>en</strong> lijst in welke gezelschapsspell<strong>en</strong> ze thuis hebb<strong>en</strong>.<br />
De leerkracht maakt hier e<strong>en</strong> selectie uit. Elke x-aantal wek<strong>en</strong> wordt tijd<strong>en</strong>s contractwerk e<strong>en</strong> nieuw<br />
spel geïntroduceerd. De leerling<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> e<strong>en</strong> vaste ‘speelgroep’ <strong>en</strong> ‘speeldag’ (beide aangeduid op hun<br />
werkbrief). De leerkracht geeft indi<strong>en</strong> nodig de instructie (andere mogelijkhed<strong>en</strong>: één van de groepsled<strong>en</strong><br />
krijgt in z’n contract e<strong>en</strong> kopie van de spelregels <strong>en</strong> moet deze op voorhand bestuder<strong>en</strong>/de leerling van<br />
wie het spel is legt de werking uit). Deze spelvorm bevordert sociale compet<strong>en</strong>ties <strong>en</strong> kan e<strong>en</strong> uitdaging<br />
zijn om in e<strong>en</strong> vreemde taal met mekaar te sprek<strong>en</strong>.<br />
Voorbeeld 6: de luisterhoek<br />
In de boek<strong>en</strong>kast is één rek voorzi<strong>en</strong> voor cd’s. Verder vindt m<strong>en</strong> hier twee cd-spelers.<br />
Op de cd’s is e<strong>en</strong> symbool <strong>en</strong> e<strong>en</strong> nummer aangebracht. Bij de luisteropdracht<strong>en</strong> hor<strong>en</strong> werkblad<strong>en</strong> of<br />
materiaal waarop m<strong>en</strong> hetzelfde symbool <strong>en</strong> nummer als op de bijhor<strong>en</strong>de cassette/cd terugvindt. Kopieën<br />
van de werkblad<strong>en</strong> zitt<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> kaft. Het laatste werkblad is op e<strong>en</strong> gekleurd blad gekopieerd, dat mog<strong>en</strong><br />
Leerkracht - Tips voor leerkracht<strong>en</strong> - JBI<br />
43
de leerling<strong>en</strong> niet nem<strong>en</strong>. Wie het laatste witte werkblad neemt, legt het gekleurde werkblad in het hoek<strong>en</strong>bakje<br />
van de leerkracht. Zo weet de leerkracht dat zij nieuwe kopieën moet mak<strong>en</strong> <strong>en</strong> de kaft aanvull<strong>en</strong>.<br />
De werkblad<strong>en</strong> word<strong>en</strong> achteraf in het hoek<strong>en</strong>schrift onder de rubriek ‘luisterhoek’ gekleefd. E<strong>en</strong> hoek<strong>en</strong>kaart<br />
registreert welke cd’s al beluisterd zijn.<br />
Voorbeeld 7: het reisbureau binn<strong>en</strong> mavo<br />
In deze hoek vind<strong>en</strong> de leerling<strong>en</strong> reisfolders, weg<strong>en</strong>kaart<strong>en</strong>, atlas, wereldbol, … De leerling<strong>en</strong> stell<strong>en</strong> aan<br />
de hand van e<strong>en</strong> ‘stapp<strong>en</strong>plan’ e<strong>en</strong> reis sam<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> door h<strong>en</strong> gekoz<strong>en</strong> land. In e<strong>en</strong> stapp<strong>en</strong>plan staan de<br />
verschill<strong>en</strong>de deelopdracht<strong>en</strong> stap per stap beschrev<strong>en</strong> met telk<strong>en</strong>s <strong>en</strong>kele ‘tips’. Deelopdracht<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong><br />
zijn: e<strong>en</strong> reisformule kiez<strong>en</strong> (strandvakantie, fietsvakantie, culturele rondreis, actieve sportvakantie, …),<br />
overnachtingsmogelijkhed<strong>en</strong> (hotel, camping, vakantiehuisje, …) verk<strong>en</strong>n<strong>en</strong> <strong>en</strong> prijs berek<strong>en</strong><strong>en</strong>, reisroute<br />
opstell<strong>en</strong> (afstand, vervoermiddel, kost<strong>en</strong> zoals b<strong>en</strong>zine/autosnelwegtaks/overnachting), excursies plann<strong>en</strong>,<br />
bagagelijstje mak<strong>en</strong>, <strong>en</strong>z. Deze hoek zet je dichtbij de boek<strong>en</strong>hoek/docum<strong>en</strong>tatiec<strong>en</strong>trum waar ze<br />
