“Is het wat je weet, of is het wie je kent?”

potentiële lerende zich meer en meer bewust van een gemis, een discrepantie tussen de
competenties die hij of zij heeft en diegene die hij of zij zou moeten hebben om aan een
behoefte tegemoet te komen (promotie, leuker huis, reis maken etc.) of van een
uitdaging die men zou willen aangaan. Dat bewustzijn wordt steeds explicieter verwoord
samen met de manier waarop het probleem opgelost kan worden of die uitdaging kan
worden opgenomen. De laatste stap in dit proces bestaat uit de educatieve participatie
zelf (zie figuur 1). In dit beslissingsproces wordt de mate waarin een lerende tot de
intentie komt om te participeren aan levenslang leren beïnvloed door zijn of haar houding
tegenover participatie aan leren en door de manier waarop het individu sociale normen
percipieert (zie ook Fishbein & Ajzen, 1975). De houding tegenover leren is het resultaat
van de persoonlijke afweging van de gepercipieerde voor- en nadelen of kosten en baten
die verbonden zijn aan de participatie. Dit laatste is belangrijk omdat het suggereert dat
de analyse van de participatiebeslissing eigenlijk niet los kan gezien worden van de
(verwachte) baten van leren.
Daarnaast wordt de intentie om te participeren beïnvloed door de normen die gehanteerd
worden door ‘betekenisvolle anderen’ uit de omgeving van de lerende: bv. de
levenspartner, de werkgever, een idool, vrienden. De houding tegenover het gedrag en
de perceptie van de sociale normen worden mee bepaald door de kenmerken van de
lerende: sociodemografische en psychologische kenmerken en kenmerken van de
leefsituatie (zie figuur 1). Tenslotte zijn ook de kenmerken van de lerende met
betrekking tot leren en educatie van belang: het educatieve verleden (behaalde
scholingsgraad etc.), de educatieve biografie (de eigen ervaringen met leren etc.),
educatieve draagkracht en leercompetenties en de informatie die de lerende beschikt
over wat op korte of lange termijn van hem of haar verwacht wordt op het vlak van
educatie en leren.
Op het mesoniveau bevindt zich het leer- en vormingsproces en de context waarin dit
proces plaatsvindt. Het leer- en vormingsproces bestaat uit verschillende elementen die
reeds boven aangehaald zijn bij de bespreking van de resultaten van de analyse van de
goede praktijkvoorbeelden van De Rick en Valckenborgh (2004): het vaststellen van de
beginsituatie en het afstemmen van de leerinhouden op deze beginsituatie, de gebruikte
werkvormen en didactische hulpmiddelen en evaluatie. Dit leerproces is ingebed in een
organisatorische en culturele context (zie figuur 1). Tot deze contexten behoren o.a. de
kostprijs, bereikbaarheid, de taal die gebruikt wordt etc.
Op het macroniveau bevindt zich tenslotte de maatschappelijke context waarin het leren
zich afspeelt en waarin de actoren bewegen die bij (de organisatie van) dit leerproces
betrokken zijn: aanbieders van en toeleiders naar educatie en vorming, werkgevers,
actoren uit sectoren zoals welzijnswerk, arbeidsbemiddeling etc., actoren uit het
middenveld en de overheid.
22