Hollands Spoor - Historische Vereniging Holland

266 cheska polderman
zich rond zeven uur ’s avonds in de Afrikaanderwijk en Bloemhof-Hillesluis, vooral rond de
Wapen- en Slaghekstraat. Daar werden bij pensions de ruiten, of wat daar nog van over was,
ingegooid. Het wachten was vervolgens op de ME, die de amokmakers uiteenjoeg, waarna
die zich niet veel later hergroepeerden en doorgingen met stenen gooien, niet alleen naar
pensions, maar ook naar politievoertuigen. 45 De Stichting Hulp aan Buitenlandse Werknemers
Rijnmond en het Voorlopig Wijkorgaan boden voedselhulp aan gastarbeiders die hun
huizen niet uit durfden en al een paar dagen niet hadden gegeten. Zij die dat wilden kregen
opvang elders in de stad. 46 Op zondag 13 augustus bereikten de onlusten een hoogtepunt
toen op het Afrikaanderplein vechtpartijen uitbraken tussen een groep Turken, gewapend
met stukken hout en ijzeren staven, en een menigte omstanders. Die middag werden bij enkele
pensions benzinebommen naar binnen gegooid. De brand die daarop ontstond kon
snel worden geblust. De politie hield zeven Turken en negentien Nederlanders aan. 47 Veel
van de arrestanten bleken geen bewoners van de Afrikaanderbuurt, maar ‘reltoeristen’:
nieuwsgierigen die in de journaals en actualiteitenrubrieken beelden hadden gezien van het
geweld en besloten ‘even een relletje mee te pikken’. 48
Vanwege de komkommertijd liepen de journalisten in de Afrikaanderwijk elkaar haast
onder de voet. Hun berichtgeving was over het algemeen zeer emotioneel van toon, schrijft
maatschappijhistoricus Mark de Bokx, die onderzoek deed naar de invloed van de pers op
de gebeurtenissen. Vooral de actualiteitenrubrieken waren geneigd over de rellen te berichten
in oorlogstermen, met gebruik van uitdrukkingen als ‘rassenrel’ en ‘knokploegen’. Racistische
opvattingen van de buurtbewoners en het geweld werden breed uitgemeten, zonder
dat de achterliggende oorzaken van de geweldsuitbarsting aan de orde kwamen. De
gastarbeiders werden steevast als ‘zielig’ afgeschilderd, terwijl buurtbewoners, racisten en
relschoppers op één hoop werden geveegd. 49 De pers schrok er bovendien niet voor terug
met beladen termen te strooien. De Haagse Post repte over ‘Pogrommerdam’ 50 en Jaap van
Meekeren betoogde in de actualiteitenrubriek Televizier Magazine, begeleid door beelden van
in het nauw gedreven pensionbewoners, dat zich in Rotterdam weliswaar geen herhaling
van de Kristallnacht van 1938 voltrok, maar dat het daar wel aan deed denken en dat dat al
beschamend genoeg was. ‘De Turk, die uw huisvuil ophaalt of die hier in de haven de olietanks
schoonmaakt of die met u op de fabriek werkt, heeft wel een heel andere indruk gekregen
van wat wij zo graag zijn gastland noemen’, zei hij. ‘Nederlands naam in het buitenland
heeft schade opgelopen. Er wordt hier vanavond ook gefilmd door de Britse televisie.
Menige Rotterdammer zou eens voor de spiegel moeten gaan staan en zich afvragen wat hij
daar eigenlijk in ziet’. 51
Inderdaad had het nieuws over de rellen ook het buitenland bereikt. Op 12 augustus
schreef de Britse krant The Times: ‘De meeste Britten zullen vreemd opkijken als ze horen
over rassenrellen in Rotterdam. De gebeurtenis past niet in het algemene beeld dat wij in dit
land van Nederland hebben. We zien de Nederlanders als rationele, gematigde, vreedzame,
45 NRC, 29 augustus 1972; Rapport Gemeentepolitie, 10.
46 Krijnen, 256; ‘Rapport Gemeentepolitie’, 9; J. Dekker en B. Senstius, De tafel van Spruit. Een multiculturele safari in Rotterdam
(Amsterdam 2001) 11.
47 Algemeen Dagblad, 14 augustus 1972.
48 De Bokx, ‘Een lucifer op ’t verkeerde moment’, 36.
49 Ibidem, 37.
50 Haagse Post, 16-22 augustus 1972.
51 Televizier Magazine, 14 augustus 1972 (transcriptie), in: Verslag van de gebeurtenissen.