ook boek<strong>en</strong> over verschill<strong>en</strong>de land<strong>en</strong> terugvind<strong>en</strong>. Heb je e<strong>en</strong> computer met internetaansluiting, dan kan<br />
je kinder<strong>en</strong> ook hier naar info lat<strong>en</strong> zoek<strong>en</strong>. Vele land<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> sites met toeristische informatie (tot <strong>en</strong><br />
met de prijz<strong>en</strong> van de ‘péages’) die uiterst geschikt voor opzoekwerk.<br />
Voorbeeld 8: e<strong>en</strong> speurhoek voor e<strong>en</strong> technisch vak<br />
E<strong>en</strong> hoek met opdracht<strong>en</strong> die ter plekke of in de leeshoek/docum<strong>en</strong>tatiehoek opgelost kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong>. De<br />
leerling<strong>en</strong> gaan hier op zoek naar allerhande informatie rond e<strong>en</strong> vak die anders niet mete<strong>en</strong> aan bod zou<br />
kom<strong>en</strong>: weetjes, uitvinders, … Al deze zoekopdracht<strong>en</strong> geef je e<strong>en</strong> nummer <strong>en</strong> steek je in e<strong>en</strong> grabbeldoos.<br />
De leerling<strong>en</strong> noter<strong>en</strong> hun ‘vondst<strong>en</strong>’ sam<strong>en</strong> met het nummer van de fiche in hun hoek<strong>en</strong>schrift onder de<br />
rubriek “Wie zoekt die vindt”.<br />
Voorbeeld 9: “het probleem van de week”-hoek binn<strong>en</strong> T.O.<br />
E<strong>en</strong> hoek om probleemoploss<strong>en</strong>d vermog<strong>en</strong> van leerling<strong>en</strong> te test<strong>en</strong>. Deze hoek is tev<strong>en</strong>s per definitie<br />
groepswerk. Elke maand hangt hier e<strong>en</strong> nieuw ‘probleem’ waar de leerling<strong>en</strong> tijd<strong>en</strong>s hoek<strong>en</strong>werk/contractwerk<br />
aan werk<strong>en</strong>. De sam<strong>en</strong>stelling van de groepjes wisselt elke maand <strong>en</strong> is heteroge<strong>en</strong>. Hoe meer<br />
werkelijkheidnabij de problem<strong>en</strong> hoe meer leerling<strong>en</strong> betrokk<strong>en</strong> zijn bij het zoek<strong>en</strong> naar oplossing<strong>en</strong>.<br />
Bij sommige opdracht<strong>en</strong> kan de leerkracht ‘tips’ gev<strong>en</strong> in de vorm van aandachtspunt<strong>en</strong>, doe-mogelijkhed<strong>en</strong>,<br />
concreet materiaal, ….<br />
Voorbeeld 10: architect<strong>en</strong>hoek binn<strong>en</strong> T.O.<br />
Ter beschikking in deze hoek: meet- <strong>en</strong> rek<strong>en</strong>materiaal, rek<strong>en</strong>machine, grote vell<strong>en</strong> papier, millimeterpapier,<br />
architect<strong>en</strong>plann<strong>en</strong> (ook binn<strong>en</strong>huis- <strong>en</strong> tuinontwerp<strong>en</strong>: zie weekblad<strong>en</strong>), …<br />
Mogelijke opdracht<strong>en</strong>: e<strong>en</strong> plan tek<strong>en</strong><strong>en</strong> voor de klas, de speelplaats, de school, oppervlaktes berek<strong>en</strong><strong>en</strong>,<br />
huisgevel tek<strong>en</strong><strong>en</strong>, de bank op schaal tek<strong>en</strong><strong>en</strong>, e<strong>en</strong> plattegrond tek<strong>en</strong><strong>en</strong>, bestaande plann<strong>en</strong> interpreter<strong>en</strong>,<br />
beoordel<strong>en</strong> …<br />
Leerkracht - Tips voor leerkracht<strong>en</strong> - JBI<br />
44
probleemgestuurd onderwijs<br />
Probleemgestuurd onderwijs of probleemgestuurd ler<strong>en</strong> is meestal meer dan zomaar e<strong>en</strong> werkvorm. Het<br />
gaat om e<strong>en</strong> onderwijsmethode volg<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> concept of model, e<strong>en</strong> wijze van curriculumontwikkeling <strong>en</strong><br />
van design van het onderwijsleerproces. Het is e<strong>en</strong> onderwijs- <strong>en</strong> leermethode waarbij problem<strong>en</strong> gebruikt<br />
