Untitled - Tento.be

De volle middeleeuwen
De verdwenen Sint-Michielsparochie in de
"Verdronken Weiden" te leper
door Marc Dewilde en Stephan Van Bellingen
Opgravingen buiten de huidige Ieperse vesten
lijken op een eerste gezicht niet direct tot het domein
van de stadsarcheologie te behoren. Toch is het
tegendeel waar. De stad leper besloeg in de late
middeleeuwen immers een veel grotere oppervlakte.
Dit uitgestrekte gebied was in de 14de eeuw zelfs door
een vestinggordel verdedigd. Het zuidelijke gedeelte van
de stad werd toentertijd ingenomen door de
Sint-Michielsparochie, die zich net als de andere drie
buitenwijken langs enkele verkeersassen ontwikkeld
had. In dit geval betrof het de leperlee, de Komenstraat
en de Zuidstraat (nu Rijselstraat). Enkele secundaire
straten verbonden deze hoofdassen.
De Sint-Michielsparochie is al vóór 1249 vermeld.
De bloeiperiode moet evenwel van 1275 tot I 350
worden gesitueerd. Toen de stad in I 383 door Engelsen
en Gentenaars belegerd werd, werden de buitenwijken
onder de voet gelopen en nooit meer heropgebouwd.
Het is een zeldzaam gegeven in het dichtbevolkte
Vlaanderen dat een grote, open ruimte rechtstreeks
aansluit op de historische binnenstad. Dit heeft alles te
maken met de ingrepen van de Franse vestingbouwkundige
Vauban in het laatste kwart van de 17de eeuw,
waardoor het gebied onder water gezet kon worden.
Dit bracht ook mee dat deze zone later nooit
overbouwd raakte. Dat alsnog archeologisch onderzoek
plaatsvindt. werd door de aanleg van een spaar- en
wachtbekken genoodzaakt.
Het historisch onderzoek dat naar aanleiding van
de opgraving werd heropgestart door 0. Mus, toonde
aan dat de wijk bevolkt was door ambachtslui. Meer
dan drie kwart van hen was actief in de lakennijverheid.
Uit een document van 1280 blijkt dat een vijfde van de
Ieperse "drapiers" in deze parochie woonde.
Archeologisch onderzoek kon dit beeld verder verfijnen
en inkleuren. Substructies van eenvoudige huizen en
ateliers bevestigen de idee van een artisanale wijk.
Een laat I 3de-eeuwse herenwoning laat evenwel
doorschemeren dat in de wijk ook enkele rijke huizen
stonden. Allerlei afval zoals loodstrips. ijzerslakken, slecht
gegoten penningen en leersnippers wijzen op metaalbewerking
en leerlooierij. Andere structuren, zoals
overvloeren of al dan niet beschoeide kuilen zijn zo
weinig specifiek. dat ze niet met een of andere
definieerbare activiteit geassocieerd kunnen worden.
De verschillende bewerkingen binnen de productie van
laken of een andere artisanale bedrijvigheid zijn dan
ook moeilijk toewijsbaar. De eerste resultaten van
parasitologisch en botanisch onderzoek wijzen evenwel
toch op lakennijverheid. Zowel het scheren, het kaarden
als het verven van de wol wordt erdoor bewezen.
32 IEPER. VOLLE MIDDELEEUWEN. 14 DE EEUW
Misschien zullen andere fasen in het proces, zoals het
vollen, door chemische analyses aanwijsbaar worden.
In tegenstelling tot de bewoning in de eigenlijke
stad, kan hier van een losse bebouwing worden
gesproken. De huizen zijn niet tegen elkaar aangebouwd
maar staan verspreid langs de straat. Er is dikwijls zelfs
voldoende tussenruimte voor de inplanting van ateliers.
Woon- en werkruimten zijn doorgaans in afzonderlijke
gebouwen ondergebracht. Zowel huizen als ateliers
staan nu eens met de korte, dan weer met de lange
zijde naar de straat georiënteerd. De gemiddelde
oppervlakte van de huizen schommelt rond de 55 m2.
Het zijn hout- of vakwerkconstructies gemonteerd op
een bakstenen sokkel. Ongeveer centraal ligt een
bakstenen haardplaat. De ateliers zijn lichter van
constructie en vertonen ook open gedeelten, waarbij
de pijlers op peren rusten. De ovenvloeren bestaan uit
pannen of aardewerkscherven. Aan weerszijden van de
straten lopen sloten, waarover bruggetjes liggen.
Een historische bron uit 1326 vermeldt het kasseien
van een straat. Via het archeologisch onderzoek zijn ook
steenslag en ijzerzandsteen als wegdek gedocumenteerd.
Het dagelijkse leven is in ruime mate in het
vondstenmateriaal weerspiegeld. Vele aspecten komen
daarbij aan bod. Honderden munten wijzen op talrijke
handelscontacten en een bruisend economisch leven.
Uitbetaling voor gepresteerd werk gebeurde met
penningen. Lakenloodjes met verschillende opdrukken
wijzen op de strenge reglementering waaraan de
lakenproductie onderworpen was. Zegelstempels en
schrijfstiften ademen de sfeer van handelstransacties uit.
Verlichtingselementen, gebruiksaardewerk. messen en
houten kommetjes roepen huiselijke taferelen voor de
geest. Een intacte houten deur; nokversieringen,
Detail van een 17de-eeuwse
gravure door Guillaume du
Tielt.Voorgesteld wordt het
belag van leper in 1383,
vermoedelijk gebaseerd op
een verdwenen eind- 1 4deeeuws
document.
Het leger trekt de Sint­
Michielsparochie binnen.
Stedelijk Museum leper.
Ook in de middeleeuwen
speelden kinderen met
tinnen soldaatjes.