Untitled - Tento.be

De Galie-Romeinse bewoning in zandig Vlaanderen
door Frank Vermeulen
Nadat in de jaren 69/70 een laatste Noord-Gallische
opstand tegen de Romeinen in de kiem werd
gesmoord, werd de romanisering van het platteland in
deze noordelijke uithoek van het Imperium Romanurn
definitief ingezet. Benevens de directe omgeving van de
stedelijke centra zoals Tongeren, werden vooral de
vruchtbare leemgebieden van Midden-België in cultuur
gebracht. De steeds toenemende vraag naar
levensmiddelen voor de bevoorrading van de steden
en de troepen aan de Rijngrens, leidde tot een goed
georganiseerde ontginning van dit gebied, waar
systematische landbouw een bron werd van welvaart
en comfort. Het dichte netwerk van ruime en door
zuiderse architectuur geïnspireerde landbouwbedrijven
(vil/oe rusticae), de beeldbepalende grafheuvels van
welstellende grootgrondbezitters en de dichte en goed
onderhouden wegeninfrastructuur zijn de voornaamste
archeologisch waarneembare tekenen van een
ontwikkeling die tot in de volle 3de eeuw kan worden
gevolgd.
In het minder vruchtbare, zandige en
overwegend steenarme noordelijk België is een geheel
andere evolutie vast te stellen. Zowel in de Kempen als
in zandig Vlaanderen ten westen van de Schelde verloopt
de romanisering trager en is ze minder diepgaand. In deze
meer traditionele, inheemse context ontbreken nieuwe
stichtingen van op Romeinse leest geschoeide
landbouwdomeinen vrijwel helemaal. De evolutie van
inheemse hoeve naar Galla-Romeinse villa, die zich
zuidelijker voltrekt, deed zich er niet voor: Doordat ook
de andere tekenen van herorganisatie en Romeinse
beïnvloeding (onder meer monumentale graven, stevige
wegen, strakke landindeling) er schaars zijn en een
minder blijvende indruk nalieten, kregen archeologen
lange tijd geen greep op de situatie in zandig
Vlaanderen in de Romeinse tijd. Systematisch onderzoek
van de Universiteit Gent bracht de jongste twee
decennia enige verandering in dit beeld. Door het sterk
opdrijven van prospecties op het terrein en vanuit de
lucht, gevolgd door sondages en opgravingen, kan men
de aard van de romanisering in dit gebied stilaan beter
inschatten. Regionale studies, zoals deze uitgevoerd in
de streek tussen Leie en Schelde, konden aantonen dat
het platteland hier even dicht bewoond was als in
zuidelijker streken, maar dat het bewoningspatroon op
de armere zandgronden veel gevarieerder was.
Aangegraven vindplaatsen als Asper; Destelbergen, Eke,
Sint-Denijs-Westrem en Sint-Martens-Latem zijn
typische voorbeelden van nederzettingen waarvan de
omvang en samenstelling varieert van alleenstaande
boerderijen tot grote losse gehuchten van maximum
een tiental wooneenheden. Men treft er vrijwel
uitsluitend houtbouw aan, met op het erf rond de
woningen eenvoudige stallingen, schuurtjes,
werkplaatsen, kuilsilo's en hooimijten. Grachten en
eenvoudige houten palissades begrenzen of verdelen de
erven die door aarden wegen verbonden of
toegankelijk gemaakt zijn. Het landschap rond deze
overwegend agrarische nederzettingen omvat naast
akkers en groententuinen, waar onder meer emmerkoren,
gerst en hakvruchten werden verbouwd, vooraill
ook goede graasweiden en bosrijke delen. Dat deze
landelijke omgeving gunstig was voor veeteelt blijkt
onder meer uit de vondst van dierenbot van vooral
runderen, varkens en geiten of schapen. De teelt van
schapen leidde ertoe dat textiel, en vooral wolverwerking,
uitgroeide tot één van de voornaamste huisnijverheden.
Het bestendigen van deze en andere tradities - zoals
funeraire gewoonten - bleven kenmerkend voor het
gebied waar vanaf de woelige laatromeinse tijd het
minder uitgesproken Galla-Romeinse element snel
week voor de uit het noorden oprukkende Germaanse
invloeden.
•
.
·
-
•
•
•
o .
:oO
f • •
• • •
.
..
•
·.o · , .
·
..
,, t;;•
•
Het grondplan van een deel
van de inheems-Romeinse
nederzetting uit de 2de
eeuw opgegraven in Eke:
een erf met woonhuis en
bijgebouwen wordt omgeven
door kuilsilo's en werkruimten
en begrensd door grachten
en een drinkpoel.
Een selectie van
EE 1972
.
ID .
traditioneel voo!'-romeinse
versieringswijzen op Gallo­
Romeins handgemaakt
aardewerk uit het gebied
tussen Leie en Schelde
ZANDIG VLAANDEREN, ROMEINSE ll)D, I STE - 3DE EEUW N.C. 23