word<strong>en</strong> als startpunt voor het verwerv<strong>en</strong> <strong>en</strong> integrer<strong>en</strong> van k<strong>en</strong>nis, attitudes <strong>en</strong> vaardighed<strong>en</strong>.<br />
Vooraleer de leerling<strong>en</strong> nieuwe k<strong>en</strong>nis verwerv<strong>en</strong>, wordt h<strong>en</strong> e<strong>en</strong> probleem gegev<strong>en</strong>. Door de confrontatie<br />
met de probleemsituatie activer<strong>en</strong> ze wat ze reeds wet<strong>en</strong> <strong>en</strong> dat tot e<strong>en</strong> oplossing kan bijdrag<strong>en</strong>.<br />
Vervolg<strong>en</strong>s ontdekk<strong>en</strong> ze doorhe<strong>en</strong> de analyse van het probleem dat ze te weinig wet<strong>en</strong> <strong>en</strong> te weinig<br />
inzicht hebb<strong>en</strong> in het probleem om het te kunn<strong>en</strong> oploss<strong>en</strong>. Als de problem<strong>en</strong> goed gekoz<strong>en</strong> zijn ontstaat<br />
hierdoor e<strong>en</strong> spontane <strong>en</strong> intrinsieke motivatie tot e<strong>en</strong> leerproces dat aangestuurd wordt door het will<strong>en</strong><br />
verwerv<strong>en</strong> <strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> toepass<strong>en</strong> van k<strong>en</strong>nis, inzicht<strong>en</strong>, <strong>en</strong> andere compet<strong>en</strong>ties die nodig zijn om in de<br />
praktijk efficiënt te kunn<strong>en</strong> omgaan met het betreff<strong>en</strong>de <strong>en</strong> met soortgelijke problem<strong>en</strong>. Het ‘C<strong>en</strong>ter for<br />
Teaching Effectiv<strong>en</strong>ess’ (1995) van de universiteit van Delaware beschrijft ‘problem-based learning’ als<br />
e<strong>en</strong> instructieve methode die gekarakteriseerd wordt door het gebruik van ‘real world’ problem<strong>en</strong> die als<br />
context funger<strong>en</strong> voor de leerling<strong>en</strong> om kritisch te ler<strong>en</strong> d<strong>en</strong>k<strong>en</strong>, probleemoplossingsvaardighed<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
k<strong>en</strong>nis te verwerv<strong>en</strong> over de ess<strong>en</strong>tiële concept<strong>en</strong>. Door gebruik te mak<strong>en</strong> van Problem Based Learning<br />
verkrijg<strong>en</strong> de leerling<strong>en</strong> vaardighed<strong>en</strong> voor lev<strong>en</strong>slang ler<strong>en</strong> die o.a. de bekwaamhed<strong>en</strong> bevatt<strong>en</strong> om<br />
geschikte leerbronn<strong>en</strong> te vind<strong>en</strong> <strong>en</strong> te gebruik<strong>en</strong>.<br />
Tijd<strong>en</strong>s dit leerproces krijg<strong>en</strong> de leerling<strong>en</strong> o.m. volg<strong>en</strong>de tak<strong>en</strong>:<br />
problem<strong>en</strong> zi<strong>en</strong> <strong>en</strong> analyser<strong>en</strong>;<br />
e<strong>en</strong> probleem exact formuler<strong>en</strong>;<br />
informatie die nodig is om het probleem te verstaan, selecter<strong>en</strong>, opzoek<strong>en</strong> <strong>en</strong> verwerk<strong>en</strong>;<br />
beschikbare informatiebronn<strong>en</strong> onderscheid<strong>en</strong> <strong>en</strong> hanter<strong>en</strong>;<br />
informatie <strong>en</strong> k<strong>en</strong>nis uitwissel<strong>en</strong>;<br />
mogelijke oplossing<strong>en</strong> g<strong>en</strong>erer<strong>en</strong>;<br />
de oplossing<strong>en</strong> analyser<strong>en</strong>;<br />
de oplossing voorstell<strong>en</strong>, mondeling <strong>en</strong>/of schriftelijk.<br />
De leerling<strong>en</strong> word<strong>en</strong> verdeeld in onderwijswerkgroep<strong>en</strong> van meestal 6 à 12 leerling<strong>en</strong> (bij bestaande realisaties<br />
blek<strong>en</strong> de groep<strong>en</strong> minimaal 6, maximaal 18, maar idealiter 10 tot 12 leerling<strong>en</strong>). Als start voor het<br />
