VAN STROHALM TOT STRATEGIE - Politie & Wetenschap

Selectiecriteria : specifiek
Het algemene doel van opsporingsberichtgeving is het oplossen van een zaak. Het meest
algemene middel is het vragen om informatie in het algemeen. Daarnaast kunnen
specifiekere doelen en middelen worden onderscheiden. Het gaat om een kleine, maar
waarschijnlijk belangrijke categorie zaken.
Opsporingsberichtgeving is een instrument naast andere opsporingsmiddelen en -methodes.
Volgens de Aanwijzing moet opsporingsberichtgeving in ieder geval zakelijk, integer,
zorgvuldig, doelmatig, kwalitatief en waarheidsgetrouw zijn 21 . Volledigheid valt daar buiten, al
was het maar omdat bijvoorbeeld de zogenaamde daderwetenschap niet bekend mag
worden. Ook kan informatie zo gerangschikt worden dat bepaalde aspecten sterker dan
andere in het oog springen, zonder dat de waarheid geweld wordt aangedaan. Verschillende
redenen kunnen daarbij spelen zoals:
Tactisch-psychologische redenen
• gericht op de dader(s)
Door een uitzending hoopt men bijvoorbeeld zoveel onrust te stoken dat de dader zich
bloot geeft. Dat motief speelt nog wel eens als in een zaak telefoons worden afgetapt.
In andere gevallen wordt gewerkt op het gemoed van de dader(s). Soms wordt een
script zo opgesteld, dat : “het is alsof je je direct tot de dader richt”.
• gericht op personen in de omgeving van de dader(s)
Door de algemene, maatschappelijke risico's van een misdrijf zoals brandstichting
breed uit te meten, kunnen personen in de omgeving van de dader zich bewust worden
van het belang van eventuele informatie. In een concreet geval besloot een kijker
hierdoor dat hij niet langer mocht zwijgen.
Tactisch-juridische redenen
Soms moet het bekend maken van informatie zo lang mogelijk worden uitgesteld. Het tonen
van een gezichtsfoto bijvoorbeeld, kan betekenen dat men een fotoconfrontatie later niet
meer mag gebruiken voor de bewijsvoering.
Sommige zaken worden kort voor de verjaringstermijn nog eens breed uitgemeten, in de
hoop dat dader of getuige alsnog gaat spreken. Zelfs als men dat na de verjaringstermijn
doet heeft het nog enige zin, omdat dan een zaak 'echt' kan worden gesloten.
Subsidiariteit : laatste redmiddel of mediastrategie?
Een aantal zaken wordt achtereenvolgens via verschillende media of programma's
gepresenteerd. Het doel is vaak dat men geen middel onbeproefd wil laten. Zo werd het
onderzoek naar de identiteit van een onbekende, door een natuurlijke oorzaak overleden
vrouw in 2004 herhaaldelijk en via verschillende media uitgezonden.
Een tweede vorm van subsidiariteit hangt af van het moment waarop iets gebeurt. Een
criminele afrekening die enige dagen voor de uitzending van een regionaal
opsporingsprogramma plaats vindt, komt natuurlijk in het (regio)journaal. In dat journaal kan
een algemene getuigenoproep worden gedaan. Vervolgens kan er een paar dagen later in
het regionale opsporingsprogramma kort op worden teruggekomen. Weer enige tijd later kan
zo'n zaak dan in een landelijk opsporingsprogramma worden gepresenteerd. En als daartoe
aanleiding is, kan dat herhaald worden of kan er weer een regionale
uitzending volgen.
Deze vorm van praktische subsidiariteit komt vaak voor, al was het maar om te voorkomen
dat het publiek zich afvraagt of er nog onderzocht wordt. Het belang van de opsporing vereist
immers ook aandacht voor de geloofwaardigheid ervan.
De derde vorm van subsidiariteit betreft vooral de visie op opsporingsberichtgeving. De
meest traditionele opvatting is waarschijnlijk die, waarbij met name opsporingsberichtgeving
via de tv gezien wordt als laatste redmiddel, als de strohalm in een doodgelopen onderzoek.
Pas als alle andere middelen zijn uitgeput wordt dit middel overwogen. Deze opvatting komt
nog steeds voor, ook al zien sommige respondenten wel een kentering. En zoals hierboven
21 zie m.n. Aanwijzing 2004, par. 3 en par .6.2
30