In het belang van het onderzoek! - Politieacademie

7. Blauwe spin doctors?
De Britse criminoloog Mawby constateerde dat de politie samen met de koninklijke
familie en de showbizz behoort tot de meest intensief geobserveerde
instituties in onze samenleving. Politiewerk is over het algemeen toegankelijk
en zichtbaar, reportages zijn daarom relatief goedkoop te maken, de politie is
een voor de hand liggende informatieleverancier voor journalisten, en uitzendingen
rond politiewerk zijn populair bij het kijkerspubliek. De relatie tussen
politie en media wordt gekenmerkt door een tweezijdig belang, want voor de
politie kan verslaggeving over hun activiteiten en successen bijdragen aan hun
legitimiteit en positieve imago. Mawby stelde in zijn onderzoeken vast dat de
dynamiek van misdaadverslaggeving weliswaar is toegenomen, maar dat de
diepgang daarbij achterblijft. Steeds minder journalisten verrichten eigen kritisch
onderzoek. Door gemakzucht, onkunde en de haast om de eerste te zijn,
worden persberichten van de politie in toenemende mate letterlijk en zonder
context of kanttekeningen overgenomen. Criminologen hebben veel onderzoek
verricht naar het steeds meer geïnstitutionaliseerde en professionele politiële
mediabeleid door politiediensten, en duiden het aan als “the dramatic management
of the appearance of effectiveness”. Dit verschijnsel kan indicatief zijn
voor een verschuiving in de machtsbalans tussen de kritische pers en de overheid,
in casu de politie en haar ‘spin doctors’. Rob Mawby citeert in dit verband
Jürgen Habermas, die stelt dat het publieke domein als forum voor kritisch debat
geleidelijk wordt vervangen door theatraal spektakel, waarbij de publieke
opinie bloot staat aan manipulatie. Het resultaat zou een publieke arena zijn
waarin legitimiteit nog slechts is gebaseerd op georchestreerde conformiteit, in
plaats van rationeel debat. Mawby nuanceert dit echter met het voorbeeld van
onthullingen over politiecorruptie, waarbij de politie niet bepaald positief in
beeld komt. In Nederland duiden talrijke vergelijkbare voorbeelden er op dat
de blauwe spin doctors zeker niet oppermachtig zijn.
In mei 200 concludeerden de hoogleraren Beunders en Muller in een studie
voor Politie & Wetenschap dat de relatie tussen de media en de politie en
het openbaar ministerie nogal is verziekt. 6 Er zou sprake zijn van onderling
wantrouwen, men kan wederzijdse kritiek slecht verdragen en er wordt te
Mawby (1999): 268-269.
Mawby (1999): 27 -27 .
Manning (1997): 2.
6 Beunders & Muller (200 ).
0 Lectorale rede Dr. P.P.H.M. Klerks Lectorale rede Dr. P.P.H.M. Klerks
weinig met elkaar gecommuniceerd. De verhoudingen zouden nadelig worden
beïnvloed doordat de autoriteiten zich vooral zorgen maken over hun
imago. Ze zijn daardoor erg terughoudend geworden in het beantwoorden
van vragen, en contacten tussen journalisten en ‘gewone’ politiemensen zijn
bijna onmogelijk geworden omdat alle informatievoorziening verplicht via de
ruim vierhonderd politiële communicatiedeskundigen loopt. Vrije nieuwsgaring
wordt er ook al niet makkelijker op met het nieuwe politieradiosysteem C2000,
dat afluisteren door onbevoegden tegengaat. Het wantrouwen tegenover de
nieuwsmedia is volgens Beunders en Muller niet geheel terecht. Het overgrote
deel van de berichtgeving over de politie zou positief of neutraal van toonzetting
zijn, een conclusie die de hoogleraren baseren op analyse van één jaargang
NRC Handelsblad en de Telegraaf. 7 In navolging van buitenlandse onderzoekers
menen Beunders en Muller dat de media steeds meer worden ingepakt door
het grote voorlichtingsapparaat van politie en justitie. Dure ervaren vakjournalisten,
de echte ‘politieverslaggevers’, zijn de laatste jaren vervangen door
jonge krachten die te weinig weten van politie en justitie en daardoor vaak
niet verder komen dan het overschrijven van persberichten. Beunders en Muller
bepleiten een bindende gedragscode voor de omgang tussen politie, OM en
de media. Korpschef Pier Eringa van Flevoland, tevens voorzitter van de Board
Communicatie van de Raad van Hoofdcommissarissen, meldde naar aanleiding
van deze studie dat hij meer wil investeren in openheid. 8 Wel zouden de media
op hun beurt moeten investeren in de kwaliteit van journalisten. De aanbeveling
om meer bij elkaar in de keuken te kijken, beantwoordde Eringa met de
uitnodiging: “bij de politie staat de deur open”. 9
7 Beunders & Muller (200 ): 196.
8 Vogelsang (200 ).
9 Korpschef (200 ).