leerproces krijg<strong>en</strong> ze de opdracht om e<strong>en</strong> probleem te analyser<strong>en</strong> <strong>en</strong> te besprek<strong>en</strong>. Tijd<strong>en</strong>s de analyse van<br />
het probleem kunn<strong>en</strong> er vrag<strong>en</strong> rijz<strong>en</strong> over ding<strong>en</strong> die de leerling<strong>en</strong> niet mete<strong>en</strong> begrijp<strong>en</strong>. Op basis van<br />
deze vrag<strong>en</strong> gaan de leerling<strong>en</strong> leerdoel<strong>en</strong> formuler<strong>en</strong> voor zelfstudie. Dan gaan de leerling<strong>en</strong> aan de slag<br />
om antwoord<strong>en</strong> te zoek<strong>en</strong> in <strong>en</strong> buit<strong>en</strong> de school: individueel of in groepjes, via het raadpleg<strong>en</strong> van boek<strong>en</strong>,<br />
tijdschrift<strong>en</strong>, internetsites, audiovisueel materiaal, interviews, werkplaatsbezoek<strong>en</strong>, praktijkvoorbeeld<strong>en</strong>, …<br />
Na deze periode van zelfstudie kom<strong>en</strong> de leerling<strong>en</strong> terug sam<strong>en</strong> om aan elkaar verslag uit te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> van<br />
hetge<strong>en</strong> zij bestudeerd hebb<strong>en</strong> <strong>en</strong> om k<strong>en</strong>nis <strong>en</strong> ervaring<strong>en</strong> uit te wissel<strong>en</strong>. Er wordt ook nagegaan waar<br />
m<strong>en</strong> zich nu bevindt t<strong>en</strong> opzichte van het probleem <strong>en</strong> of m<strong>en</strong> het probleem nu al dan niet beter begrijpt.<br />
Probleemtak<strong>en</strong> zijn het vertrekpunt <strong>en</strong> het eindpunt van het leerproces. K<strong>en</strong>merk<strong>en</strong>d voor de problem<strong>en</strong><br />
is dat ze auth<strong>en</strong>tiek zijn <strong>en</strong> repres<strong>en</strong>tatief voor andere veel voorkom<strong>en</strong>de situaties. Probleemtak<strong>en</strong> word<strong>en</strong><br />
zo geselecteerd dat ze de leerling<strong>en</strong> stimuler<strong>en</strong> om k<strong>en</strong>nis, vaardighed<strong>en</strong> <strong>en</strong> attitudes te verwerv<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> toe te pass<strong>en</strong> die aansluit<strong>en</strong> bij de doel<strong>en</strong>. Probleemtak<strong>en</strong> zijn vaak complex <strong>en</strong> om ze op te loss<strong>en</strong><br />
is het nodig om k<strong>en</strong>nis <strong>en</strong> vaardighed<strong>en</strong> uit verschill<strong>en</strong>de disciplines (interdisciplinair) aan te w<strong>en</strong>d<strong>en</strong>. Ze<br />
vereis<strong>en</strong> van de jongere dat hij op onderzoek uitgaat, informatie verzamelt, verwerkt <strong>en</strong> reflecteert. In vele<br />
gevall<strong>en</strong> is er niet één oplossing voor het probleem maar, afhankelijk van het perspectief van waaruit je het<br />
probleem analyseert, zijn er meerdere oplossingsweg<strong>en</strong>.<br />
Leerkracht - Tips voor leerkracht<strong>en</strong> - JBI<br />
45
Stapp<strong>en</strong>plan (zev<strong>en</strong>sprong)<br />
Bij het oploss<strong>en</strong> van problem<strong>en</strong> volgt m<strong>en</strong> e<strong>en</strong> vast stapp<strong>en</strong>plan.<br />
Stap 1: Lees het probleem <strong>en</strong> verhelder de begripp<strong>en</strong><br />
Begrijp<strong>en</strong> we alles?<br />
Welke term<strong>en</strong>, begripp<strong>en</strong>,... moet<strong>en</strong> verder verduidelijkt of opgezocht word<strong>en</strong>?<br />
Stap 2: Definieer het probleem<br />
Waarover gaat het probleem?<br />
Wat is het hoofdprobleem? Zijn hieruit deelproblem<strong>en</strong> af te leid<strong>en</strong>? Welke deelproblem<strong>en</strong>?<br />
Wat zijn mogelijke oorzak<strong>en</strong>? Gevolg<strong>en</strong>?<br />
Stap 3: Analyseer het probleem<br />
brainstorm<br />
Wat wet<strong>en</strong> we hierover al?<br />
Hebb<strong>en</strong> we spontane verklaring<strong>en</strong> voor het gestelde probleem?<br />
