a&mr 10 2010 middelkoop - VluchtelingenWerk Nederland

Artikel
PIETER BOELES | PROF. MR. P. BOELES IS EMERITUS HOOGLERAAR IMMIGRATIERECHT AAN DE UNIVERSITEIT LEIDEN EN PROGRAMMAMA-
NAGER BIJ FORUM VOOR DE DAAR UITGEGEVEN JURIDISCHE PRODUCTEN.
Wat betekent de Terugkeerrichtlijn voor
ongewenstverklaring?
Het inreisverbod, dat steeds gepaard gaat met een
signalering in het SIS, is nu zo vormgegeven dat
het veel lijkt op ongewenstverklaring, en gaat in
beginsel steeds gepaard met strafbaarstelling, als
misdrijf onder art 197 Sr of als overtreding onder art 108 Vw
2000. Ook is volgens de nota van wijzigingen in die gevallen
normaliter geen rechtmatig verblijf mogelijk. In dit artikel zal
ik bezien welke eisen de richtlijn aan een inreisverbod stelt.
Voorafgaand aan mijn uiteenzetting geef ik een beknopte
karakterschets van de richtlijn.
1 Het karakter van de richtlijn
De Terugkeerrichtlijn is een ambitieuze richtlijn, waarin de
juridische basisinstrumenten tot beheersing van immigratie
worden geharmoniseerd. Het is niet verrassend dat een Europese
regeling op dit voor de lidstaten zo gevoelige terrein de sporen
van compromissen vertoont. Ook zijn er, zoals hieronder
zal blijken, hier en daar wat losse eindjes. Wat daarvan zij, de
pretentie van de richtlijn is niet slechts het bieden van op
effectiviteit gerichte instrumenten, maar ook het vastleggen
van minimumstandaarden ter bescherming van de belangen
van de personen die erdoor worden geraakt. Het meest expliciet
in dat opzicht is de preambule nr. 11 waarin staat dat het
gaat om “gemeenschappelijke wettelijke minimumwaarbor-
In deze beschouwing zal ik de definitie van het begrip “inreisverbod” in de
Terugkeerrichtlijn analyseren. Ik zal betogen dat het de kennelijke bedoeling
van de definitie is, alle vormen van nationale inreisverboden onder de gelding
van de richtlijn te scharen. Dit brengt mee dat ook de ongewenstverklaring
en de signalering OVR zoals wij die in Nederland kennen door de
richtlijn worden beheerst en dus aan de standaarden van de richtlijn moeten
worden aangepast. De Nederlandse regering heeft, na in het oorspronkelijke
wetsvoorstel een andere koers te hebben gekozen, dit grotendeels erkend.
Blijkens de tweede Nota van Wijzigingen zal ongewenstverklaring alleen nog
worden uitgevaardigd wanneer geen inreisverbod kan worden opgelegd. In
mijn visie betekent dit dat ongewenstverklaring alleen nog voor burgers van
de Unie is toegestaan.
gen” voor “besluiten in het kader van terugkeer, teneinde de
belangen van de betrokkene te beschermen”. Preambule 13
spreekt van beginselen van evenredigheid en doeltreffendheid,
preambule 24 meldt dat de grondrechten en de beginselen van
de EU in acht worden genomen. In art. 4 lid 3 van de richtlijn
staat dat lidstaten gunstiger bepalingen mogen aannemen
“voor de personen op wie de richtlijn van toepassing is”, mits
verenigbaar met de richtlijn. Ongunstiger bepalingen mogen
niet.
De algemene teneur wordt misschien het beste verwoord in
preambule 6: “Overeenkomstig de algemene rechtsbeginselen
van de EU moeten beslissingen die op grond van deze richtlijn
worden genomen per geval vastgesteld worden en op objectieve
criteria berusten, die zich niet beperken tot het loutere feit
van illegaal verblijf”.
Bij eerdere richtlijnen hebben wij al gezien dat het Hof van Justitie
de rechtsbeginselen van de EU zeer ernstig neemt. De betekenis
van deze rechtsbeginselen is uitvoerig uiteengezet in het
arrest Parlement - Raad 1 . In het recentere Chakroun arrest 2
staat het uitgangspunt wat korter maar niet minder duidelijk
verwoord:
“Deze richtlijn eerbiedigt namelijk de grondrechten en de
beginselen die met name zijn erkend in artikel 8 EVRM en in
A&MR 2010 Nr. 10 - 531