In het belang van het onderzoek! - Politieacademie

onderhouden met de pers. Daar staan stevige sancties op, tot en met ontslag.
Ik heb de afgelopen jaren meerdere collega’s in de problemen zien komen
vanwege zulke contacten, zelfs wanneer die oorspronkelijk op verzoek van de
dienstleiding waren geïnitieerd.
Vanuit de politie bestaat er kritiek op de restrictieve opstelling die het openbaar
ministerie heeft afgedwongen. Die opstelling weerspiegelt een visie op
publiciteit met een haast exclusieve rol voor het O.M., waarbinnen nauwelijks
ruimte is voor het presenteren van goede opsporingsresultaten. De richtlijn gaat
uit van een traditioneel, lineair verlopend proces van voorlichting, culminerend
in een goede presentatie ter zitting. De hedendaagse praktijk is echter een geheel
andere. Advocaten, journalisten, verdachten en slachtoffers brengen ieder
vanuit hun eigen belangen informatie in de publiciteit die groot afbreuk kan
doen aan het imago van politie en justitie, terwijl daar vanwege de regelgeving
niets tegenin kan worden gebracht. Dit kan bij geruchtmakende zaken ontaarden
in een stroom van insinuaties, hele en halve waarheden en verdraaide
feiten die zonder professionele interventie van politie of justitie maar moeilijk
te kanaliseren, laat staan te stoppen valt. Wanneer het openbaar ministerie dan
eenmaal ter terechtzitting haar lezing van de feiten kan geven is het kwaad al
geschied. De twijfel is gezaaid en het beeld van de falende of zelfs oneigenlijk
opererende overheid is al gevestigd. Ook wanneer de advocatuur zich zou gaan
onthouden van het bekend maken van informatie uit de procesdossiers aan
journalisten, zal hieraan geen einde komen. Verdachten kunnen immers ook
zelfstandig de media benaderen.
Justitie doet de politie en zichzelf hiermee tekort, want investeren in een goede
verstandhouding tussen integere en deskundige journalisten en ervaren recherchechefs
is in feite zeer verstandig.
2 Lectorale rede Dr. P.P.H.M. Klerks Lectorale rede Dr. P.P.H.M. Klerks
1. Het kan ongecontroleerde en schadelijke geruchten voorkomen of
neutraliseren.
2. Het biedt de kans om een voorgenomen publicatie in het belang van het
onderzoek uit te laten stellen, doorgaans in ruil voor een primeur wanneer
de zaak eenmaal ‘klapt’. Dit is nu al een tamelijk gebruikelijke praktijk.
. Het schept de voorwaarden om een gecompliceerde zaak off the record aan
de hand van hypotheses door te spreken met een geïnteresseerde en deskundige
buitenstaander, zonder uiteraard het achterste van de tong te laten
zien of vertrouwelijke gegevens bekend te maken. Een dergelijke aanpak
is niet zonder risico’s, en het is van belang dit nooit één-op-één te doen,
maar altijd met minimaal twee recherchemensen en met instemming van de
korpsleiding, om misverstanden te voorkomen. Zulke reflectieve gesprekken
kunnen heel zinvol zijn om nieuwe hypotheses te genereren en blinde vlekken
en ‘tunneldenken’ tegen te gaan.
. Het geeft de mogelijkheid om door het bewust ventileren van bepaalde vragen
of vermoedens (zonder daarbij vertrouwelijke informatie prijs te geven)
een publicatie uit te lokken, die verhelderende reacties in criminele kringen
kan veroorzaken. Ook deze tactiek wordt al bij gelegenheid toegepast.
. Het creëert condities waarin de journalist eventuele tips of aanwijzingen in
vertrouwen aan de orde kan stellen. Ook nu al geven bekende misdaadjournalisten
met enige regelmaat tips aan de politie door.
6. Het kweekt een verstandhouding, gebaseerd op wederzijds respect en begrip
voor elkaar’s taken en dilemma’s, waardoor de toonzetting van latere
publicaties positiever kan zijn.