Zijn we al gelijkaardige situaties teg<strong>en</strong>gekom<strong>en</strong>?<br />
Stap 4: Systematische inv<strong>en</strong>taris van mogelijke verklaring<strong>en</strong><br />
Ideeën cluster<strong>en</strong> <strong>en</strong> prioriteit<strong>en</strong> bepal<strong>en</strong><br />
Hoe past wat we al wet<strong>en</strong> in elkaar?<br />
Wat is oorzaak? Wat is gevolg? Wat is e<strong>en</strong> oplossing?<br />
Wat zijn voor- <strong>en</strong> nadel<strong>en</strong> van de gek<strong>en</strong>de oplossing<strong>en</strong>?<br />
Wat gaan we zeker bestuder<strong>en</strong>?<br />
Welke topics krijg<strong>en</strong> prioriteit?<br />
Stap 5: Leerdoel<strong>en</strong> bepal<strong>en</strong> <strong>en</strong> tak<strong>en</strong> verdel<strong>en</strong><br />
Wat moet<strong>en</strong> we nog te wet<strong>en</strong> kom<strong>en</strong> om de taak te kunn<strong>en</strong> oploss<strong>en</strong>?<br />
Wie zoekt nog extra informatie op? Waar?<br />
Wie werkt aan e<strong>en</strong> oplossing voor welk deelprobleem?<br />
Wie neemt contact op met ...?<br />
Stap 6: Zelfstudie<br />
Iedere<strong>en</strong> werkt zijn taak af. Er wordt voor iedere<strong>en</strong> in de groep e<strong>en</strong> klein verslagje gemaakt dat nadi<strong>en</strong><br />
mondeling kan toegelicht word<strong>en</strong>.<br />
Stap 7: Rapporteer de bevinding<strong>en</strong> aan elkaar <strong>en</strong> formuleer conclusies<br />
Wie heeft wat gevond<strong>en</strong>?<br />
Hoe past hetge<strong>en</strong> we vond<strong>en</strong> in elkaar?<br />
Wie maakt dit stuk van het groepsrapport?<br />
voorbeeld<strong>en</strong> van probleemtak<strong>en</strong><br />
Help ... de melk kookt over.<br />
Je moeder vraagt je theewater <strong>en</strong> melk te verwarm<strong>en</strong>. Je zet in één pan melk <strong>en</strong> in de andere pan water.<br />
Daarna ga je opnieuw wat lez<strong>en</strong> in je stripverhaal maar plots roept moeder boos: Kijk e<strong>en</strong>s gauw, de melk<br />
kookt over. Je snelt naar de keuk<strong>en</strong> <strong>en</strong> ziet dat bijna alle melk uit de pan stroomt terwijl het water wel hevig<br />
borrelt maar niet over de panrand loopt.<br />
Donder <strong>en</strong> bliksem<br />
Je logeert met je familie in e<strong>en</strong> vakantiebungalow op de Veluwe. Vandaag ga je met z’n all<strong>en</strong> fiets<strong>en</strong> door<br />
bos <strong>en</strong> heide. Het is e<strong>en</strong> warme <strong>en</strong> vochtige zomerdag. In de namiddag vorm<strong>en</strong> er zich donkere wolk<strong>en</strong><br />
aan de horizon. Iedere<strong>en</strong> klaagt over zwoel <strong>en</strong> drukk<strong>en</strong>d weer. Plotseling schiet<strong>en</strong> in de verte lichtflits<strong>en</strong><br />
door de lucht, gevolgd door donderslag<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> paar minut<strong>en</strong> later begint het hevig te reg<strong>en</strong><strong>en</strong>. Wanneer<br />
je jongere broertje beschutting zoekt onder de bom<strong>en</strong>, trekt je vader hem het vrije veld in.<br />
Leerkracht - Tips voor leerkracht<strong>en</strong> - JBI<br />
46
Pretpark<br />
De familie Kokk<strong>en</strong> trekt naar e<strong>en</strong> pretpark. De kinder<strong>en</strong> zijn al spoedig in de weer met klimrekk<strong>en</strong>, kabelban<strong>en</strong>,<br />
schommelbrugg<strong>en</strong>, wipp<strong>en</strong> <strong>en</strong> glijban<strong>en</strong>. Pa <strong>en</strong> ma vlei<strong>en</strong> zich in het gras van de ligweide, pa om<br />
e<strong>en</strong> dutje te do<strong>en</strong>, ma om e<strong>en</strong> tijdschrift te lez<strong>en</strong>. Na e<strong>en</strong> halfuurtje word<strong>en</strong> beide ouders opgeschrikt door<br />
jammerlijk gehuil van hun kroost. Jan heeft e<strong>en</strong> diepe vleeswonde in de voet, hij heeft zich gesned<strong>en</strong> in<br />
