Hollands Spoor - Historische Vereniging Holland

260 cheska polderman
Juist in deze buurten heerste al voor de komst van de gastarbeiders grote onvrede over de
slechte woonomstandigheden en het gebrek aan aandacht daarvoor van het stadsbestuur.
Arbeiderswijken als het Oude Westen, Crooswijk en Feijenoord, die bij het bombardement
op Rotterdam van mei 1940 waren gespaard, waren eigenlijk toe aan vernieuwing. De gemeente
gaf na 1945 echter voorrang aan de wederopbouw van het centrum en de havens en
stelde de sanering van de oude wijken uit. Bovendien konden de huizen daar, hoe slecht
ook, node gemist worden, omdat bij het bombardement veel woonruimte verloren was gegaan.
Later, halverwege de jaren zestig, bleek geldgebrek een struikelblok voor de saneringsplannen,
hoewel de noodzaak daarvan inmiddels wel was erkend. 12 Zo vielen de oude
wijken ten prooi aan een sluipend verloederingsproces: de ‘stille sanering’. 13 Huisbazen verwaarloosden
hun panden en ook de gemeente investeerde weinig in de voorzieningen in de
wijken. Jonge gezinnen trokken weg naar nieuwe, ruimer opgezette buitenwijken. Gastarbeiders
en studenten, die weinig binding hadden met de buurt, kwamen ervoor in de plaats.
De achterblijvers, die aan hun wijk gehecht waren of zich eenvoudigweg geen verhuizing
konden veroorloven, hadden op hun beurt weinig op met hun nieuwe buren. 14
De toestroom van gastarbeiders en overzeese Rijksgenoten (Surinamers en Antillianen)
vormde tot ongeveer 1970 nog geen acuut probleem in de oude wijken. Op de rumoerige oprichtingsbijeenkomst
van het Voorlopig Wijkorgaan Afrikaanderwijk in mei 1968 klaagden
de buurtbewoners over van alles, behalve over gastarbeiders. 15 Destijds was het aantal buitenlanders
in de Afrikaanderwijk met zo’n 3% – rond de 400 man op een bevolking van
13.000 – nog goed te overzien. Vier jaar later was hun aantal echter al opgelopen tot 8% (af te
leiden uit tabel II). 16 Ook tijdens de eerste vergaderingen van Aktiegroep Het Oude Westen, in
1970 opgericht om de ernstige verkrotting in deze Rotterdamse wijk onder de aandacht van
het gemeentebestuur te brengen, spraken de leden nog nauwelijks over de buitenlanders in
hun buurt. 17 Dat veranderde naarmate zich meer migranten in de wijken vestigden. De
nieuwkomers waren voornamelijk van Turkse afkomst en groeiden in 1971 sterk in aantal als
gevolg van de komst van contractarbeiders en hun gezinsleden. 18 Vanaf dat moment vormden
de buitenlanders voor veel bewoners in de saneringswijken de voornaamste bron van onvrede
en werden ze het symbool van het verval en de sociale achteruitgang. Zo kwam het in
juli 1971 tot een knokpartij tussen Turken en enkele bewoners van de wijk Bloemhof-Hillesluis,
ten zuiden van de Afrikaanderwijk, na een woordenwisseling over huisvuil dat door de
gastarbeiders in de tuin werd gegooid en ongedierte zou aantrekken. 19
Op een vergadering van het Voorlopig Wijkorgaan Afrikaanderwijk op 22 juni 1972 kregen
de bewoners de gelegenheid hun grieven te spuien over de buitenlandse ‘gasten’. De
pensions vormden de grootste ergernis. Er werd geklaagd over opdrijving van de huurprij-
12 P. Lucas, Overzicht van de bemoeiingen van het gemeentebestuur van Rotterdam met de sanering 1940-1972 (Rotterdam 1974) 197.
13 W. de Jong, Inter-etnische verhoudingen in een oude stadswijk (Rotterdam 1986) 136.
14 Van de Laar, Stad van formaat, 531.
15 Hearing in de Afrikaanderwijk 30 mei 1968, Raad voor het maatschappelijk welzijn (Rotterdam 1968).
16 M. de Bokx, ‘“In Rotterdam broeit een rassenrel”. De rellen in de Afrikaanderwijk en de pers’ (Doctoraalscriptie Maatschappijgeschiedenis,
Erasmus Universiteit Rotterdam 1993) 21.
17 De Jong, Inter-etnische verhoudingen, 142.
18 E. Krijnen, ‘De Stichting Hulp aan Buitenlandse Werknemers en de organisatievorming bij Zuid-Europese, Turkse en Marokkaanse
arbeidsmigranten in Rotterdam’, in: P. van de Laar, Vier eeuwen migratie. Bestemming Rotterdam (Rotterdam 1998)
255.
19 M. de Bokx, ‘Een lucifer op het verkeerde moment’, in: Opossum. Tijdschrift voor historische en kunstwetenschappen 5-16 (1995)
24-40, aldaar 25.