VAN STROHALM TOT STRATEGIE - Politie & Wetenschap

Opsporingsberichtgeving wordt beperkt tot de de publicatie van informatie via de openbare
media waarmee het Openbaar Ministerie een contract heeft afgesloten. Daarmee worden
bijvoorbeeld de al jaren gebruikelijke getuigenoproepen in dagbladen en wijkkranten
uitgesloten, ook al worden daarin opsporingsgegevens als een tijdstip, een plaats, een
werkwijze of een signalement bekend gemaakt. Gegevens die soms zelfs voor een dader
van belang zijn. Desondanks wordt deze categorie opsporingsmiddelen officieel niet gezien
als opsporingsberichtgeving.
Juridische aspecten
Opsporingsberichtgeving mag alleen in bepaalde gevallen worden toegepast. Tot voor kort
kwamen daarvoor slechts bepaalde categorieën zware misdrijven in aanmerking. In
december 2004 werden de criteria echter verruimd en mag opsporingsberichtgeving worden
toegepast bij alle misdrijven waarvoor voorlopige hechtenis is toegelaten.
Opsporingsberichtgeving raakt de persoonlijke levenssfeer van betrokkenen. Daarom dient
het Openbaar Ministerie het gebruik van dit middel af te wegen tegen de belangen van
privacy van het slachtoffer, de belangen van eventuele getuigen en van verdachten en de
belangen van de samenleving. Bij deze afweging speelt de ernst van het feit een rol,
alsmede de proportionaliteit en de subsidiariteit van de in te zetten middelen. Het beginsel
dat hier waarschijnlijk het meest in het geding is, betreft het recht van een verdachte op een
eerlijk proces. Een al te indringend gebruik van een opsporingsmiddel kan dat recht in
gevaar brengen, met bijvoorbeeld strafvermindering als gevolg.
De hier bedoelde belangenafwegingen lijken zich in de loop der jaren geruisloos te hebben
ontwikkeld. Alleen in enkele zeer bijzondere zaken werd de gevolgde afweging betwist 6 . Het
meest recente geval betreft de beslissing om een foto van de moordenaar van Theo van
Gogh op tv te vertonen. Het bijzondere hieraan was dat er een foto zou worden gebruikt die
voor een herkenning geschikt was. De rechter besliste in kort geding dat de foto gebruikt
mocht worden, omdat het belang van de opsporing van eventuele handlangers bij dit zeer
schokkende misdrijf zwaarder woog dan het belang van bescherming van de persoonlijke
levenssfeer van verdachte 7 .
Recherchetactiek
De vraag of opsporingsberichtgeving gebruikt mag worden, hangt ook nog af van de criteria
van subsidiariteit respectievelijk van proportionaliteit. Deze termen worden in de Aanwijzing
2004 niet nader toegelicht.
Bij subsidiariteit gaat het om de meest wenselijke volgorde, waarbij het minst ingrijpende
middel het eerst moet worden toegepast. Opsporingsberichtgeving is een term waarmee een
scala aan mogelijkheden en middelen wordt bedoeld, variërend van een getuigenoproep in
een huis-aan-huisblad tot een reconstructie van een moord die eerst in een tv-programma
wordt getoond en vervolgens op internet is te bekijken. Opsporingsberichtgeving is daarmee
een verzamelterm zoals 'technisch onderzoek op de plaats delict'. Ook daarmee worden
allerlei technieken en methoden bedoeld die gebruikt worden bij de opsporing van
misdrijven.
De vraag naar de 'zwaarte' van het middel opsporingsberichtgeving in vergelijking met de
'zwaarte' van een ander opsporingsmiddel is dan ook niet eenvoudig te beantwoorden. In
ieder geval is daarvoor nodig dat nauwkeurig wordt aangegeven welke middelen worden
bedoeld en wat daarvan voorzienbare effecten zijn. Gedegen onderzoek daarnaar lijkt nog te
ontbreken.
6 zie G. Schuijt in een bespreking van de afweging tussen privacy en nieuwsvoorziening bij publicatie van
een foto van een persoon
7 uitspraak rechtbank Amsterdam, kenmerk KG 04/2454AB, d.d. 29 november 2004
12