e<strong>en</strong> glasscherf. Annie is van e<strong>en</strong> klimrek gevall<strong>en</strong> <strong>en</strong> heeft haar onderbe<strong>en</strong> lelijk geschaafd. Pa gaat mete<strong>en</strong><br />
naar de EHBO-post om de wond<strong>en</strong> deskundig te lat<strong>en</strong> verzorg<strong>en</strong>. De eerstvolg<strong>en</strong>de ur<strong>en</strong> zeurt Jan<br />
over e<strong>en</strong> klopp<strong>en</strong>de pijn, Annie klaagt nog e<strong>en</strong> hele tijd over e<strong>en</strong> schrijn<strong>en</strong>de pijn. Wanneer het verband<br />
van Jan vernieuwd wordt, lijkt de wonde van Jan beter g<strong>en</strong>ez<strong>en</strong> te zijn dan die van Annie.<br />
E<strong>en</strong> slokje water<br />
Je b<strong>en</strong>t verdwaald in de woestijn. Je zit ur<strong>en</strong> zonder water. Wanhopig zoek<strong>en</strong>d naar hulp, dwaal je maar<br />
rond. Zandheuvel op, zandheuvel af. De lucht trilt om je he<strong>en</strong>. Op e<strong>en</strong> gegev<strong>en</strong> mom<strong>en</strong>t ontwaar je in de<br />
verte e<strong>en</strong> oase. Zo snel mogelijk r<strong>en</strong>n<strong>en</strong>d, maar voortdur<strong>en</strong>d struikel<strong>en</strong>d over je eig<strong>en</strong> voet<strong>en</strong>, ga je erhe<strong>en</strong>.<br />
Dan ontdek je dat het e<strong>en</strong> fata morgana is. Kreun<strong>en</strong>d val je in het zand.<br />
Leerkracht - Tips voor leerkracht<strong>en</strong> - JBI<br />
47
ijlage
Haat Je wIskunde of B<strong>en</strong> Je er dol op?<br />
Hieronder vind je e<strong>en</strong> aantal dagelijkse situaties waarin je gebruik maakt van wat je in de les wiskunde<br />
hebt geleerd.<br />
Je hebt tijd<strong>en</strong>s de koopjesperiode e<strong>en</strong> leuk T-shirt gezi<strong>en</strong> in de winkel. Je krijgt 30% korting op de prijs van het<br />
etiket. Je moet zelf de juiste prijs berek<strong>en</strong><strong>en</strong>.<br />
Je hebt meegedaan aan e<strong>en</strong> poll op het internet over je favoriete tv-programma. Je leest nu de resultat<strong>en</strong>. Je<br />
wilt te wet<strong>en</strong> kom<strong>en</strong> of je hetzelfde programma hebt gekoz<strong>en</strong> als de meeste ander<strong>en</strong> dan wel of je net iets<br />
anders kiest dan de ander<strong>en</strong>.<br />
Je hebt nog 1,82 euro belkrediet op je gsm. Je hebt nog e<strong>en</strong> heleboel te vertell<strong>en</strong> aan je vri<strong>en</strong>d<strong>en</strong>. Je wilt nagaan<br />
hoeveel sms’jes je nog kan stur<strong>en</strong>. (Eén sms kost 12 c<strong>en</strong>t.)<br />
Je mag van je ouders zelf pann<strong>en</strong>koek<strong>en</strong> bakk<strong>en</strong>. Je mama speelt hulpkok <strong>en</strong> geeft je de ingrediënt<strong>en</strong> die je<br />
nodig hebt. Vraag je bloem in kubieke meter <strong>en</strong> melk in kilogram?<br />
Je gaat voor de eerste keer met je fiets naar e<strong>en</strong> nieuwe vri<strong>en</strong>din. Je neemt e<strong>en</strong> weg<strong>en</strong>kaart om te kijk<strong>en</strong> hoe<br />
ver ze woont. Met e<strong>en</strong> touwtje meet je de afstand, deze is 26 cm. De kaart is op schaal 1/25.000. Je wilt te<br />
wet<strong>en</strong> kom<strong>en</strong> of je er werkelijk met je fiets naartoe kan dan wel of je je ouders moet vrag<strong>en</strong> om je te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>.<br />
Je fietst voor de eerste keer de Gordel rond Brussel. Je mag van je papa zijn kilometerteller gebruik<strong>en</strong>. Bij de<br />
start staat de kilometerteller op 7599. Halverwege stop je voor e<strong>en</strong> verfriss<strong>en</strong>de drank. Op je kilometerteller<br />
staat nu 7634. Je b<strong>en</strong>t b<strong>en</strong>ieuwd hoeveel kilometer je nog moet aflegg<strong>en</strong> tot het einde.<br />
