Hollands Spoor - Historische Vereniging Holland

320 boekbesprekingen
geschool Leiden. Samenwerking met het Stedelijk
Museum De Lakenhal, dat een tentoonstelling wijdde
aan de ramp, geeft een stevig draagvlak voor de
bundeling van krachten van allerlei instanties binnen
en buiten Leiden op het thema. En hopelijk
krijgt de stad toch nog eens een monument ter ere
van de slachtoffers van de buskruitramp.
Paul Hendriks
Ben Speet, Edam. Duizend jaar geschiedenis van een stad
(Zwolle: Waanders, 2007, 400 blz., geïll., isbn 90-
4000-8265-0, prijs ¤29,95).
Geertje Appel was getrouwd met Willem Symonszoon.
Toen hij aanmonsterde op een reis naar
Oost-Indië, liet hij een vrouw met bepaalde behoeften
achter. Zij had ‘op een heemeltergende wijze
hare huwelijkspligt, eedt en trouwe’ vergeten.
En zij wist ‘haar egtebedde te schenden en dus te
perpetreeren de grouwelijke sonde van overspel, in
soo verre dat deselve op den 14 november 1746 een
onegt kindt ter werelt heeft gebragt.’ In 1747 werd
de 33-jarige Geertje Appel voor vijftig jaar verbannen
uit Edam (blz. 294). Dit is slechts één van de
vele anekdotische verhalen die Ben Speet heeft opgetekend
in Edam. Duizend jaar geschiedenis van een
stad. Een beetje een vreemde titel als men bedenkt
dat het boek verschijnt bij de viering van het 650jarig
bestaan van Edam als stad.
De ene na de andere stadsgeschiedenis ziet het
licht. Het is in mijn optiek bewonderenswaardig als
iemand de geschiedenis van een plaats in zijn eentje
wil boekstaven. De laatste tijd is het immers gebruikelijk
dat een legertje deskundige auteurs zich
gezamenlijk waagt aan een dergelijke stadsgeschiedenis.
Ben Speet weet echter in zijn eentje in tien
hoofdstukken heel wat interessants te vertellen over
de geschiedenis van deze ‘Parel aan de Zuiderzee’.
Het eerste hoofdstuk is chronologisch van opzet.
Het behandelt in kleine artikeltjes de duizend
jaar rijke geschiedenis van de plaats. Dit hoofdstuk
staat bol van de historische voorvallen en anekdotes.
Zo vertelt Speet dat er in 1811 een nieuwe burgemeester
(maire) moest komen. Edam was zo
armlastig dat vele notabelen bedankten voor dit
ambt. De stadsgeneesheer kon de patiënten niet in
de steek laten, de notaris had het veel te druk en een
burger gaf aan dat hij geen Frans sprak, wat volgens
hem toch echt nodig was. Na lang aandringen
legde de laatste toch de eed van trouw aan de keizer
af, om al na een jaar op te stappen, omdat hij be-
zig was een menselijk wrak te
worden. Door het sterk anekdotische
karakter van dit eerste
hoofdstuk komt men relatief
weinig te weten over het ‘wonen
aan de Ye’, waar het volgens
de titel van het hoofdstuk
toch om te doen was.
Het grootste gedeelte van
het boek is echter thematisch
van opzet. Aan bod komen economie, godsdienst,
onderwijs, gezondheidszorg, naastenliefde en armenzorg,
de lokale overheid, zorg voor land en water,
vervoer, en als laatste plezier en vermaak. Hoewel
deze thema’s eveneens veel anekdotes
bevatten, is de interne samenhang duidelijker
doordat in ieder geval is gekozen voor een thema.
De hoofdstukken zijn echter opgebouwd uit losse
artikeltjes zonder dat er een echte rode lijn te bespeuren
valt. Het boek bevat dan ook veel interessants
voor wie is geïnteresseerd in de geschiedenis
van Edam, maar gaat weinig in op moderne debatten
over stedengeschiedenis. Zo komt men weinig
te weten over de verhouding tussen Edam en andere
Hollandse steden. Daar komt bij dat door het
verhalende karakter er eveneens weinig aandacht is
voor kwantitatieve gegevens over bijvoorbeeld de
economie en handel van Edam.
Speet schrijft op een zeer prettig leesbare manier
en een ander pluspunt is dat het boek rijk is
geïllustreerd. Jammer is dat een index ontbreekt.
Het laatste lijkt me geen overbodige luxe voor een
boek met 400 pagina’s dat zo anekdotisch van karakter
is. Eveneens is er geen duidelijke bronvermelding.
Weliswaar wordt op het einde per hoofdstuk
beschreven welke bronnen en literatuur
gebruikt zijn, maar bij het lezen vraag je je toch
vaak af op welke bron een bepaalde bewering van
de auteur teruggaat. De voorzitter van de historische
vereniging schreef in zijn voorwoord “Edammers
krijgen nu een samenhangend en volledig
beeld van hun verleden”. Een opmerking die ik niet
durf te onderschrijven.
Aron de Vries