Untitled

Artistieke vormgeving
Niet alle handschriften van de Vlaa mse
cisterciënzerbibliotheken getuigen van dezelfde strenge
eenvoud. Naast de sobere (en minder sobere)
cisterciënzerhandschriften kwa men i mme rs ook heel wat
andere boeken via het tweedehandse circuit of via
schenkingen in de abdijbibliotheek terecht. Bovendien
werden so mmige handschriften weliswaar in de abdij
ze lf geschreven, ma ar voor de verluchting aan een
lekenatelier toevertrouwd. Ondanks de grote uiterlijke
verschillen had de decoratie in deze handschriften
eenzelfde hoofdbedoeling: de teksten van een duidelijke
structuur voorzien en op die ma nier de leesbaarheid
bevorderen. Vergrote aanvangstetters (initialen,
lo mbarden, hoofdletters) hadden de bedoeling een tekst
of een tekstonderdeel in te leiden. Uit hun for maat en de
ma te van versiering kon de hiërarchische geleding van
de tekst worden afgeleid.
Augustinus, De civitate Dei,
15de eeuw
Brugge, OB, ms. 106
Augustinus als bisschop (mijler en
stal) en kerkleraar (boek)
Artistieke productie
In de loop van de dertiende eeuw ontstond uit de
uitlopers van de initialen .in de ma rges een nieuwe vor m
van decoratie: de randversiering. De eerste sobere
omlijstingen ma akten al gauw plaats voor weelderige
bloe menranken, realistische of satirische tafereeltjes en
fantastische figuren . Miniaturen konden net zoals de
aanvangstetters en de randdecoratie de tekst structureren,
ma ar daarnaast werden ze ook voor heel wat andere
doeleinden aangewend: de tekst illustreren of
synthetiseren, via sche matische voorstel li ngen mo eilijke
tekstpassages verduidelijken, de lezer door mi ddel van
aangrijpende taferelen tot bezinning aanzetten etc.
Dit geheel van illustratieve en decoratieve ele menten
ma akte - in een tijd waarin nog geen gebruik werd
ge maakt van titels, ondertitels en witbladzijden - de
tekst op een functionele en artistieke ma nier toegankelijk
voor de le zer.
Augustinus, De civitate Dei,
15de eeuw
Brugge, OB, ms. 1 OB
Dubbelminiatuur Ier illustratie van
de Civitas eterni supplicii (links:
Koiil wordt hordhandig de hel in
gesleurd) en de Civitas porodisi
voluptotis (rechts: Abel in de Stad
Gods)
OPENBAAR KUNSTBEZIT IN VLAANDEREN 2002/2 25