In de supermarkt wil je yoghurt kop<strong>en</strong>. Je twijfelt nog tuss<strong>en</strong> twee merk<strong>en</strong>: merk A kost 2,98 euro voor 8 potjes<br />
van 125 gram <strong>en</strong> merk B kost 3,29 euro voor 12 potjes van 125 gram. Je beslist om het goedkoopste van beide<br />
te nem<strong>en</strong>.<br />
Op je nachtkastje staat e<strong>en</strong> heerlijk ouderwetse wekker met wijzers. Het <strong>en</strong>ige probleem is dat<br />
hij nooit op tijd loopt. Om de wekker gelijk te zett<strong>en</strong> kijk je op je gsm hoe laat het is. Moet je je<br />
wekker vooruit of achteruit zett<strong>en</strong>?<br />
Je hebt kriebels in je buik, je b<strong>en</strong>t verliefd. Overmorg<strong>en</strong> zie je je vri<strong>en</strong>dje of vri<strong>en</strong>dinnetje weer.<br />
Natuurlijk wil je wet<strong>en</strong> hoeveel ur<strong>en</strong> je nog moet wacht<strong>en</strong> om hem of haar te kunn<strong>en</strong> omhelz<strong>en</strong>.<br />
De cilinderinhoud van e<strong>en</strong> motor wordt aangegev<strong>en</strong> in cc. Je vader heeft e<strong>en</strong> auto waar op de koffer staat: 1,9<br />
TDi. Wat betek<strong>en</strong>t dit voor de cilinderinhoud van de wag<strong>en</strong>?<br />
Je hebt voor de verjaardag van je beste vri<strong>en</strong>d(in) de cd gekocht die hij/zij zo leuk vindt. Je wilt het verpakk<strong>en</strong> in<br />
origineel gesch<strong>en</strong>kpapier. In de winkel kan je voorgesned<strong>en</strong> vell<strong>en</strong> kop<strong>en</strong>. Ze hebb<strong>en</strong> vell<strong>en</strong> van verschill<strong>en</strong>de<br />
groottes. Je moet dus berek<strong>en</strong><strong>en</strong> hoeveel papier je nodig hebt om het cadeau in te pakk<strong>en</strong>.<br />
Je maakt sam<strong>en</strong> met vri<strong>en</strong>d<strong>en</strong> e<strong>en</strong> fietstochtje. Je hebt e<strong>en</strong> kaart mee waarop de route staat getek<strong>en</strong>d. Vind je<br />
de weg of fiets je verlor<strong>en</strong>?<br />
Leerkracht - Bijlage - JBI<br />
2
Haat Je nederlands of B<strong>en</strong> Je er dol op?<br />
Hieronder vind je e<strong>en</strong> aantal dagelijkse situaties waarin je gebruik maakt van wat je in de les nederlands<br />
hebt geleerd. lees deze eerst.<br />
Je kijkt naar het weerbericht, zodat je weet of je morg<strong>en</strong> e<strong>en</strong> reg<strong>en</strong>jas moet aantrekk<strong>en</strong> of niet.<br />
Vanavond moet je zelf je lasagne opwarm<strong>en</strong> in de microgolfov<strong>en</strong>. Je mama legt je uit hoe je die moet<br />
gebruik<strong>en</strong>.<br />
Je mag e<strong>en</strong> nieuwe gsm kop<strong>en</strong>. Je twijfelt tuss<strong>en</strong> twee modell<strong>en</strong>. Je luistert naar de uitleg door de verkoper,<br />
zodat je de verschill<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> beide gsm’s k<strong>en</strong>t. Op basis van de informatie die je krijgt, maak je e<strong>en</strong> keuze. Je<br />
vertelt nadi<strong>en</strong> aan je ouders waarom je die gsm gekoz<strong>en</strong> hebt.<br />
Je wilt sam<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> vri<strong>en</strong>d(in) e<strong>en</strong> kleinigheid gaan kop<strong>en</strong> <strong>en</strong> daarna huiswerk mak<strong>en</strong>. Je belt met één van<br />
de ouders van je vri<strong>en</strong>d(in) om dit af te sprek<strong>en</strong>.<br />
Bij jou in de buurt wordt je favoriete programma opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>. Je zou graag met je vri<strong>en</strong>d<strong>en</strong> naar de opname<br />
van de uitz<strong>en</strong>ding<strong>en</strong> gaan kijk<strong>en</strong>. Je probeert je ouders te overtuig<strong>en</strong> om te mog<strong>en</strong> gaan.<br />
Je kunt je bankkaart personaliser<strong>en</strong> <strong>en</strong> er e<strong>en</strong> mooie foto op plaats<strong>en</strong>. Je hebt van je bank e<strong>en</strong> folder gekreg<strong>en</strong><br />
