a&mr 10 2010 middelkoop - VluchtelingenWerk Nederland

Tijdens het gehoor wordt duidelijk dat het hem nog steeds
moeite kost hier over te praten. Amir verklaart: ‘Goddank geen
boeken of tijdschriften over homoseksualiteit te kennen.’ Hij
gaf aan dit onprettige vragen te vinden. En zoals eerder
beschreven (§3.2), antwoordde Amir ook ontwijkend op vragen
over zijn seksuele ervaringen. Op zitting verklaarde een deskundige
dat Amir aan een stoornis lijdt ‘die het moeilijk maakt
om de eigen homoseksuele identiteit te omarmen en is het
daarom mogelijk dat er een afsplitsing ontstaat in de persoonlijkheid,
waarbij iemand wel een bepaalde geaardheid kan hebben
en bepaalde handelingen kan verrichten, maar dat tegelijkertijd
vies of raar kan vinden.’ 23
De IND werd er in de zienswijze van de advocaat al op attent
gemaakt dat Amir waarschijnlijk psychisch niet in staat was
coherent en consistent over zijn seksualiteit te verklaren. De
IND vond dat Amir ‘alle tijd en ruimte was gegeven’ dit wel te
doen en deed de zaak af onder 4:6 Awb. 24 De rechtbank achtte
de psychische stoornis echter wel voldoende aannemelijk en
ging er in mee dat homoseksualiteit daarom niet eerder had
kunnen worden aangevoerd. 25 De beschikking werd vernietigd.
26
3.5 Kennis van ‘homocultuur’
In haast alle zaken die ik bestudeerd heb, keren vragen terug
naar wat ik maar ‘dé homocultuur’ noem. Van asielzoekers
wordt verwacht dat ze kunnen vertellen over (inter)nationale
homobelangenorganisaties, ontmoetingsplekken, uitgaansgelegenheden
in hun land van herkomst,
bekende homoseksuelen,
en bijvoorbeeld films en boeken
met als thema homoseksualiteit.
De IND-medewerker die ik hierover
sprak, zegt hier naar te vragen om
de asielzoeker een laatste kans te
geven. Als hij vaag verklaart over
zijn gevoelens en beleving, zou zijn
kennis van homocultuur hem het voordeel van de twijfel kunnen
doen geven. In de beslissingen die ik echter heb gelezen,
doet een gebrek aan kennis over homocultuur actief afbreuk
aan de geloofwaardigheid. De IND overwoog in de zaak van
Kamal dat als hij beweert vanaf zijn negentiende in Pakistan
een seksueel leven met mannen te hebben geleid en regelmatig
homo-erotische films huurde, ‘verwacht mag worden dat
hij over meer kennis beschikt met betrekking tot homoseksualiteit
in Pakistan. Hiervan is in casu geen sprake.’ 27
Zoals al bleek tijdens mijn gesprek met de IND is men zich weinig
bewust van het verschil tussen aantrekking en identiteit.
Dit vertaalt zich nu concreet in een gebrek aan onderscheid
tussen mensen die hun seksualiteit beleven als een private aangelegenheid
(aantrekking) en mensen die dit tevens zien als
(onderdeel van) hun bredere sociale identiteit. Millbank en
Berg schrijven dat zo van een asielzoeker verwacht wordt dat
hij van een persoonlijke voorkeur of beleving een politieke of
maatschappelijke identiteit maakt. 28
De IND verwacht vast niet dat elke homo een activist is. Echter,
zelfs de verwachting dat homoseksuelen toch een zekere interesse
zullen hebben in publieke uitingen van seksualiteit als
media, literatuur en ‘het circuit’ is stereotype. Zeker in culturen
waar openlijke homoseksualiteit juist taboe en niet prominent
aanwezig is, is dit lang niet altijd vol te houden. Verder is
Geloofwaardigheid en homoseksualiteit
het misschien wel logisch dat iemand die al een vaste partner
heeft, weinig behoefte heeft om zich te verdiepen in het uitgaansleven.
29
3.6 Coming out tijdens of na de procedure
Onafhankelijk van de vraag of het model van Cass correct is,
kan een asielzoeker nog midden in een proces zitten waarin hij
er achter probeert te komen wat zijn oriëntatie is en wat de
eventuele implicaties zijn voor zijn identiteit. Dit kan betekenen
dat hij tegenstrijdig over zijn seksualiteit verklaart of dat
hij het zelfs helemaal verzwijgt. Er moet dus voor de aanname
gewaakt worden dat een asielzoeker bij aankomst in Nederland,
inmiddels is toegekomen aan zijn ‘coming out’.
Als een asielzoeker pas na afloop of laat in de procedure vertelt
over zijn seksuele oriëntatie en dat dit de werkelijke reden is
voor zijn vlucht, kan dit gerepareerd worden door het te brengen
als een novum. Hiermee wordt voorkomen dat de aanvraag
verkort wordt afgedaan onder artikel 4:6 Awb. Nova zijn feiten
en omstandigheden die zich voordoen na de initiële beschikking
en die de aanvrager derhalve niet kon en behoorde naar
voren te brengen. 30 Bij homoseksualiteit zal dus twistpunt zijn
of de asielzoeker zijn geaardheid eerder naar voren had kunnen
en moeten brengen.
De rechtbank overwoog in de zaak van de Angolees Kwame dat
als uitgangspunt moet worden genomen, het moment waarop
de asielzoeker zich bewust werd van zijn oriëntatie. 31 Homosek-
In de beschikkingen die ik heb gelezen, doet een gebrek
aan kennis over de homocultuur actief afbreuk aan de
geloofwaardigheid.
sualiteit kan dus geen novum zijn, wel de bewustwording daarvan.
Dit wordt getoetst op geloofwaardigheid. Kwame was vijftien
toen hij naar Nederland kwam en hield er in het begin
nog een vriendinnetje op na. De rechtbank gelooft dat Kwame
er pas tijdens zijn adolescentie achter komt dat hij homo is en
vernietigt de negatieve beschikking. Aardig aan deze uitspraak
is dat de rechtbank en passant een grote wetenschappelijke discussie
beslecht door te overwegen dat aangenomen mag worden
dat ‘seksuele geaardheid genetisch is bepaald.’ 32
Echter op het moment dat de asielzoeker zich bewust is van
zijn oriëntatie, wordt van hem verwacht daar onmiddellijk
open over te zijn. Rasul uit Irak kreeg in 1998 een tijdelijke verblijfsvergunning.
Deze werd later ingetrokken en de procedures
stapelden zich op. Uiteindelijk brengt Rasul in dat hij
(mede) gevlucht is vanwege zijn homoseksualiteit.
De rechtbank laat zich eerst cynisch uit over de vraag of dit
waar is, maar concentreert zich vooral op de vraag of dit eerder
had moeten worden ingebracht. De rechtbank vond van
wel: ‘Verzoeker was van meet af aan ervan op de hoogte dat
zijn seksuele geaardheid niet geaccepteerd zou worden door
zijn familie en had dit derhalve reeds bij zijn eerste asielaanvraag
behoren te vertellen.’ 33 Een beroep op artikel 3 EVRM
wordt ook niet gehonoreerd ‘…in geval van een aanvraag als
bedoeld in artikel 4:6 Awb [moet] voldaan worden aan de in het
A&MR 2010 Nr. 10 - 513