Untitled - Tento.be

De Galla-Romeinse vicus Waasmunster-Pontrave:
"Staddorp" aan de Durme
door Rudi Van Hove
De Galla-Romeinse nederzetting van
Waasmunster-Pontrave is gelegen aan een meander van
de Durme (zijrivier van de Schelde), op een zandrug
met een gemiddelde hoogte van 5 m, die tot tegen de
rivier loopt. De nederzetting heeft zonder twijfel het
karakter van een vicus. In dit geval gaat het om een
grotere agglomeratie, waarvan de oppervlakte op
15-20 ha kan worden geraamd en die een belangrijke,
onder meer commerciële centrumfunctie vervulde
voor een ruim hinterland. Het betreft hier een van de
belangrijke vici in Vlaanderen, naast bijvoorbeeld Velzeke,
Kortrijk en Gent De archeologische resten getuigen
van de relatieve welvaart van de bevolking die in een
noordelijke uithoek van het Romeinse rijk leefde
(binnen de civitas Menopiorum) en geleidelijk onder
invloed is gekomen van de Romeinse cultuur
(romanisering).
Het bestaan van de vicus situeert zich tussen
omstreeks 70 en 275 na Christus. Mogelijk kan de
teloorgang worden toegeschreven aan de Germaanse
invallen van 270-275. Naar aanleiding van de plannen
voor de bouw van een woonwijk werd door de
Archeologische Dienst Waasland (ADW) in 1989- 1995
een onderzoek uitgevoerd in het noordoostelijke
randgebied van de vicus, waar een oppervlakte van
ongeveer I ha werd afgetast. Hierbinnen werden twee
zones aangetroffen: een bewoningsareaal en een
grafveldzone, die van elkaar gescheiden werden door
een (niet-verharde) weg; deze liep over de Durme,
waarschijnlijk richting Asse.
Het onderzochte bewoningsareaal heeft zich
wellicht lintvormig ontwikkeld langs de weg en blijkt te
dateren uit de 2de-3de eeuw. Het betreft een latere
uitbreiding van de kernbewoning, die zich in de
onmiddellijke omgeving van de rivier gesitueerd moet
hebben. De aangetroffen woonhuizen zijn steeds met
de korte gevel naar de weg georiënteerd (oost-west).
Het blijkt hier om een open bebouwing te gaan met
erfbegrenzingen. In de directe omgeving van de
woningen kwamen steeds diverse voorzieningen voor.
zoals houten waterputten, bedrijfsgebouwtjes, een
bakoven, enz. Voordat deze strook werd benut als
woongebied, situeerde zich hier een artisanale
bedrijvigheid. In de opvullingslagen van een laatprehistorische
holle weg, die tijdens de Romeinse
bewoning is opgegeven, kwamen vooral sporen van
ijzersmederij aan het licht. In de nabijheid bevond zich
eveneens een pottenbakkersoven die gediend heeft
voor de productie van terra nigro (zwart luxevaatwerk)
en dateert van het einde van de I ste of het begin van
de 2de eeuw.
Groep van urnen waarin
zich de gecremeerde resten
van zeer jonge kinderen
(pasgeborenen?) bevinden.
De vondst van deze urnen (een
30-tal) werpt een nieuw licht op
de begrafenisritus van zeer jonge
kinderen in de Romeinse
periode: hierover is nog zeer
weinig geweten. Deze
urnengraven dateren uit de
tweede helft van de I ste eeuw
en uit de 2de eeuw.
24 WAASMUNSTER-PONTRAVE, ROMEINSE TI)D, ISTE - 3DE EEUW N.C.
Het grafveld, dat van de woonzone was gescheiden
door een weg, bestaat uit minstens twee afzonderlijke
zones die een chronologisch onderscheid
weerspiegelen: grafveld-oost (2de helft I ste eeuw en
2de eeuw) en grafveld-west (wellicht 2de en 3de
eeuw). In het totaal werden ruim 300 graven onderzocht.
Deze behoren alle tot de crematieritus, die tot eind
3de eeuw de overheersende dodenritus was in de
landelijke streken van Noord-Gallië. De dode werd met
zijn eigen uitrusting (kleding, sieraden, enz.) en eventuele
bijkomende offergaven op de brandstapel verbrand,
waarna de resten (al dan niet selectief) in een kuil
werden gedeponeerd, soms aangevuld met grafgiften.
Zoals ook elders in het Schelde- en Leiebekken,
zijn brandrestengraven het in Pontrave meest
voorkomende graftype (zeker 90%). In dergelijke graven
werden de (meeste) brandstapelresten in een (veelal)
rechthoekige kuil bijgezet Daarnaast kwam een 30-tal
urnengraven aan het licht. Merkwaardig is dat deze
bijzettingsvorm voorbehouden was aan zeer jonge
kinderen (pasgeborenen?). De kleine urne (steeds
drinkgerei) bevat enkele verbrande beentjes, steeds
vergezeld van een nagel (bescherming tegen het
noodlot) en veelal van een bronzen munt (betaling van
de overtocht naar het hiernamaals). In Pontrave kwam
ook het zeer uitzonderlijke type van de grafpijler voor.
Het betreft een monumentale funeraire constructie -
vrijwel steeds met grafkamer - die in principe
torenvormig is opgebouwd (verschillende geledingen
bekroond met een piramidaal dak). Dergelijke
grafpijlers stonden in regel langs een weg (bijvoorbeeld
langs de Via Appia) en wezen op een hogere sociale
status van de overledene. Van één grafpijler was nog
het fundament bewaard gebleven, waarin een
grafkamer (90 x 90 cm) was uitgespaard. Het betreft
de enige grafpijler die tot nog toe in Vlaanderen in situ
is aangetroffen.