over hoe je dat moet do<strong>en</strong>. Je beslist om e<strong>en</strong> mooie natuurfoto op de bankkaart te zett<strong>en</strong>. Je leest de folder om<br />
te wet<strong>en</strong> hoe je zo’n persoonlijke kaart kan mak<strong>en</strong>.<br />
Je wordt binn<strong>en</strong>kort 13 jaar, je eerste verjaardag in het middelbaar onderwijs. Je schrijft e<strong>en</strong> uitnodiging naar<br />
je nieuwe vri<strong>en</strong>d<strong>en</strong> om sam<strong>en</strong> je verjaardagsfeest te vier<strong>en</strong>.<br />
Je wil meedo<strong>en</strong> aan de selectie voor Eurosong for Kids. Hiervoor moet je e<strong>en</strong> formulier invull<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> brief<br />
schrijv<strong>en</strong> naar de VRT. In die brief moet je e<strong>en</strong> aantal ding<strong>en</strong> schrijv<strong>en</strong> zoals: hoe je de tekst <strong>en</strong> de muziek hebt<br />
gemaakt <strong>en</strong> waarom je wilt deelnem<strong>en</strong>.<br />
Vandaag was er ruzie in de klas. De leerkracht Engels is heel boos geword<strong>en</strong> <strong>en</strong> heeft iedere<strong>en</strong> straf gegev<strong>en</strong>.<br />
Je zit nu thuis te chatt<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> aantal klasg<strong>en</strong>ot<strong>en</strong>. Zeg wat je vindt van die ruzie <strong>en</strong> de straf.<br />
Je b<strong>en</strong>t op kamp geweest. Je vertelt je ouders hoe het geweest is.<br />
Je vri<strong>en</strong>d<strong>en</strong> kom<strong>en</strong> e<strong>en</strong> middag op bezoek. Het reg<strong>en</strong>t buit<strong>en</strong> <strong>en</strong> er is ge<strong>en</strong> leuk tv-programma. Je stelt voor om<br />
e<strong>en</strong> gezelschapsspel (vb. Monopolie) te spel<strong>en</strong>. Je vri<strong>en</strong>d<strong>en</strong> k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> dit spel niet. Je legt de spelregels uit.<br />
Leerkracht - Bijlage - JBI<br />
3
Haat Je tecHnologIe of B<strong>en</strong> Je er dol op?<br />
kan je bij de volg<strong>en</strong>de vrag<strong>en</strong> iets voorstell<strong>en</strong>? word je nieuwsgierig bij het hor<strong>en</strong> van deze vrag<strong>en</strong>?<br />
Wat gebeurt er in e<strong>en</strong> elektriciteitskabel? Wat is e<strong>en</strong> stroomkring? Waarom brandt e<strong>en</strong> lampje, zoemt e<strong>en</strong><br />
zoemer of draait e<strong>en</strong> motor? Wat gebeurt er in e<strong>en</strong> batterij? In e<strong>en</strong> zonnepaneel? Wat doet die stekker in het<br />
stopcontact? (http://www.rvo-society.be/ned/SluitdeStroomkring.htm)<br />
Waarom is het makkelijker bergop fiets<strong>en</strong> met kleine versnelling<strong>en</strong>? Hoe werkt e<strong>en</strong> derailleur of<br />
versnellingsapparaat? Hoe zit het met de verschill<strong>en</strong>de tandwiel<strong>en</strong> vooraan of achteraan? Welke combinatie<br />
van versnelling<strong>en</strong> vooraan <strong>en</strong> achteraan is het meest efficiënt bij het bergop rijd<strong>en</strong>?<br />
Hoe werkt e<strong>en</strong> katrol? Wat is het verschil tuss<strong>en</strong> e<strong>en</strong> vaste katrol <strong>en</strong> e<strong>en</strong> losse katrol?<br />
Bij het monter<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> radiator heb je twee aansluiting<strong>en</strong>? Waarom? Waarom is één aansluiting niet<br />
voldo<strong>en</strong>de?<br />
Er zijn verschill<strong>en</strong>de soort<strong>en</strong> brugg<strong>en</strong>. K<strong>en</strong> je het verschil tuss<strong>en</strong> e<strong>en</strong> balkbrug, hangbrug of e<strong>en</strong> kabelbrug?<br />
Weet je hoe e<strong>en</strong> kabelbrug werkt?<br />
Hoe werkt e<strong>en</strong> telefoon? Wat zit er allemaal in e<strong>en</strong> telefoon?<br />
Leerkracht - Bijlage - JBI<br />
4