Untitled

More documents

Recommendations

Info

Cisterciënzers a s boekengebruikers •••••••••••••••• Monnik Toen de bibliotheken van Ten Duinen en Ter Doest in de zeventiende eeuw werden samengevoegd, stelde Carolus de Visch (1596-1666) een systematische catalogus van de handschriftencollectie samen. Uit deze inventaris blijkt de universele rijkdom aan kennis waarover de momtiken van de Duinenabdij konden beschikken. Naast een schat aan religieuze teksten bijbelboeken, de kerkvaders, summa's, sermoenen en liturgische teksten - zijn in de catalogus haast alle disciplines uit de westerse Middeleeuwen vertegenwoordigd: recht, geschiedenis, geneeskunde, filosofie (met onder andere wiskundige, aardrijkskundige en astronomische teksten), scholastiek, etc. Eeuwenlang schrijven, kopiëren en verzamelen leidde tot een fabelachtige intellectuele en artistieke boekenschat. Uit deze veelheid aan teksten is duidelijk af te lezen dat de cisterciënzers een gezonde interesse aan de dag legden voor de ontwikkelingen buiten hun abdij muren. Bijbels en bijbelcommentaren namen vanzelfsprekend een groot deel van de abdijbibliotheek in beslag. Voor de middeleeuwse monnik was de bijbel de meest fundamentele tekst. De lezing van de Heilige Schrift nam in het dagelijkse leven van de monnik dan ook heel wat uren in beslag. Exemplaren zoals de Bijbel van Ter Doest, met monumentale afmetingen en een groot en duidelijk lettertype, waren op de eerste plaats bedoeld om voor te lezen. Voor de lectio divina (de overwegende lezing) maakten de momtiken gebruik van afzonderlijke bijbelboeken, die in de marges voorzien werden van de zogenaamde glossa ordinaria: een geheel van glossen, samengesteld uit commentaren van kerkvaders en Karolingische auteurs, dat in het begin van de twaalfde eeuw gestandaardiseerd werd. 34 OPENBAAR KUNSTBEZIT IN VLAANDEREN 2002/2 De Lectio divina beperkte zich echter niet tot de studie van de bijbel. Zoals alle middeleeuwse abdijbibliotheken van formaat bevatte de bibliotheek van de Duinenabdij talrijke teksten van de kerkvaders. Met maar liefst 120 werken is Augustinus het sterkst vertegenwoordigd. Ook de eigen cisterciënzerauteurs zijn talrijk aanwezig. Bernarclus van Clairvaux neemt na Augustmus met zeventig werken een eervolle tweede plaats in. Ook teksten met beschouwingen over het monastieke leven hoorden op de boekenplank van de monnik thuis. In dat verband moet een verzameling teksten van Hugo van Fouilloy vermeld worden (Brugge, GS, ms. 89/54). Hugo van Fouilloy, overste van de priorij van reguliere kanunniken van Sint-Augustinus te Saint-Laurent-au-Bois en vurig verdediger van de Gregoriaanse hervorming, was in het cisterciënzermilieu een bijzonder geliefd auteur. In zijn traktaat De pastoribus (f. 114v-142r) behandelt hij het thema van het geestelijk leiderschap. Om de inhoud verstaanbaar te maken, maakte hij gebruik van schematische voorstellingen. Bijbel, Oude Testament: Genesis en Exodus met glossen, 13de eeuw Brugge, GS, ms. 7/43 Bijbel met glossa ordinaria. In de /·initiaal die het boek Genesis inleidt, wordt de schepping uitgebeeld Hugo van Fouilloy, De pastoribus en andere teksten, ca. 1200 Brugge, GS, ms. 89/54 Allegorische voorstelling von het geestelijk leiderschap
ètt r .. -o.\n·eut i ut pC\ft ""'- til , paftaf -e)mtT. "'"t tlttU' 'b-'"''r cc"rf..tt'!" C41J"' . ' t •1 +tt•tt' t! ..- u' t('t:O. 1.'etAfl"eft'xpe. ylat-"qltLtt- V
Page 2 and 3: N I N In 0 0 N z UJ UJ 0 z ___J
Page 4 and 5: Besloten wereld, open boeken Via de
Page 6: Pieter Pourbus, Plan van de Duinena
Page 9 and 10: Drie Vlaamse cisterciënzerabdiien
Page 11 and 12: Toch kreeg Ter Doest tot ver in de
Page 13 and 14: Drie Vlaamse cisterciënzerabdijen
Page 16 and 17: Codex Aldenburgensis, 1 Sde - 18de
Page 18 and 19: \I.fi uç r ....... ., . 11 .... A
Page 20 and 21: e111E.Y YJ_ - - - non'ábtit tn ro
Page 22: Parijse handschriften uit de lekena
Page 25 and 26: Artistieke productie Choy ........
Page 27 and 28: De middeleeuwse boekvorm Boeken en
Page 29 and 30: i i I· r . I I I J I
Page 31: De middeleeuwse boekvorm Het schrij
Page 36 and 37: t4 a1U ta . I '
Page 38 and 39: Cisterciënzers als boekengebruiker
Page 40 and 41: Giovanni Boccaccio, Genealogia deor
Page 43 and 44: ·c " > 0 2 Hetvolgend nummer van
Page 45 and 46: Primitieven bezetten Antwerpen! De
Page 47 and 48: Christus zo droevig kij kt! Telefon
Page 49 and 50: ·c , E N N 0 0 N , > 0 8 Piero
Page 51 and 52: Actuele kunst tijdens Brugge Attach
Page 53 and 54: van de klu izenaar Velen zullen in
Page 55 and 56: Kounellis Arte povera Jannis Kounel
Page 57 and 58: of de vreemde kronkels van het surr
Page 59 and 60: N N 0 0 N L > 0 24 Het Steen, ma
Page 61 and 62: ·- " > 0 26 Het publieksonderzoek
Page 63 and 64: 2 Belgisch Centrum van het Beeldver
Page 65 and 66: CULTURELE LADING Merghelynckmuseum
Page 67 and 68: CIRCUMFLEXI ON 9 augustus - 22 sept
Page 69 and 70: 200 gratis tickets de mist in! Inde
Page 71 and 72: ... Oostende & Co VENETIAANSE GAAN
Page 73: MARTa Herford IC:UMSTSTO() !:en t"e

Untitled

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?